Məhəmməd Olcaytu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Qiyasəddünya vəd-Din Məhəmməd Xüdabəndə Olcaytu Sultan
monq. ᠦᠯᠵᠡᠢᠲᠦ ᠺᠬᠠᠨ
19 iyul 1304 – 17 dekabr 1316
ƏvvəlkiQazan xan
SonrakıƏbu Səid Bahadur
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Vəfat tarixi (34 yaşında)
Vəfat yeri Sultaniyyə
Atası Arqun xan
Anası Uruk xatun
Həyat yoldaşı məlum olan - Hacı Xatun
Uşaqları
Ailəsi Çingizlilər, Elxanlılar sülaləsi
Dini islam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sultan Məhəmməd Olcaytu xan (1280[1][2] – 16 dekabr 1316, Sultaniyə, Zəncan ostanı) — Qazan xanın qardaşı, Arqun xanın ikinci oğlu, elxan.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Olcaytu xan 24 mart 1282-ci ildə[3] doğulmuşdur. Arqun xan və xristian Uruk xatunun oğludur. İlk adı Nikolas idi.[4] Əvvəlcə buddist, daha sonra qardaşı Qazan ilə birlikdə sünni olmuşdu. Daha sonralar — 1310-cu ildə, Əllamə Hillinin təsiri ilə şiə olmuşdur. Bundan sonra adını Məhəmmədə çevirmişdir.

Hakimiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

1304-cü ildə qardaşı Qazan xanın yerinə xan seçilmişdir. Həmin il Arqun xan dövründən bəri salınmağa başlamış Sultaniyyə şəhərinin tikintisi bitmişdir. Xan, Sultaniyyəni paytaxt, Bağdadı isə qış iqamətgahı kimi istifadə edirdi. 1309-cu ildə Şirazda "Seyyidlər evi"nin əsasını qoymuş, hər il 10000 dinar maaş vermişdi. 1312-ci ildə Məmlüklərə qarşı monqolların son yürüşünü başlatmış və məğlub olmuşdur.

1305-ci ildə Olcaytu Bizans imperatoru II Androniklə ittifaqa girmiş və birlikdə Osman bəyi məğlub etmişdilər.

Ticarət münasibətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hakimiyyətinin ilk ilində Genuya respublikası ilk dəfə Təbrizdə konsulluq açmışdır. Bundan əlavə 1306-cı ildə Venesiyalılara da azad ticarət hüququ verilmişdi. Avropa ölkələrindən gətirdiyi mancanaq ustaları sayəsində Herat şəhərini ələ keçirmişdi. Olcaytunun Avropalılarla Məmlüklərə qarşı yeni müharibə planı baş tutmamışdı. Bu isə 1313-cü ildə Kebek xanın Xorasana daxil olmasına bəhanə verdi. Çağatay ordusunda Yasavur xanın elxanilərin tərəfinə keçməsi ilə Kebek xan məğlub oldu. Ölcaytu, Yasavur xana Badğis vilayətini verdi.

Dini[redaktə | mənbəni redaktə et]

Olcaytu həyatı boyu Buddizm, Xristianlıq və İslam dinini qəbul etmişdir. Qardaşının yerinə keçdikdən sonra Olcaytu şiə teoloqları Əllamə Hilli və Meysəm əl- Bəhraninin təsiri altına düşdü.[5][6] Baxmayaraq ki, başqa bir mənbə onun xanımının razılığı ilə İslamı qəbul etdiyini göstərir.[7] Əlammə Hilinin ölümündən sonra Olcaytu müəlliminin qalıqlarını Bağdaddan Soltaniyyədə tikdirdiyi günbəzli türbəyə köçürür. Daha sonra sünnilər arasında yaranan qrup çəkişmələri nəticəsində özgəninkiləşdirilən Olcaytu 1310-cu ildə dinini dəyişərək şiəliyə keçdi.[8] Hətta bəzi məqamlarda o, 1310-cu ilin əvvəllərində tenqriçiliyi  qəbul etməyi də düşündü.[9]

Ölümü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məhəmməd Olcaytu 38 yaşında vəfat etmişdir. Yerinə oğlu Əbu Səid Bahadur keçdi.

Məhəmməd Xudabəndə Yuan sülaləsindən olan Çin səfirini qəbul edərkən, 1438, Məcmə-ül-təvarix, Britaniya muzeyi

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Oğulları

Qızları

  • Sultan Satıbəy xatun (1339–1340)

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Uljaytu // British Museum person-institution thesaurus.
  2. ↑ Oljeitu // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ "Fasix əl-Xəvəfi - Mücməl-i Fasixi". 2022-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-05.
  4. ↑ Histoire de l'Empire Mongol, Jean-Paul Roux, səh.408
  5. ↑ Alizadeh, Saeed; Alireza Pahlavani; Ali Sadrnia. Iran: A Chronological History. səh. 137.
  6. ↑ Al Oraibi, Ali. Rationalism in the school of Bahrain: a historical perspective // Lynda Clarke (redaktor). Shīʻite Heritage: Essays on Classical and Modern Traditions. Global Academic Publishing. 2001. səh. 336.
  7. ↑ The preaching of Islam: a history of the propagation of the Muslim faith By Sir Thomas Walker Arnold, p. 197.
  8. ↑ Ann K.S. Lambton, Continuity and Change in Medieval Persia, ed. Ehsan Yarshater, (Bibliotheca Persica, 1988), p. 255.
  9. ↑ Kamola, Stefan. Rashīd al-Dīn and the making of history in Mongol Iran (Tezis). 2013-07-25. 204–224. hdl:1773/23424. 2023-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-17.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

SƏLƏF
Sultan Mahmud Qazan xan 		Sultan Məhəmməd Xudabəndə Olcaytu xan
Elxanilər 		XƏLƏF
Sultan Əbu Səid Bahadur xan
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Məhəmməd_Olcaytu&oldid=7092195"