İkinci Dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi: Redaktələr arasındakı fərq
şablon Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
Redaktənin izahı yoxdur Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
||
Sətir 34: | Sətir 34: | ||
* {{flaqifikaisya|Yuqoslaviya}} <small>(1944-cü ildən)</small> |
* {{flaqifikaisya|Yuqoslaviya}} <small>(1944-cü ildən)</small> |
||
* {{flagicon image|Flag of the Tuvan People's Republic (1943-1944).svg}} [[Tuva Xalq Respublikası|Tuva]] <small>(1944-cü ilə qədər)</small><ref>{{cite book|author=Toomas Alatalu|title=Tuva: A State Reawakens.|publisher=Soviet Studies|volume=44|issue=№ 5|year=1992|pages=881–895}}</ref>}} |
* {{flagicon image|Flag of the Tuvan People's Republic (1943-1944).svg}} [[Tuva Xalq Respublikası|Tuva]] <small>(1944-cü ilə qədər)</small><ref>{{cite book|author=Toomas Alatalu|title=Tuva: A State Reawakens.|publisher=Soviet Studies|volume=44|issue=№ 5|year=1992|pages=881–895}}</ref>}} |
||
----'''Keçmiş Berlin- |
----'''Keçmiş Berlin-Roma-Tokio oxu üzvləri'''{{plainlist| |
||
* {{flaqifikasiya|Rumıniya}} <small>(1944-cü ildən)</small> |
* {{flaqifikasiya|Rumıniya}} <small>(1944-cü ildən)</small> |
||
* {{flagicon image|Flag of the Bulgarian Homeland Front.svg}} [[Bolqarıstan]] <small>(1944-cü ildən)</small> |
* {{flagicon image|Flag of the Bulgarian Homeland Front.svg}} [[Bolqarıstan]] <small>(1944-cü ildən)</small> |
||
Sətir 42: | Sətir 42: | ||
* {{flaqifikasiya|Böyük Britaniya}} |
* {{flaqifikasiya|Böyük Britaniya}} |
||
* {{flaqifikasiya|Fransa|sərbəst}} <small>(1943–45)</small>}} |
* {{flaqifikasiya|Fransa|sərbəst}} <small>(1943–45)</small>}} |
||
| komandan1 = |
| komandan1 = |
||
{{plainlist| |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} '''[[Adolf Hitler]]''' <small>([[Ali baş komandan]])</small> |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Walther von Brauchitsch]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Fedor von Bock]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Franz Halder]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Kurt Zeitzler]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Erich von Manstein]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Heinz Guderian]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Heinrich Himmler]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of the German Reich (1935–1945).svg}} [[Gerd von Rundstedt]] |
|||
* {{Bayraq|Rumıniya}} [[Ion Antonescu]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of Italy (1861–1946).svg}} [[Benito Mussolini]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg}} [[Miklós Horthy]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg}} [[Ferenc Szálasi]] |
|||
* {{Bayraq|Bolqarıstan}} [[Boris III]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of First Slovak Republic 1939-1945.svg}} [[Jozef Tiso]] |
|||
* {{flagicon image|Flag of Independent State of Croatia.svg}} [[Ante Pavelić]] |
|||
* {{Bayraq|Finlandiya}} [[Risto Ryti]]}} |
|||
| komandan2 = <!--Komandan(lar) 2--> |
| komandan2 = <!--Komandan(lar) 2--> |
||
| komandan3 = <!--Komandan(lar) 3--> |
| komandan3 = <!--Komandan(lar) 3--> |
17:34, 8 iyun 2018 tarixindəki versiya
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Şərq cəbhəsi | |||
---|---|---|---|
İkinci Dünya müharibəsi | |||
Tarix |
22 iyun 1941 – 25 may 1945 (3 il, 11 ay və 3 gün) |
||
Yeri | Şərqi Avropa, Mərkəzi Avropa və Balkan yarımadası | ||
Səbəbi | Üçüncü Reyxin Barbarossa əməliyyatına start verməsi | ||
Nəticəsi |
SSRİ-nin qələbəsi
|
||
Ərazi dəyişikliyi |
|
||
Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
Komandan(lar) | |||
|
|||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Şərq cəbhəsi (alm. die Ostfront, ing. Eastern Front), Böyük Vətən müharibəsi (rus. Великая Отечественная война, translit. Velikaya Oteçestvennaya Voyna) və ya Almaniya–SSRİ müharibəsi (alm. German-Soviet War) — İkinci dünya müharibəsi illərində Şərqi Avropa, Mərkəzi Avropa və Balkan yarımadasında Berlin-Roma-Tokio oxu və Finlandiya ilə SSRİ, Polşa və Antihitler koalisiyası arasında 22 iyun 1941–9 may 1945-ci illərdə baş vermiş müharibə cəbhəsi.
