Biologiya: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 14: | Sətir 14: | ||
|} |
|} |
||
<div style="border: none; width:240px;"><div class="thumbcaption">Biologiya canlı təbiəti öyrənən elmdir.</div></div></div> |
<div style="border: none; width:240px;"><div class="thumbcaption">Biologiya canlı təbiəti öyrənən elmdir.</div></div></div> |
||
'''Biologiya''' (''Bios'' – canlı, ''logos'' – elm) – canlı təbiət haqqında kompleks elm. Hal hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv olmuş külli miqdarda |
'''Biologiya''' (''Bios'' – canlı, ''logos'' – elm) – canlı təbiət haqqında kompleks elm. Hal - hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv olmuş külli miqdarda növmüxtəlifliyi, onların quruluşu və funksiyası, mənşəyi, çoxalması və inkişafı, canlı və cansız təbiətlə əlaqəsi haqqında. Biologiya həyata xas olan ümumi və fərdi qanunauyğunluqları müəyyən edir. Biologiyanın çoxlu şöbələrinin olmasına baxmayaraq, qanunauyğunluqlar, əsasən, ümumi Biologiya tərəfindən tədqiq edilir. Ümumi Biologiya özündə, əsasən, Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi haqqında nəzəriyyəni, Hüceyrə haqqında nəzəriyyəni (Sitologiyanı), Molekulyar Biologiyanı, İnsan haqqında nəzəriyyəni, Ekologiyanı, Genetikanı, Biosfer haqqında nəzəriyyəni, Təkamül nəzəriyyəsini ([[Darvinizm]]i), orqanizmin individual inkişafını öyrənir. |
||
Biologiya |
Biologiya terminini elmə ilk dəfə [[1802]]-ci ildə bir-birindən asılı olmadan [[J.B.Lamark]] və [[Q.R.Treviranus]] daxil etmişlər. |
||
Həyat zülalların fiziki-kimyəvi vəziyyəti və xüsusi |
Həyat zülalların fiziki-kimyəvi vəziyyəti və xüsusi mövcudolma formasıdır. |
||
== Təsnifatı == |
== Təsnifatı == |
||
Sətir 62: | Sətir 62: | ||
İlk dəfə canlı təbiəti bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri antik həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdi ([[Hipokrat]], [[Qalen]], [[Teofrast]], [[Aristotel]]). Məhz onların əməyi İntibah dövründə davam etdirilərək [[Botanika]], [[Zoologiya]], [[Anatomiya]], [[Fiziologiya]] elmlərinin əsasını qoydu. |
İlk dəfə canlı təbiəti bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri antik həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdi ([[Hipokrat]], [[Qalen]], [[Teofrast]], [[Aristotel]]). Məhz onların əməyi İntibah dövründə davam etdirilərək [[Botanika]], [[Zoologiya]], [[Anatomiya]], [[Fiziologiya]] elmlərinin əsasını qoydu. |
||
Mikroskopun kəşfi Biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə qədər genişləndirdi. [[Mikroskop]]un kəşfi ilə |
Mikroskopun kəşfi Biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə qədər genişləndirdi. [[Mikroskop]]un kəşfi ilə [Zoologiya]da yeni aləm- Birhüceyrəlilər və ya İbtidailər ([[Protozoa]]) aləmi, Botanikada isə birhüceyrəli [[yosunlar]]ı müşahidə etmək mümkün oldu. Həmçinin [[bakteriyalar]]ı və [[viruslar]]ı müşahidə etmək mümkün oldu. Beləliklə hüceyrə kəşf olundu (1556. [[Robert Huk]]). |
||
== Şəkillər == |
== Şəkillər == |
19:36, 12 iyul 2016 tarixindəki versiya
Biologiya | |||||||||
Elm sahəsi → öyrənir | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Yarımbölmə → öyrənir | |||||||||
|
Biologiya (Bios – canlı, logos – elm) – canlı təbiət haqqında kompleks elm. Hal - hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv olmuş külli miqdarda növmüxtəlifliyi, onların quruluşu və funksiyası, mənşəyi, çoxalması və inkişafı, canlı və cansız təbiətlə əlaqəsi haqqında. Biologiya həyata xas olan ümumi və fərdi qanunauyğunluqları müəyyən edir. Biologiyanın çoxlu şöbələrinin olmasına baxmayaraq, qanunauyğunluqlar, əsasən, ümumi Biologiya tərəfindən tədqiq edilir. Ümumi Biologiya özündə, əsasən, Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi haqqında nəzəriyyəni, Hüceyrə haqqında nəzəriyyəni (Sitologiyanı), Molekulyar Biologiyanı, İnsan haqqında nəzəriyyəni, Ekologiyanı, Genetikanı, Biosfer haqqında nəzəriyyəni, Təkamül nəzəriyyəsini (Darvinizmi), orqanizmin individual inkişafını öyrənir.
