Zimmermanın teleqramı
Zimmermanın teleqramı — 1917-ci ilin yanvarında Almaniya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən göndərilən və ABŞ Almaniyaya qarşı Birinci Dünya müharibəsinə girdiyi təqdirdə Almaniya imperiyası ilə Meksika arasında hərbi ittifaq təklif edən gizli diplomatik teleqram. Almaniyanın köməyi ilə Meksika Texas, Arizona və Nyu-Meksiko ştatlarını ələ keçirəcəkdi. Teleqram Britaniya kəşfiyyatı tərəfindən ələ keçirilib.
Məzmunun üzə çıxması amerikalıları xüsusən Almaniyanın Xarici İşlər üzrə Dövlət katibi Artur Zimmerman martın 3-də teleqramın həqiqi olduğunu açıq şəkildə etiraf etdikdən sonra qəzəbləndirdi. Bu, 1917-ci ilin aprelində ABŞ-nin Almaniyaya müharibə elan etməsinə dəstək yaratmağa kömək etdi.[1]
Şifrənin açılması Birinci Dünya müharibəsi zamanı Britaniya üçün ən əhəmiyyətli kəşfiyyat zəfəri kimi təsvir edilmişdir[2] və bu elektron kəşfiyyatın dünyaya təsir göstərdiyi ən erkən hadisələrdən biri kimi qeyd olunub.[3]
Məzmunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mesaj 1917-ci il yanvarın 17-də Almaniya imperiyasının Xarici İşlər Nazirliyinin dövlət katibi Artur Zimmermann tərəfindən göndərilmiş şifrəli teleqram şəklində gəlmişdi. Mesaj Almaniyanın Meksikadakı səfiri Henrix von Ekkardta göndərilirdi.[4] Zimmerman bu teleqramı Almaniyanın fevralın 1-də sərhədsiz sualtı müharibəsinin bərpası ərəfəsində göndərdi, Almaniya hökuməti bunun ABŞ ilə müharibəyə səbəb olacağını güman edirdi. Teleqramda Ekkarda göstəriş verilirdi ki, əgər ABŞ müharibəyə girəcəyinə əmin olsa, o, Almaniyadan maliyyələşəcək hərbi ittifaq təklifi ilə Meksika hökumətinə müraciət etməlidir. Deşifrə olunmuş teleqram aşağıdakı kimi idi:[5]
Tərcümə olunmuş versiyası:
Biz 1 fevraldan sualtı döyüşlərə başlamaq niyyətindəyik. Əsas məqsədlərimizdən biri ABŞ-ın tərəfsiz qalmağını təmin etməkdir. Buna nail ola bilməsək, aşağıdakı şərtlərlə Meksikaya müttəfiqlik təklif edirik: birlikdə müharibə, birlikdə sülh, maliyyə dəstəyi, Meksikanın Texas, Nyu Meksiko və Arizonadakı itirilmiş ərazilərini yenidən geri almağını dəstəkləmək. Razılaşmanın detalları sizə bağlıdır. ABŞ müharibəyə başlamağa qərar verən kimi, yuxarıda yazılanlar haqqında prezidentə gizli formada məlumat verin. Eyni zamanda belə bir təklif də əlavə edin ki, prezident öz təşəbbüsü ilə Yaponiyanı tabe olmağa çağırsın, bununla Yaponiya və bizim aramızda vasitəçilik etmiş olar. Xahiş edirəm, prezidentin nəzərinə çatdırın ki, inkişaf edən sualtı döyüş bacarıqlarımız bir neçə ay sonra İngiltərəni sülh bağlamağa məcbur edəcək. İmza: Zimmerman.
Orijinalı (almanca):
Wir beabsichtigen, am ersten Februar uneingeschränkten U-Boot-Krieg zu beginnen. Es wird versucht werden, Amerika trotzdem neutral zu halten. Für den Fall, dass dies nicht gelingen sollte, schlagen wir Mexiko auf folgender Grundlage Bündnis vor. Gemeinsame Kriegführung. Gemeinsamer Friedensschluss. Reichlich finanzielle Unterstützung und Einverständnis unsererseits, dass Mexiko in Texas, Neu Mexiko, Arizona früher verlorenes Gebiet zurückerobert. Regelung im einzelnen Euer Hochwohlgeborenen überlassen. Euer Hochwohlgeborenen wollen Vorstehendes Präsidenten streng geheim eröffnen, sobald Kriegsausbruch mit Vereinigten Staaten feststeht, und Anregung hinzufügen, Japan von sich aus zu sofortigem Beitritt einzuladen und gleichzeitig zwischen uns und Japan zu vermitteln. Bitte Präsidenten darauf hinweisen, dass rücksichtslose Anwendung unserer U-Boote jetzt Aussicht bietet, England in wenigen Monaten zum Frieden zu zwingen. Empfang bestätigen. Zimmermann[6]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Andrew, Christopher. For The President's Eyes Only. Harper Collins. 1996. səh. 42. ISBN 0-00-638071-9.
- ↑ "Why was the Zimmermann Telegram so important?". BBC News. 17 yanvar 2017. 2018-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-25.
- ↑ "The telegram that brought America into the First World War". BBC History Magazine. January 17, 2017. January 18, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 17, 2017 – History Extra vasitəsilə.
- ↑ "Washington Exposes Plot" (PDF). The Associated Press. Washington. February 28, 1917. February 25, 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: January 11, 2020.
- ↑ Alexander, Mary; Childress, Marilyn. "The Zimmerman Telegram". National Archives and Records Administration. April 1981. April 18, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 8, 2023. This NARA publication paraphrases a book chapter by the cited authors
- ↑ "The Zimmermann Telegram" (PDF). National Security Agency. 28 November 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 September 2023.
Əlavə ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Bernstorff, Count Johann Heinrich. My Three Years in America. New York: Scribner. 1920. 310–11.
- Bridges, Lamar W. "Zimmermann telegram: reaction of Southern, Southwestern newspapers". Journalism & Mass Communication Quarterly. 46 (1). 1969: 81–86. doi:10.1177/107769906904600112.
- Dugdale, Blanche. Arthur James Balfour. New York: Putnam. 1937. Vol. II, pp. 127–129.
- Hendrick, Burton J. The Life and Letters of Walter H. Page. Kessinger Publishing. 2003 [1925]. ISBN 0-7661-7106-X.
- Kahn, David. The Codebreakers. New York: Macmillan. 1996 [1967].
- Tuchman, Barbara W. The Zimmermann Telegram (1958) online best-seller for the lay reader by the noted historian
- Winkler, Jonathan Reed. Nexus: Strategic Communications and American Security in World War I. Cambridge, MA: Harvard University Press. 2008. ISBN 978-0-674-02839-5.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Failed Diplomacy: the Zimmermann Telegram
- Our Documents – Zimmermann Telegram (1917)
- Moving out of German Embassy after breaking relations, 1917
- Zimmermann Telegram: The Original Document
- Before Bletchley Park (WWI) Paul Gannon Books 2023.
- GermanNavalWarfare.info, Some Original Documents from the British Admiralty, Room 40, regarding the Zimmermann-/Mexico Telegram: Photocopies from The National Archives, Kew, Richmond, UK.
Lüğətlər və ensiklopediyalar |
|---|
