Sara Aşurbəyli

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Sara Aşurbəyli
Aşurbəyli Sara Balabəy qızı
Sara Aşurbəyli.jpg
Doğum tarixi
Doğum yeri Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Qafqaz canişinliyi, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi (95 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya İmperiyası→
Azərbaycan AXC→
SSRİ SSRİ→
Azərbaycan Azərbaycan
Milliyyəti azərbaycanlı
Elm sahəsi Tarix
Elmi dərəcəsi tarix elmləri doktoru[d]
İş yeri AMEA Tarix İnstitutu
Alma-mater Azərbaycan Dövlət Universiteti
Təhsili
Tanınır Şirvan və orta əsr Bakı tarixinin tədqiqatçısı
Mükafatları Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1986 "Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi" fəxri adı — 1982
"Xalqlar Dostluğu" ordeni "Şöhrət" ordeni
Commons-logo.svg Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aşurbəyli Sara Balabəy qızı (27 yanvar 1906, Bakı — 17 iyul 2001, Bakı) — Azərbaycan alimi, tarixçisi və şərqşünası, tarix elmləri doktoru (1966), əməkdar elm xadimi (1982), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986).Nadir şah 1740-cı ildə Azərbaycana gələndə Bakıda və ətraf kəndlərdə özünə arxa yaratmaq üçün əfşar türk tayfalarından bir çoxunu Sabunçu, Zabrat və Keşlə kəndlərində yerləşdirmişdi. Məhz Nadir şahın dövründə Aşur xan Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərinin hakimi və Azərbaycanın sərdarı olub. Aşur xanın beş oğlu olub – Hacı İmamverdi bəy, Allahverdi bəy, Abdullah bəy, Danial bəy, Əliyar bəy.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Sara Aşurbəyli uşaqlıqda

Sara Aşurbəyli 1906-cı il yanvarın 27-də Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1925-ci ildə İstanbulda Müqəddəs Janna d-Ark adına fransız kollecini, 1930-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq, 1941-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun xarici dillər fakültələrini, həmçinin Azərbaycan Rəssamlıq Məktəbini (1941) bitirmişdir. Ali təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Universitetində baş müəllim, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda dekan vəzifəsində çalışmışdır. Ali məktəblərdə Azərbaycan tarixi, Qərb və Şərq mədəniyyətləri haqqında mühazirələr oxumuşdur.

O, Yaxın və Orta Şərq xalqları tarixinin bilicisi olmaqla yanaşı, həm də rəssam və musiqiçi idi. Ağır təqib illərində yaşamaq üçün bu bilik və bacarıqlarından istifadə etmişdir. Sara xanım dram teatrında rəssam və dekorator, məktəbdə müəllim işləmiş, müəllimi Üzeyir Hacıbəyovun dəvəti ilə 15 il Konservatoriyada xarici dildən dərs demiş, eləcə də öz çəkdiyi rəsm əsərlərini sataraq dolanmışdır. Sərgilərdən birində onun "Göygöl" əsərini Meksika nümayəndələri almışlar. Bu əsər indi Meksika muzeylərindən birində saxlanır. 1946-cı ildə Sara xanım Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü seçilmişdir.

Sara Aşurbəyli sonralar Azərbaycan Tarixi Muzeyində Orta əsrlər tarixi şöbəsinin müdiri, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunda baş elmi işçi, Tarix İnstitutunda elmi katib, baş elmi işçi və aparıcı elmi işçi vəzifəsində işləmiş, 1993-cü ildən ömrünün sonuna qədər Akademiyanın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi olmuşdur.

O, "Bakının tarixinə dair oçerklər", "Orta əsrlərdə Azərbaycan və Hindistanın iqtisadi və mədəni əlaqələri" və "Şirvanşahlar dövlətinin tarixi" kitablarının müəllifidir. Bu tədqiqatlarına görə Sankt-Peterburqda tarix elmləri namizədi, Tbilisidə isə, 1966-cı ildə tarix elmləri doktoru adına layiq görülmüşdür. Azərbaycan tarixinə, mədəniyyətinə həsr etdiyi məqalələrinə, tədqiqatlarına görə isə o, Azərbaycan Dövlət Mükafatı laureatı, "Şöhrət" ordeni və respublikanın əməkdar elm xadimi adı ilə mükafatlandırılmış, Xəzər Universiteti nin Fəxri Doktoru adını almışdır.

Görkəmli alim 2001-ci il iyulun 17-də 95 yaşında Bakıda vəfat etmişdir.

Sara Aşurbəylinin Bakıda yaşadığı evi

Mükafatları[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycan qadınının təcəssümü[redaktə | əsas redaktə]

Talenin bütün keşməkeşlərinə - atasının təqib edilməsi, ölümü, ərinin həbs olunması, qardaşının İkinci dünya müharibəsi zamanı Macarıstanda həlak olması, özünün 3 Avropa - (ingilis, fransız, alman) və 3 Şərq (ərəb, fars, türk) dillərində yazıb-oxuya bildiyinə görə SSRİ-nin dövlət təhlükəsizlik orqanları tərəfindən həmin dilləri daşıyan ölkələrin xeyrinə casusluqda təqsirləndirilməsinə baxmayaraq, Sara xanım Aşurbəyli bütün ömrü boyu Azərbaycan vətənpərvəri olaraq qalırdı. O, özünün yüksək intellektini Azərbaycan xalqının rifahı, onun tarixi, mədəniyyəti naminə tətbiq etməyə çalışırdı. Sara xanım Aşurbəyli XX əsrin inqilabdan əvvəlki, sovet və postsovet dövrlərindəki Azərbaycan qadınının yeni obrazının təcəssümü idi.

