37°33′ şm. e. 45°00′ ş. u.HGYO

Urmiya şəhristanı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Urmiya şəhristanı
fars. شهرستان ارومیه‎

37°33′ şm. e. 45°00′ ş. u.HGYO

Ölkə İran
Daxildir Qərbi Azərbaycan ostanı
İnzibati mərkəz Urmiya (Urmu)
Ən böyük şəhərləri Urmiya (Urmu)
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 5 251[1] km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.040.565 nəf. (2016)[2]
Rəsmi sayt
Urmiya şəhristanı xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Urmiya şəhristanı (fars. شهرستان ارومیه‎) — İran İslam Respublikasının Qərbi Azərbaycan ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın (və həmçinin bütün ostanın) inzibati mərkəzi Urmiya/Urmu şəhəridir.

Şəhristan Türkiyə Cümhuriyyətinin Van (çox qısa sərhədə sahibdir) və Hakkari illləri, həmçinin İraq Cümhuriyyətinin İraq Kürdüstanı bölgəsinə tabe olan Ərbil mühafəzası (həmçinin çox qısa sərhədə sahibdir) ilə həmsərhəddir.

Ərazi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhristanın ərazisi 5251[3] km²-dir.

Urmiya şəhristanının inzibati bölgüsü

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Mərkəzi bəxşi
  • İnzibati mərkəzi: Urmiya / Urmu
    • DEHİSTANLARI
      • Baxışlıçay dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Ağcaqala, Almanabad, Aydınlı, Baldırlı, Baracıq, Birlan, Buraşan, Çöhrəqoşa, Darğalı, Dehkədə-i Əsayiş, Dizac-i Nəqalə, İlyasabad, İmamzadə, İslamlı, Gabaran, Gülpaşin/Gülparçin, Qılmanxana, Hacıpirli, Həsbistan, Hisar-i Hacılar, Hisar-i Tarmani, İğdır, İsakan, Carçılı, Kəştiban, Kürdlər, Laşınlı (Laçınlı), Maracul, Maşkabad-i Ülya, Maşkabad-i Süfla, Miyavaq, Üçqabarlar, Püşt-i Gül, Qalılı, Qamət, Qaraağac-i Ülya, Qarahəsənli-i Xacəpaşa, Qaracalı, Qışlaq-i Mirzəəli, Qışlaq-i Məhəmmədqulu, Qoturlar, Reyhanabad, Rikan, Sədəqə, Salehabad, Səngər-i Mirabdullah, Tarmani, Vəzirabad, Yengicə-i Qazi, Yuvalar
      • Bərəndüz dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Əliabad-i Bərəndüz, Əngəman, Bənd, Bərəndüz, Bözvə, Çavraş, Didan-i Ülya, Didan-i Süfla, Dizac-i Fəthi, Dizac-i Rəhimpur, Qazanəkeş, Hasukəndi, Havandıq, Heydərli, Cəfəriyan, Canvisli, Cürni, Kilsə-i Sir, Xataylı, Xürrəmabad, Narlar, Saatlıkuh (kuh (farsca) = dağ) / Saatlıdağ, Sarıbəyli-i Musayi, Şəmləkan, Şeyxməzari, Sidək, Sir, Vərməziyar
      • Bərəndüzçay-i Cənubi dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Ağbulaq, Balanıc, Bərbəran, Baruj, Bayat, Büzürgabad, Dərinqala, Dolama, Fuladlı (Poladlı), Güldanlı, Hisar-i Ağbulaq, İləzgi, İsalı, Karvansara, Kukiya, Kurani, Mahmudabad, Mübarəkabad, Nivli, Novruzbulağı, Qalacıq, Qasımlı, Rəhimabad, Seylanə, Şabankəndi, Şirukəndi, Təpəmakı, Tərzili, Təzəkənd-i Camalxan, Tülkan, Tumatar, Toppuzabad, Uzunməlik, Zovik
      • Bərəndüzçay-i Şimali dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Burxanlı, Dizac-i Təkyə, Fəqihbəyli, Göytəpə, Qaraağac, Qaralar-i Kuh (kuh (farsca) = dağ) / Qaralar-i Qurxana, Qutlu, Qurşalı, Saralan, Sarıbəyli-i Moin, Satlı (Saatlı) / Saatlı-i Bivalə, Şəms-i Hacıyan, Vandayi
