Abaran mahalı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Tarixi Azərbaycan əraziləri
Abaran mahalı
ErevanKhanate.gif


Xəritədə yeri
Abaran mahalı (Ermənistan)
Red pog.png
Abaran mahalı
Məlumatlar
Bölgə Abaran mahalı

Abaran mahalı — İrəvan xanlığında mahal.

Tarixi[redaktə | əsas redaktə]

Rayonun ərazisi I-V əsrlərdə Ayrarat quberniyasının Niq qəzasının tərkibində olmuşdur[1]. Sonra ərəblər tərəfindən işğal edilmişdir. XI-XIII əsrlərdə səlcuqların, XIV-XV əsrlərdə monqolların tabeliyinə keçmişdir. XVI əsrdə rayonunun ərazisi İrəvan qəzasının Abaran nahiyyəsinin tərkibində olmuşdur[2]. XVI əsrdən XIX əsrin 30-cu illərinə kimi İrəvan xanlığının mahallarından biri (Abaran mahalı) olmuşdur. 1728-ci il tarixli "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə Abaran adlı nahiyyənin[3] və Abaran nahiyəsində Abaran kəndinin[4] olduğu qeyd edilir.

XIX əsrin 40-cı illərindən 1920-ci ilə kimi İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasının tərkibinə daxil olmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra, 1920-1930-cu illərdə Ermənistan SSR Eçmiədzin qəzasının inzibati ərazi bölgüsünə Baş Abaran adı ilə daxil edilmişdir. 9 sentyabr 1930-cu ildə Abaran adında rayon yaradılmışdır. Erməni mənbələrində Abaran toponiminin erməni dilində "imarət, saray" mənasında işlənən aparank sözündən əmələ gəldiyi göstərilir[5]. Bu, həqiqətdən, elmi izahdan uzaqdır. Toponim apar Türk etnoniminə[6][7] cəmlik bildirən - an şəkilçisinin qoşulması ilə əmələ gəlib "aparların (avarlar) yaşadığı yer" mənasını ifadə edir. Etnotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Erməni mənbələrində Aparan formasında qeyd edilir.

Abaran çayı[redaktə | əsas redaktə]

Abaran çayı İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Abaran rayonunda çay. Uzunluğu 98 km-dir. Hidronim apar (avar) Türk tayfasının adını[8] əks etdirir. Etnohidronimdir.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

  • Əziz Ələkbərli, "Qədim Türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
  • Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
  • Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
  • B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
  • PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın Türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986, s.307-308
  2. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s. 173-174
  3. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s. 54, 109
  4. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996, s.109
  5. ↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986, s.308
  6. ↑ Древнетюркский словарь, Л., «Наука», 1969, s. 47
  7. ↑ Глинка С.Н. Описание переселения армян азербайджанских в пределе России, Баку, «Элм», 1990, s. 103,197
  8. ↑ Древнетюркский словарь, Л., «Наука», 1969, s.47

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Abaran_mahalı&oldid=3889320"