Şərq cəbhəsində baş verən döyüşlər tarixin ən böyük hərbi qarşıdurmaları olmuşdur. Onlar tarixdə görünməmiş vəhşilik, geniş miqyaslı dağıntılar, kütləvi deportasiyalar və çoxlu insanın döyüş, aclıq, xəstəlik və qırğınlara görə həyatını itirməsi ilə xarakterizə edilir. Şərq cəbhəsi demək olar ki, bütün həbs düşərgələrinin fəaliyyət göstərdiyi, gettoların tərtib edildiyi və poqromların, Holokostun baş verdiyi yer hesab edilir. İkinci Dünya müharibəsində təxminən 70 milyon nəfər həlak olmuşdursa, bu ədədin 30 milyonu Şərq cəbhəsinə aiddir. Şərq cəbhəsi İkinci Dünya müharibəsinin Avropa hissəsinin nəticəsini müəyyənləşdirmədə həlledici rol oynamışdır və Üçüncü Reyxin məğlub olmasının əsas səbəbidir.
Cəbhənin iki əsas döyüşçü tərəfi Üçüncü Reyx və Sovet İttifaqı idi. Şərq cəbhəsinin hərbi əməliyyatlarında iştirak etməyən ABŞ və Böyük Britaniya Sovet İttifaqına lend-liz şəklində çoxlu yardım göstərmişdir.
Arxaplan
İkinci Dünya müharibəsinin Şərq cəbhəsinin başımasının səbəblərindən biri faşizm və kommunizm rejimləri arasında baş verən uzunmüddətli qarşıdurmalar idi. SSRİ tərəfindən faşizm təhlükəsinin lazımınca qiymətləndirilməməsi də müharibənin mühüm səbəblərindən biri idi. 1941-ci ilin yazında Yuqoslaviya və Yunanıstan danışıqsız faşistlərə təslim oldu. Balkanlarda ingilislərin mövqelərinə ciddi zərbə vuruldu. Britaniya korpusu Misirə qaytarıldı. Daha sonra faşistlər, demək olar ki, bütün Avropanı özlərinə tabe etmişdilər. Qarşıda SSRİ-nin işğalı dururdu. Almaniya SSRİ üzərinə “Barbarossa” adlı hücum planı hazırlamışdı. Plana görə, SSRİ 1941-ci ilin payızına kimi işğal edilməli idi.[2]
Döyüşlər
1941-ci ilin iyununda Almaniya SSRİ-yə hücum etdi. “İldırımsürətli müharibə” strategiyasına əsaslanan alman qoşunları qışa qədər Arxangelsk-Həştərxan xəttinə çıxmaq niyyətində idilər. Kiyev və Smolenski ələ keçirən almanlar həmin ilin payızında Moskvaya yaxınlaşdılar, lakin dekabrda sovet qoşunlarının əks-hücumu ilə Moskva ətrafında alman qoşunları darmadağın edildi. Bununla da “İldırımsürətli müharibə” planı puça çıxdı.
Antihitler koalisiyası döyüşlərdə uğur qazana bilmirdi. Bu, almanlara Şərqdə SSRİ-yə qarşı hücumu genişləndirməyə imkan yaratdı, lakin almanların hücumu Stalinqrad yaxınlığında dayandırıldı. Sovet qoşunlarının əks-hücumu faşistlərin ağır məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Strateji üstünlük müttəfiq qoşunlarının tərəfinə keçdi. Müharibədə tam əsaslı dönüş yarandı.
Bu zaman Leninqradın blokadası yarıldı. Sovet qoşunları Qafqazda hücuma keçib almanları geri oturtdu. 1943-cü ilin yayında baş vermiş Kursk döyüşündə faşistlərin məğlub edilməsi ilə sovet-alman cəbhəsində əsaslı dönüş başa çatdı.
Qızıl Ordu 1944-cü ilin sonuna kimi SSRİ ərazisi faşistlərdən tamamilə azad etdi. Sovet ordusu Şərqi Prussiya və Polşaya daxil oldu. 1944-cü ilin sentyabrında Bolqarıstan və Rumıniya müttəfiqlərlə barışıq imzaladı və Almaniyaya müharibə elan etdilər. Bu zaman sovet ordusu Yuqoslaviyaya daxil oldu.[2]
İstinadlar
- ↑ Toomas Alatalu. Tuva: A State Reawakens. 44. Soviet Studies. 1992. 881–895.
- ↑ 1 2 Yaqub Mahmudlu, Tofiq Nəcəfli, Kərəm Məmmədov, Sevil Bəhramova, Sabir Ağayev. Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün "Ümumi tarix" fənni üzrə dərslik. "Şərq-Qərb" Nəşriyyatı. 2016. İstifadə tarixi: 8 iyun 2018.