      • Başqala dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Əmirabad, Əyyublu, Birincabad, Burbur, Çiçəkli-i Mansur, Çiçəkli-i Başqala, Dədəsaqi, Danqaralı, İslampənahabadi Cədid (cədid (ərəbcə) = yeni), Gəznəq, Gülmərz-i Süfla, Göyçəlitəpə / Göyçələrtəpə, Göyçəliaslan, İsalı-i Heydərli, İsalı-i Zəmi, Keçəbaş, Məzrayə-i Üçevlər, Qəhrəmanlı-i Ülya, Qəhrəmanlı-i Süfla, Qala-i Əzizbəy, Qərabqulu, Qazanəli, Qızılhacılı, Qusur, Səfərbehi, Səfərquluxankəndi, Sarıbəyli-i Aralıq, Sarıcalı, Şəhrək-i Gülmərz, Şeyxteymur, Şorkənd, Təkəli, Topraqqala (Torpaqqala), Şəhrək-i Sünəti-i Urmiyə [Urmiya sənaye ərazisi] (Urmia Industrial Estate), Yağmurəli, Yorqunabad-i Ülya, Yorqunabad-i Süfla, Yusifabad-i Şahmirzəkəndi
      • Dol dehistanı
      • Nazlı-i Cənubi dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Abbasabad, Ərəbli-i Bişə, Ərəbli-i Dərə, Ərəbli-i Yekan, Əsgərabadtəpə, Barbin, Bozlu, Çiçəkli-i Hacıağa, Çonqaralı-i Yekan, Dəstcird, Daylaq, Fağıbəyli, Gərdabad, Qafarbehi, İrəvanlı, Kəkələr, Mərəngalı-i Kiçik, Məzrayə-i Təhqiqəti Tütün, Uzarlı, Qaragöz-i Səlimağa, Qaralar-i Lütfullah, Qaragöz-i El, Qırıqlı, Səidli, Səlimkəndi, Samsalı, Şeyxsərməst, Təzəkənd-i Əfşar, Təzəkənd-i Qışlaq, Furudgah-i Urmiyə [Urmiya hava limanı] (Urmia Airport), Zaiyəkəndi
      • Rövzəçay dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Əliabad, Alvac, Anhar-i Ülya, Anhar-i Süfla, Aşnaabad, Bədəki, Balacı, Balı, Dərəzəm, Gəcin, Gəncabad, Gülhar, Gözgəvənd, Cihadlı, Kaniquzan, Kəvələq, Xəlifatan, Xangah-i Alvac, Kutalan, Lerni, Lur, Məzrayə-i Nəsrabad, Mirabad, Pirmurad, Qarahəsənli, Qəsrik, Qışlaq-i Tarazlı, Qızılaşıq, Təzəkənd-i Anhar, Tezxarab, Vəlindeh-i Ülya, Vəlindeh-i Süfla, Yorğanlı, Zeynalı
      • Türkmən dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Alqiyan, Ərəbli, Babarud, Çubtaraş, Dərbərud, Qəribkəndi, Həsənabad, Hisar-i Qapıçı, Hisar-i Türkmən, Dəkəl Sədausima [(IRIB kanalının) teleyayın stansiyası] (IRIB Broadcasting Station), Cəbəlkəndi, Ceyran-i Ülya, Ceyran-i Süfla, Xəncərqışlağı, Xızırabad, Kusəabad, Mirşəkərli, Müqəddəm, Muradəli-i Ülya, Muradəli-i Süfla, Muradkəndi, Nəybin, Nəzərabadqala, Nəzərabad-i İftixar, Orduşahi, Üçevlər, Qaralar-i Ağatağı, Qaralar-i Hacıqasım, Qurttəpə, Saracıq, Sərdrud, Şahinabad, Təbbət, Təkə, Təpə, Təpətürkmən, Tasmalı, Təzəkənd, Tezxarab, Türkmən, Uzuniskəndəri
  • Ənzəl bəxşi
  • İnzibati mərkəzi: Quşçu
    • DEHİSTANLARI
      • Ənzəl-i Cənubi dehistanı
      • Ənzəl-i Şimali dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Barı, Qurçinqala (Göyərçinqala), Camalabad, Muğatel, Nəcəfabad, Qalğaçı / Qalqaçı, Qarabağ
  • Nazlı bəxşi
  • İnzibati mərkəzi: Nuşin / Karxana-i Qənd
    • DEHİSTANLARI
      • Nazlıçay dehistanı