Biologiya terminini elmə ilk dəfə 1802-ci ildə bir-birindən asılı olmadan J.B.Lamark və Q.R.Treviranus daxil etmişlər.
Həyat zülalların fiziki-kimyəvi vəziyyəti və xüsusi mövcudolma formasıdır.
Təsnifatı
Biologiya aşağıdakı sahələrə bölünür:
- Botanika
- Geo-Botanika
- Zoologiya
- Anatomiya
- Mikologiya
- Bakteriologiya
- Virusologiya
- Morfologiya
- Fiziologiya
- Genetika
- Histologiya
- Sitologiya
- Embriologiya
- İmmunologiya
- Taksikologiya
- Taksonomiya
- Neyrobiologiya
- Briologiya
- Təkamül Təlimi
- Biokimya
- Biofizika
- Biocoğrafiya
- Biometriya
- Bionika
- Bioinformatika
- Ekologiya
- Sistematika
- Antropologiya
- Palentologiya
- Ksenobiologiya
- Astrobiologiya
- Molekulyar Biologiya
- Kosmik biologiya
- Okean Biologiyası
- Hidrobiologiya
- İnkişaf Biologiyası
İlk dəfə canlı təbiəti bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri antik həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdi (Hipokrat, Qalen, Teofrast, Aristotel). Məhz onların əməyi İntibah dövründə davam etdirilərək Botanika, Zoologiya, Anatomiya, Fiziologiya elmlərinin əsasını qoydu.
Mikroskopun kəşfi Biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə qədər genişləndirdi. Mikroskopun kəşfi ilə [Zoologiya]da yeni aləm- Birhüceyrəlilər və ya İbtidailər (Protozoa) aləmi, Botanikada isə birhüceyrəli yosunları müşahidə etmək mümkün oldu. Həmçinin bakteriyaları və virusları müşahidə etmək mümkün oldu. Beləliklə hüceyrə kəşf olundu (1556. Robert Huk).
Şəkillər
-
Animalia - Bos primigenius taurus
-
Planta - Triticum
-
Fungi - Morchella esculenta
-
Stramenopila/Chromista - Fucus serratus
-
Bacteria - Gemmatimonas aurantiaca (- = 1 Mikrometer)
-
Archaea - Halobacteria
-
Virus - Gamma phage
Həmçinin bax
Biologiyaya aid Azərbaycan dilində səhifələr
- Əməkdar müəllim Almaz Həsrətin biologiya üzrə şəxsi saytı
- Azərbaycan Respublikası Təhsil portalı
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı - "Seçilmiş dərman bitkiləri" monoqrafiya (ingiliscə)
- "Herba Flora" müalicəvi bitkilər və fitoçaylar
- Azərbaycan Ornitoloji Cəmiyyəti
- Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirliyi
- “EKOSTİL-AZƏRBAYCAN” Təbiəti Mühafizə İctimai Birliyi - Ətraf mühit ensiklopediyası
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası - "Elm və həyat" jurnalı
- Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı nazirliyi
- Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin elektron qaynaqları
- Alphabetical list of bio sites
Ədəbiyyat
- Orucov Firuddin. Biologiya dərslərində şagirdlərdə tədqiqatçılıq bacarığının inkişaf etdirilməsi yolları (dərs vəsaiti). Bakı: Mütərcim, 2011.-181, [2] s.