Əsərləri[redaktə | əsas redaktə]

  1. Aşurbəyli S. Bakı şəhərinin tarixi: Orta əsrlər dövrü. Bakı: Azərnəşr, 1998, 356 s.
  2. Aşurbəyli S. Şirvanşahlar dövləti (VI –XVI əsrlər). Bakı: Azərnəşr, 1997, 405 s.
  3. Azərbaycanın orta əsrlərdə Hindistanla iqtisadi və mədəni əlaqələri "Elm" Nəşriyyatı, Bakı, 1990. 152 səh.
  4. Orta əsr Bakı (VIII - əvvəli.xıx в.в) tarixi oçerk. Аzərbaycan EA nəşriyyatı, Bakı 1964. 336 səh.
  5. Şirvan şəhərlərinin sosial-iqtisadi və siyasi tarixinin XVI - XVII ə. Azərbaycan MEA-nın tarix İnstitutunun arxivi. 250 səh.
  6. IX - X əsrlərdə Şirvanın xəritəsi.

Elmi məqalələri[redaktə | əsas redaktə]

  1. Azərbaycan haqqında Моdi bomdeyskiy professor. Yazıçı Jurnalı. V maаrif. 2 səh.
  2. Köhnə Bakının memarlıq abidələri. Yaz. "Öyrənilməsi yolu Azərbaycan", № 4, 5, Bakı, 1930. 4 səh.
  3. Calal Əsəd. Türkiyə incəsənət (resenziya ). Yaz "öyrənilməsi Yolu Azərbaycan", № 5, Bakı, 1930. 1 səh.
  4. Bakı tarixindən. Materiallar dekabr (1944) sessiyasında SSRİ Азфан Xəbərləri, № 1, 1945. 2 səh.
  5. Azərbaycanın tarixindən Suraxanı atəşgah məbədinin memarlıq Abidələri, т.1, Moskva, 1946. 12 səh.
  6. Bakıda XVI - XVIII əsrlərə. Səyyahların təsvirlərə görə азерб.сср EA Xəbərləri, № 1, Bakı, 1947. 10 səh.
  7. Bakı Buxtasında (XIII o) "sualtı qalası". VII, s. tarix və fəlsəfə İnstitutunun əsərləri, Bakı, 1955. 13 səh.
  8. Qədim dövr və orta əsrlər dövrünün Azərbaycan heykəltəraşlıq Əsərləri Azərbaycan tarixi Muzeyinin, т.1, Bakı, 1956. 46 səh.
  9. Azərbaycanın (həmmüəllifi) tarixi abidələri Azərbaycan tarixi Muzeyi, Bakı, 1956. 150 səh.
  10. Azərbaycanın sənətkarlıq və ticarət şəhərləri ilkin orta əsrlərdə . Əsərləri Azərbaycan tarixi Muzeyinin, c.2, Bakı, 1957. 17 səh.
  11. Azərbaycanın (həmmüəllifi) tarixi abidələri Azərbaycan tarixi Muzeyi, Bakı, 1958. 148 səh.
  12. Çinlə orta əsrlər dövründə Azərbaycanın iqtisadi və mədəni əlaqələri mövzusunda Birinci Ümumittifaq şərqşünaslar. Məruzə və məlumatların tezisləri. Daşkənd, 1957. 2 səh.
  13. Çinlə ilk Ümumittifaq konfransının Materialları bakı şəhərində şərqşünasların orta əsrlər dövründə Azərbaycanın iqtisadi və mədəni əlaqələri. Daşkənddə, Daşkənd, 1958. 5 səh.
  14. Orta əsrlərdə Çin ilə Azərbaycanın iqtisadi və mədəni əlaqələri barədə bəzi məlumatlar Sovet çinşünaslıq, № 2, Moskva, 1958. 6 səh.
  15. Azərbaycan SSR EA Məruzələri, t. Bakı şəhər adları haqqında XIV əsr, № 9, Bakı, 1958. 6 səh.
  16. Əbd Ər-Rəşid Bakuvi XV –ci əsr azərbaycanlı alim-coğrafiyaşünas. EA-nın xəbərləri. SSR, № 5, Bakı, 1958. 8 səh.
  17. XVI əsr Azərbaycan incəsənətinə dair bəzi materiallar. Şərqşunaslıq institutu – xəbərlər c.1 Bakı, 1959. səh. 38.
  18. Səyahət-namə Evliyə Çələbi mənbəyi kimi XVII əsrin birinci yarısında Azərbaycan şəhərlərinin sosial-iqtisadi və siyasi həyatının öyrənilməsi üzrə ,SSRİ nümayəndə heyətinin məruzələri, şərqşünasların XXV ci beynəlxalq konqresi, Moskva, 1960. 12 səh.

Filmoqrafiya[redaktə | əsas redaktə]

  1. Böyük İpək Yolunda (film, 1986)(elmi məsləhətçi)

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Respublikanın elmi işçilərinə Azərbaycan SSR fəxri adları verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 2 dekаbr 1982-ci il tarixli Fərmanı — anl.az saytı

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sara_Aşurbəyli&oldid=5573599"