      • Nazlı-i Şimali dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Abacalı-i Ülya, Əlikəndi, Əlibəyli, Əngənə, Ərnisa, Əsgərabad-i Kuh (kuh (farsca) = dağ), Babagəncə, Bağıstan, Başlanbeşli, Çanaqlı, Çer, Çonqaralı-i Pul, Dovıran, Göycəyaran, Hisar-i Babagəncə, Hisar-i Bəhramxan, Heydərli, Heydərli-i Bəylər, Kalvan, Kərimabad, Xalidabad, Xanəgahsürx, Lək, Laləli-i Torab, Lülhəm, Mərəngalı-i Büzürg, Meskin, Naxçıvantəpə, Oxçular, Par, Qaraqız, Qaraqoyunlu, Qaracalı, Qılınclı, Qışlaq-i Şakur, Rəhimabad, Saatlı-i Bəylər, Sarıbəyli-i Çıraq, Şirabad, Təpə-i Babagəncə, Təqlidabad, Təzəkənd-i Babagəncə, Vəqaslı-i Ülya, Vəqaslı-i Süfla, Zadəli, Zonbalan
      • Talatəpə dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Abacalı-i Süfla, Adeh, Çamaki, Hisar-i Süpürgən, Xanəşan, Xudaverdixankəndi, Muşabad, Ovsalı-i Allahverdixan, Ovsalı-i Kazım, Süpürgən, Talatəpə, Yengicə, Zirmanlı
  • Silvanə bəxşi
  • İnzibati mərkəzi: Silvanə
    • DEHİSTANLARI
      • Dəşt dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Əhmədrəsul, Bərdəsur, Çəmən, Dərbənd, Dərəsənci, Dəzgir, Dövləpasan, Gövcar, Hələfələ, Kəy, Xoşaku, Mirabad, Nuşan-i Ülya, Nuşan-i Süfla, Ovalı, Peşkələ, Pirhadi, Qarayi, Qəsrik, Rajan, Səlimbəy, Sulik, Tuyi, Tuli, Zəngilan, Zerixan
      • Mərgavar dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Əleyh, Aversi, Bavan, Berəsb, Berəzan, Best, Bibakran, Çərikabad, Divac, Dovkana, Fələkan, Gəlləbehi, Gərdivan, Gərdik, Gərdiknasir, Gülüstanə, Həftabad, Xələc, Həsənabad, Həşimabad, Kəçalabad, Kəçalə, Kanidəstər, Kanitayir, Kasiyan, Kayir, Keləsi / Kilsə (?), Xurəsb, Lacani, Lorzini, Mamakan, Mansurabad, Mirabad, Mollabəsək, Nari, Nergi, Nuy, Qaranə, Razgəh, Sehgərgan, Şəhrək-i Zeyvə, Şəklabad, Şeyxzərd, Şirakan, Sudinabad, Sulədugal, Surkan, Susanabad, Təzəkənd, Toppuzabad, Carabad, Caraci, Zeyvə
      • Tərgavar dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Anbi, Ərzin, Əşki, Avdi, Balovlan, Bani, Bəsrik, Biquz, Dübarə, Dostalan, Gərdəbelic, Həki, Həlulan, Kərimabad, Xanəgah, Kuranə, Kurtəkavil, Mavana, Pesan, Şəhr-i Viran, Şeyban, Şeyxşəmzin, Surbani, Talin, Tibətan, Tovlaki
  • Sumay-i Bəradost bəxşi
  • İnzibati mərkəzi: Sirov
    • DEHİSTANLARI
      • Bəradost dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Axyan-i Büzürg, Axyan-i Kiçik, Əsəngəran, Əvdilan-i Ülya, Əvdilan-i Süfla, Bərdəzi-i Ülya, Çarə, Dərbənd, İmamkəndi, İskəndərabad, Firuziyan, Gəngəçin, Gül-i Şeyxan, Günbəd, Gündək-i Molla, Guranabad, Həftsəran, Halaquş, Həngrəvan, İşgəsu, Kanespi, Kanişurik, Kanisi, Xalyan, Xanik, Xoşalan, Kulgani, Kürəneh, Məfəran, Məcrusə, Malunə, Mərgərəş, Məstəkan, Mirdavud, Neyçalan, Ömərabad, Post, Qaraağac, Qarnisə, Qəsrik, Rabat, Rəvənd-i Ülya, Rəvənd-i Süfla, Siyarək, Sufikani, Təzəkənd-i Şeşmal, Zəngəkan
      • Sumay-i Cənubi dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Abdibəy, Ağsaqqal, Bərdərəş, Barduk, Bavan, Qaçi, Govdal, Həsənli, Həştiyan, Hovarsin, Calqaran, Cuhni, Cucahi, Kanespi, Kanimiran, Xaraguş, Kuran, Mərnə, Pirancıq, Qəsrik, Sinabad, Sultani, Sufiyan
      • Sumay-i Şimali dehistanı
        • KƏNDLƏRİ: Baçacıq, Baraspi, Bərdiyan, Bəstəkabad, Bacergah, Gələxar, Qazan, Qulusuyu, Həsənabad, Catar, Kanirəş, Xanik, Mamakan, Məstəkan, Minqol, Mirabad, Oskandriyan, Quni, Qurmik, Rigabad, Sakan, Seydan, Surmanabad, Yengicə

