Məzmuna keç

Emil Çoran

Vikipediya, azad ensiklopediya
Emil Çoran
rum. Emil Cioran
Doğum tarixi 8 aprel 1911(1911-04-08)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 20 iyun 1995(1995-06-20)[1][2][…] (84 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi qocalıq[d]
Dəfn yeri
  • Monparnas qəbiristanlığı[d]
Elm sahəsi fəlsəfə
Təhsili
İmza
cioran.com
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Emil Çoran (8 aprel 1911[1][2][…], Reșinari[d], Macarıstan krallığı[d], Avstriya-Macarıstan – 20 iyun 1995[1][2][…], XIII arondisman[3]) — XX əsr rumıniya filosofu.Onun yaradıcılığı geniş fəlsəfi bədbinliyi, üslubu və aforizmləri ilə seçilib. Onun əsərləri tez-tez əzab, tənəzzül və nihilizm məsələləri ilə məşğul olurdu. 1937-ci ildə Cioran Parisin Latın Məhəlləsinə köçdü və bu məhəllə onun daimi iqamətgahına çevrildi və burada 1995-ci ildə ölümünə qədər ortağı Simone Boué ilə təklikdə yaşadı.

Həyatı

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Cioran's house in Rășinari

Cioran Macarıstan Krallığının Szeben qraflığının Resinar şəhərində (indiki Răşinari, Sibiu qraflığı, Rumıniya) anadan olub.[5] Atası Emilian Cioran pravoslav keşiş, anası Elvira isə Xristian Qadınlar Liqasının rəhbəri idi.[6]

10 yaşında Cioran məktəbdə oxumaq üçün Sibiuya köçdü və 17 yaşında Buxarest Universitetinin Ədəbiyyat və Fəlsəfə fakültəsinə daxil oldu və burada Eugène Ionesco və Mircea Eliade ilə tanış oldu və onunla dost oldu..[5] Gələcək Rumın filosofu Constantin Noica və gələcək rumın mütəfəkkiri Petre Śuțea onun ən yaxın akademik həmkarları oldular; hər üçü Tudor Vianu və Nae İoneskudan təhsil alıb. Cioran, Eliade və Țuțea İonesku ideyalarının tərəfdarı oldular, bu ideyalar trerizm adlanır.

Cioran alman dilini yaxşı bilirdi, bu dili erkən yaşda öyrənirdi və alman dilində olan fəlsəfəni oxumağa davam edirdi, lakin rumın dilində deyil. Cioran'ın yeniyetməlik illərindən qeydlər Fridrix Nitsşe, Onore de Balzak, Artur Şopenhauer və Fyodor Dostoyevski və digərlərinin tədqiqatını göstərirdi.[7] O, "varlığın əlverişsizliyini" aksiom kimi qəbul edərək aqnostik oldu. Universitetdə oxuyarkən o, Georg Simmel, Lüdviq Klaqs və Martin Haydeggerdən təsirlənmiş, eyni zamanda rus filosofu Lev Şestovdan da təsirlənmişdi ki, onun da Cioran'ın mərkəzi düşüncə sisteminə töhfəsi həyatın özbaşına olduğuna inanması idi. Cioran'ın bitirmə tezisi Henri Berqson haqqında idi, sonra Berqsonun həyatın faciəsini dərk etmədiyini iddia edərək rədd etdi.

20 yaşından etibarən Cioran yuxusuzluqdan əziyyət çəkməyə başladı, ömrünün sonuna qədər bu xəstəlikdən əziyyət çəkdi və yazılarına nüfuz etdi..[8] Cioran'ın ilk kitabında "Ümidsizliyin yüksəkliklərində" baş verən hadisələri yazmaq qərarı yuxusuzluq epizodundan irəli gəlir.[9]

Karyera

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Berlin və Rumıniya

[redaktə | vikimətni redaktə et]

1933-cü ildə Berlin Universitetində təqaüd aldı və burada İohann Qotlib Fişte, Hegel, Edmund Husserl, İmmanuel Kant, Georq Simmel, Şopenhauer və Nitsşedən təhsil aldı..[7] Burada o, Klages və Nikolai Hartmann ilə əlaqə saxladı. Berlində olarkən o, nasist rejiminin siyasəti ilə maraqlandı, “Vremea” jurnalına mövzu ilə bağlı köşə yazısı yazdı (burada Cioran etiraf etdi ki, “Hitlerdən daha simpatik və təqdirəlayiq gördüyüm müasir siyasətçi yoxdur”.[10] "Uzun Bıçaqlar Gecəsi"ni bəyəndiyini ifadə edərkən—"bir neçə əclafın həyatı alınsa, insanlıq nə itirdi")[11] və Petru Komarneskuya yazdığı məktubda özünü “Hitlerist” kimi qələmə verib.[12] O, İtaliya faşizmi haqqında oxşar fikirlərə sahib idi, İkinci İtaliya-Həbəş müharibəsindəki qələbələri alqışlayaraq belə bir fikir söylədi: "Faşizm bir şokdur, onsuz İtaliya bugünkü Rumıniya ilə müqayisə edilə bilən bir kompromisdir"[13]

