Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarayı
| Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| 39°44′ şm. e. 46°44′ ş. u. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər |
 Şuşa |
| Yerləşir | M.F.Axundov küçəsi, 31 |
| Aidiyyatı | Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Tikilmə tarixi | XIX əsrin 80-ci illəri |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,iv,v,vi |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1574 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 353 |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
|
|
|
Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarayı və ya Məscidli karvansaray — Şuşa şəhərinin M.F.Axundov küçəsi, 31 ünvanında yerləşən karvansaray.[1][2] Karvansaray Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır.
Karvansaray XIX əsrin 80-ci illərində məşhur şuşalı tacir Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun vəsaiti hesabına inşa edilmişdir. Sıdırım qayanın kənarında yerləşən karvansarayın əsas fasadı Şuşanın mərkəzi ticarət küçəsi olan Rasta bazar küçəsinə açılır. Binanın ikinci mərtəbəsində tacirlər üçün nəzərdə tutulmuş 25 otaq, birinci mərtəbəsində ticarət kontorları və 30-a yaxın mağaza yerləşirdi. SSRİ dövründə karvansaray Kolxoz bazarı kimi istifadə edilmişdir.
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Karvansaray XIX əsrin 80-ci illərində məşhur şuşalı tacir Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun vəsaiti hesabına inşa edilmişdir.[3] Şuşanın tarixi və mədəniyyət abidələrinə həsr edilmiş əsərində Firudin Şuşinski yazır:
|
XIX əsrin sonlarında Şuşada on karvansara fəaliyyət göstərirdi. Onların arasında Hacı Abbasın, Qatırçı Muradın, Mirsiyab oğlunun karvansaraları, o cümlədən, Şeytan bazar və Xanlıq Muxtar karvansaraları seçilirdilər. Lakin, şəhərin ən yaxşı karvansarası Mirsiyab oğlu Məşədi Şükürün karvansarası idi. Bu əzəmətli bina XIX əsrin 80-ci illərində inşa edilmişdi. Binanın memarlıq ansamblı istər-istəməz diqqət çəkir. | 
|
Şəhər Meydanının qərb hissəsində inşa edilmiş Mirsiyab oğlu karvansarayı həm də məscidli karvansaray kimi tanınırdı.[5] Karvansarayda bir neçə ticarət kontoru, otuza yaxın böyük və kiçik mağaza yerləşirdi. Bunlardan əlavə karvansarayda bərbər, çəkməçi, dərzi, papaqçı və sair emalatxanalar da fəliyyət göstərirdi.[6] Mirsiyab oğlu karvansarayına Qarabağın hər tərəfindən, o cümlədən digər Qafqaz ölkələrindən, İran və Rusiyadan mallar gətirilirdi.[6]
Abidə 1992-ci il may ayının 8-dən 2020-ci il 8 noyabra qədər Ermənistan Respublikasının Hərbi Qüvvələrinin işğalı altında idi.[7][8]. İkinci Qarabağ müharibəsi çərçivəsində Şuşa şəhəri 8 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan ordusu tərəfindən azad edilmişdir[9].
Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]
Sıdırım qayanın kənarında yerləşən karvansarayın əsas fasadı Şuşanın mərkəzi ticarət küçəsi olan Rasta bazar küçəsinə açılır. Karvansaradan bəhs edən Qarabağ tarixçisi Baharlı “Qarabağ hadisələri” adlı xronikasında binanın Şuşanın memarlıq simasının əsas xüsusiyyətlərini özündə əks etdirdiyini göstərir.[10]
Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlu karvansarayı özünəməxsus memarlıq xüsusiyyətləri və planlaşdırması ilə fərqlənən iki mərtəbəli böyük binadır.[3] Binanın ikinci mərtəbəsində tacirlər üçün nəzərdə tutulmuş 25 otaq, birinci mərtəbəsində ticarət kontorları və 30-a yaxın mağaza yerləşirdi.[3]
Məscid[redaktə | əsas redaktə]
İkinci mərtəbədə binanın künc tərəfində tacirlər və qonaqlar üçün məscid də inşa edilmişdi.[3] Məscidin üç nefli ibadət zalı bir çox Şuşa məscidləri kimi Şuşa memarlığı üçün xarakterik olan səkkiz guşəli sütunlar üzərində dayanan oxvari tağ-tavanla örtülmüşdü. İbadət zalı 8.36x9.22 metr ölçüyə malikdir.[3]
Məscidin divarları zövqlə işlənmiş nəfis qabartmalarla bəzədilib. Mehrabın yeddi guşəli oxvari nişi də incə qabartmalarla bəzədimişdir. E. Avalov qeyd edir ki, Karvansaray daxilində məscid yerləşməsi oxşar tipli binaların inşa praktikasında yeganə hal olmaqla, bütün İslam memarlığında analoqa malik deyildir.[3]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ "The list of the monuments (the city of Shusha)". 6 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2010.
- ↑ War Against Azerbaijan - Targeting Cultural Heritage. 2007. ISBN 978-9952-8091-4-5.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Авалов, 1977. səh. 63
- ↑ Шушинский, Фирудин (1968). Шуша. Баку. 29.
- ↑ Гулиев, 2013. səh. 63
- ↑ 1 2 Гулиев, 2013. səh. 64
- ↑ "Shusha State Historical & Architectural Reserve". 4 October 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 August 2010.
- ↑ "Каравансарай Ага Гахраман Мирсаиб оглы". İstifadə tarixi: 7 August 2010.
- ↑ Şuşa işğaldan azad edildi. Bakı, 8 noyabr, AZƏRTAC
- ↑ Ахундов, Назим (1989). Хроника Карабаха (на азерб.яз.). Баку. 171.
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
- Авалов, Э. В. (1977). Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм.
- Фатуллаев, Ш. С. (1970). Памятники Шуши. Баку.
- Гулиев, Гасан (2013). Смерть дипломата, или к истокам конфликта в Карабахе (PDF). Bakı.[ölü keçid]