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəsmi olaraq Urmiya şəhristanının əhalisi:

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2006 sa. əsasən 856,914[4](kişilər:433,976 nəfər — qadınlar:422,938 nəfər)[5] nəfərdir.

Milli tərkib

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urmiya şəhristanında əsasən azərbaycanlılar, qismən kürdlər, həmçinin az sayda ermənilər və assuriyalılar yaşayırlar.

  • Kürdlər: şəhristan əhalisinin təxminən 15%-nin kürd əsilli insanlardan ibarət olduğu təxmin edilir.[6]
  • Herki tayfası: Silvanə bəxşinin Dəşt, Tərgavar və Mərgavar dehistanlarında məskunlaşmışdır.[7] 1963-cü ilə olan məlumata əsasən bu üç dehistanda herki tayfasına (Məndan, Seyidan və Sərhədi qəbilələrinə) mənsub 1350 ailə yaşamaqda idi.[8] Herki tayfasına mənsub insanlar Kurmanci ləhcəsinin özünəməxsus şivəsində danışırlar.
  • Bəradost tayfası: Silvanə bəxşinin Tərgavar, Mərgavar və Dəşt dehistanlarında, Sövmayə-i Bəradost bəxşinin Bəradost, Cənubi Sumay və Şimali Sumay dehistanlarında və Mərkəzi bəxşinin Dovəl dehistanında məskunlaşıblar. Bəradost tayfası Kurmanci ləhçəsinin özünəməxsus şivəsində (müəyyən dərəcədə İraq tərəfindəki Soran ləhçəsinin bəzi sərhədyanı şivələri ilə qarışıq olan) danışırlar.[9]
Əhali
Bəxşlər 2006 s.a. Milli çoxluq
Cəmi 856 914 azərbaycanlı
Mərkəzi 702 376 azərbaycanlı
Silvanə 52 752 kürd
Sövmayə-i Bəradost 39 802 kürd
Nazlı 36 732 azərbaycanlı
Ənzəl 25 252 azərbaycanlı

Bəxşlərdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urmiya şəhristanı beş bəxşə bölünür:

  • Mərkəzi bəxşi
  • ərazi: 1,568[3] km²
  • əhali: 702,376 nəfər (2006 s.a.)
  • şəhər əhalisi: 577,307 nəfər (2006 s.a.)
  • kənd əhalisi: 125,069 nəfər (2006 s.a.)
  • Nazlı bəxşi
  • ərazi: 520[3] km²
  • əhali: 36,732 nəfər (2006 s.a.)
  • şəhər əhalisi: 6,731 nəfər (2006 s.a.)
  • kənd əhalisi: 30,001 nəfər (2006 s.a.)
  • Ənzəl bəxşi
  • ərazi: 643[3] km²
  • əhali: 25,252 nəfər (2006 s.a.)
  • şəhər əhalisi: 2,832 nəfər (2006 s.a.)
  • kənd əhalisi: 22,420 nəfər (2006 s.a.)
  • Sövmayə-i Bəradost bəxşi
  • ərazi: 1,161[3] km²
  • əhali: 39,802 nəfər (2006 s.a.)
  • şəhər əhalisi: 1,508 nəfər (2006 s.a.)
  • kənd əhalisi: 38,294 nəfər (2006 s.a.)
  • Silvanə bəxşi
  • ərazi: 1,356[3] km²
  • əhali: 52,752 nəfər (2006 s.a.)
  • şəhər əhalisi: 1,350 nəfər (2006 s.a.)
  • kənd əhalisi: 51,402 nəfər (2006 s.a.)

Şəhərlərdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urmiya şəhristanının beş şəhəri var.