Cioran'ın ilk kitabı, Pe culmile disperării (hərfi tərcümədə: "Ümidsizlik zirvələrində") 1934-cü ildə Rumıniyada nəşr olundu. O, nəşr olunmamış gənc yazıçı tərəfindən yazılmış ən yaxşı kitablardan birinə görə Komissiyanın Mükafatına və Gənc Yazıçılar Mükafatına layiq görülüb. . Buna baxmayaraq, Cioran daha sonra bu barədə mənfi danışaraq "bu, heç bir üslubu olmayan, çox pis yazılmış bir kitabdır" dedi.[14]

Ardıcıl olaraq Rumıniyada “Heyrətlər kitabı” (1935), “Rumıniyanın dəyişdirilməsi” (1936) və “Göz yaşları və müqəddəslər” (1937) kitabları da nəşr olundu. Tears and Saints "inanılmaz dərəcədə zəif qarşılandı" və nəşr edildikdən sonra Cioran'ın anası ondan kitabı geri çəkməsini xahiş etdi, çünki bu, onun ictimai utancına səbəb oldu.[15]

Cioran heç vaxt qrupun üzvü olmasa da, Rumıniyada məhz bu dövrdə İkinci Dünya müharibəsinin ilk illərinə qədər millətçi ideologiyasını dəstəklədiyi ifrat sağ təşkilat olan Dəmir Qvardiyanın irəli sürdüyü ideyalarla maraqlanmağa başladı. Onların zorakı üsullarını bəyənmədiyi iddiasına baxmayaraq. Cioran daha sonra faşizmi pisləyərək, 1970-ci ildə onu "gəncliyimin ən pis axmaqlığı. Əgər mən bir xəstəlikdən sağalsam, o, şübhəsiz ki, odur" dedi.[16]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 É. M. Cioran // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ 1 2 Fichier des personnes décédées mirror.
  4. ↑ https://lareviewofbooks.org/article/philosopher-failure-emil-ciorans-heights-despair/.
  5. ↑ 1 2 "Obituary: Emil Cioran". The Independent (ingilis). 2011-10-23. 2023-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-22.
  6. ↑ Cioran, Emil. On the Heights of Despair. 1996. 13.
  7. ↑ 1 2 Regier, Willis. "Cioran's Nietzsche". French Forum. 30 (3). 2005: 76. doi:10.1353/frf.2006.0012. JSTOR 40552402. 2023-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-03 – JSTOR vasitəsilə.
  8. ↑ Regier, Willis. "Cioran's Insomnia". MLN. 119 (5). 2004: 994–1012. doi:10.1353/mln.2005.0018. JSTOR 3251887. 2022-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-03 – JSTOR vasitəsilə.
  9. ↑ Regier, Willis. "Cioran's Insomnia". MLN. 119 (5). 2004: 996. doi:10.1353/mln.2005.0018. JSTOR 3251887. 2022-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-03 – JSTOR vasitəsilə.
  10. ↑ Cioran, 1933, in Ornea, p.191
  11. ↑ Cioran, 1934, in Ornea, p.192
  12. ↑ Cioran, 1933, in Ornea, p.190
  13. ↑ Cioran, 1936, in Ornea, p.192
  14. ↑ Jakob, Michel; Cioran, Emil; Greenspan, Kate. "Wakefulness and Obsession: An Interview with E.M. Cioran". Salmagundi. 103 (103). 1994: 143. JSTOR 40548762. 2022-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-03 – JSTOR vasitəsilə.
  15. ↑ Jakob, Michel; Cioran, Emil; Greenspan, Kate. "Wakefulness and Obsession: An Interview with E.M. Cioran". Salmagundi. 103 (103). 1994: 126. JSTOR 40548762. 2022-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-03 – JSTOR vasitəsilə.
  16. ↑ Acquisto, Joseph. The Fall out of Redemption: Writing and Thinking Beyond Salvation in Baudelaire, Cioran, Fondane, Agamben, and Nancy. Bloomsbury Academic. 2015. 142.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Emil_Çoran&oldid=7908151"