Abaran mahalı
| Tarixi Azərbaycan əraziləri Abaran mahalı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
| Bölgə | Abaran mahalı | |||||||
Abaran mahalı — İrəvan xanlığında mahal.
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Rayonun ərazisi I-V əsrlərdə Ayrarat quberniyasının Niq qəzasının tərkibində olmuşdur[1]. Sonra ərəblər tərəfindən işğal edilmişdir. XI-XIII əsrlərdə səlcuqların, XIV-XV əsrlərdə monqolların tabeliyinə keçmişdir. XVI əsrdə rayonunun ərazisi İrəvan qəzasının Abaran nahiyyəsinin tərkibində olmuşdur[2]. XVI əsrdən XIX əsrin 30-cu illərinə kimi İrəvan xanlığının mahallarından biri (Abaran mahalı) olmuşdur. 1728-ci il tarixli "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə Abaran adlı nahiyyənin[3] və Abaran nahiyəsində Abaran kəndinin[4] olduğu qeyd edilir.
XIX əsrin 40-cı illərindən 1920-ci ilə kimi İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasının tərkibinə daxil olmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra, 1920-1930-cu illərdə Ermənistan SSR Eçmiədzin qəzasının inzibati ərazi bölgüsünə Baş Abaran adı ilə daxil edilmişdir. 9 sentyabr 1930-cu ildə Abaran adında rayon yaradılmışdır. Erməni mənbələrində Abaran toponiminin erməni dilində "imarət, saray" mənasında işlənən aparank sözündən əmələ gəldiyi göstərilir[5]. Bu, həqiqətdən, elmi izahdan uzaqdır. Toponim apar Türk etnoniminə[6][7] cəmlik bildirən - an şəkilçisinin qoşulması ilə əmələ gəlib "aparların (avarlar) yaşadığı yer" mənasını ifadə edir. Etnotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Erməni mənbələrində Aparan formasında qeyd edilir.
Abaran çayı[redaktə | əsas redaktə]
Abaran çayı İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Abaran rayonunda çay. Uzunluğu 98 km-dir. Hidronim apar (avar) Türk tayfasının adını[8] əks etdirir. Etnohidronimdir.
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
- Əziz Ələkbərli, "Qədim Türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
- Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
- B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
- PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın Türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986, s.307-308
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s. 173-174
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s. 54, 109
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s.109
- ↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986, s.308
- ↑ Древнетюркский словарь, Л., «Наука», 1969, s. 47
- ↑ Глинка С.Н. Описание переселения армян азербайджанских в пределе России, Баку, «Элм», 1990, s. 103,197
- ↑ Древнетюркский словарь, Л., «Наука», 1969, s.47
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
| Abaran mahalı | |
|---|---|
| Abaran rayonu | Apnakənd • Babakişi • Baş Abaran • Bazarcıq • Bulxer • Damcılı • Danagirməz • Əlikiçik • Gülablı • Güllücə • İmirli • Kələşkənd • Kirəşli • Kürd Pəmbi • Qarabulaq • Qarakilsə • Qaranlıq • Qəzənfər • Qotur • Mirək • Mülki • Saçlı • Şirəqala • Təkərli |
| Alagöz rayonu | Böyük Camışlı • Camışlı • Carcaris • Cəngi • Çobanmaz • Hacı Xəlil • Kiçik Camışlı • Kondaksaz • Korbulaq • Qırxdəyirman • Quruboğaz • Məlikkənd • Samadərviş • Səngər |