  • Mərkəzi bəxşində:
  • Əhalisi:
  • 2006 s.a. əsasən 153,570 ailədə 577,307 nəfər.
  • Nazlı bəxşində:
  • Əhalisi:
  • 2006 s.a. əsasən 1,626 ailədə 6,731 nəfər.
  • Ənzəl bəxşində:
  • Əhalisi:
  • 2006 s.a. əsasən 828 ailədə 2,832 nəfər.
  • Sövmayə-i Bəradost bəxşində:
  • Əhalisi:
  • 2006 s.a. əsasən 279 ailədə 1,508 nəfər.
  • Silvanə bəxşində:
  • Əhalisi:
  • 2006 s.a. əsasən 243 ailədə 1,350 nəfər.

Kəndlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urmiya şəhristanının hal-hazırda 614 kəndi var ki, onlardan 8-ində əhali yaşamır.[3]

  • Mərkəzi bəxşinin dehistanlarında cəmi 289 kənddən 1-ində əhali yaşamır
Bərəndüzçay dehistanında: 29 kənd
Cənubi Bərəndüzçay dehistanında: 34 kənd
Şimali Bərəndüzçay dehistanında: 13 kənd
Başqala dehistanında: 35 kənd
Baxışlıçay dehistanında: 49 kənd
Türkman dehistanında: 40 kənd
Dovəl dehistanında: 22 kənd
Rövzəçay dehistanında: 34 kənd
Cənubi Nazlıçay dehistanında: 33 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Nazlı bəxşinin dehistanlarında: cəmi 82 kənddən 2-sində əhali yaşamır
  • Talatəpə dehistanında: 14 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Nazlıçay dehistanında: 22 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Şimali Nazlıçay dehistanında: 46 kənd
  • Ənzəl bəxşinin dehistanlarında: cəmi 39 kənd
  • Cənubi Ənzəl dehistanında: 32 kənd
  • Şimali Ənzəl dehistanında: 7 kənd
  • Silvanə bəxşinin dehistanlarında: cəmi 108 kənddən 4-ündə əhali yaşamır
  • Tərgavar dehistanında: 28 kənddən 2-sində əhali yaşamır
  • Dəşt dehistanında: 28 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Mərgavar dehistanında: 52 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Sövmayə-i Bəradost bəxşinin dehistanlarında: cəmi 96 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Bəradost dehistanında: 49 kənddən 1-ində əhali yaşamır
  • Cənubi Sumay dehistanında: 23 kənd
  • Şimali Sumay dehistanında: 23 kənd vardır.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ گروه GIS سازمان مديريت و برنامه‏ريزي استان آذربايجان‏غربي. "1. اطلاعات مربوط به آخرين تقسيمات كشوري استان برحسب شهرستان: 1379" (fars). 2007-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-01.
  2. ↑ نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Official website of government of Urmia:ويژگيهاي جغرافيايي تاريخي شهرستان اروميه Arxivləşdirilib 2012-05-14 at the Wayback Machine
  4. ↑ World Gazetteer:"Azarbayejān-e Gharbi: Administrative Divisions (population and area)". 2013-06-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-20.
  5. ↑ (Farsca:پورتال — مرکز آمار ایران) Portal — Statistical Center of Iran (Markaz-e Amar-e Iran):سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1385 (بدون احتساب خانوارهاي موسسه اي و غيرساكن) Arxivləşdirilib 2012-11-15 at the Wayback Machine‏{{{1}}}‏‎
  6. ↑ Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin saytı:Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kultoroloji müstəvidə (məqalələr toplusu). Bakı, Azərnəşr, 2010, 172 səh; Tərtib edəni, nəşrə hazırlayanı və elmi redaktoru: Pr.dr. Vaqif Sultanlı[ölü keçid]: Böyük Rəsuloğlunun "Güney Azərbaycanı kürdləşdirmə siyasəti" məqaləsi, səh 57–66
  7. ↑ Encyclopædia Iranica: Pierre Oberling:HARKI Arxivləşdirilib 2022-05-17 at the Wayback Machine--Originally Published: December 15, 2003
  8. ↑ "Ilāt va ʿašāyer-e Irān," in Komisiun-e melli-e Yune-sko dar Irān (UNESCO), Irān-šahr I, Tehran, 1342 Š./1963, p. 120 Arxivləşdirilib 2022-05-17 at the Wayback Machine
  9. ↑ Encyclopædia Iranica: A. Hassanpour:BARĀDŪST Arxivləşdirilib 2018-06-03 at the Wayback Machine--Originally Published: December 15, 1988
 Cənubi Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Urmiya_şəhristanı&oldid=6845242"