Boğazkəsən (Şörəyel)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixi Azərbaycan əraziləri
Boğazkəsən
Ümumi məlumatlar
Bölgə Şörəyel mahalı
İndiki adı Dzorakap
Adının dəyişdirilmə tarixi 1935
Əhalisi
  • 948 nəf. (2011)[1]
Saat qurşağı
Xəritədə yeri
Boğazkəsən xəritədə
Boğazkəsən
Boğazkəsən
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Boğazkəsən — İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indi Ağin (Ani) rayonunda kənd.[2][3][4][5].

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Şirakel nahiyəsində çəkilir.[6][7] 1914-cü ildə Azərbaycan türklərindən ibarət əhalisi qovulmuş və xaricdən gəlmiş ermənilər yerləşdirilmişdir. 1935-ci ildə kənd ermənicə Dzorakap adlandırılmışdır. Coğrafi adlarda boğaz sözü insan boğazı formalı yer, dar yer, dar keçid mənasını kəsb edir. Azərbaycanda Qızılboğaz dağı adında (Laçın r-nu), Türkmənistanda Qaraboğazgöl və b. toponimlərdə boğaz sözü bu mənadadır. Toponimin «kəsən» hissəsi isə türk dillərində gəzən «dağ belində batıq yer», «gəz», kəsən isə «daş çıxarılan yer», «karxana» deməkdir. Cəbrayıl r-nunda Daşkəsən (hünd. 60 m olan bu təpədə keçmişdə daş karxanası vardı), Qəbələ r-nunda Daşkəsən (Qəbələ qalasından şərqdə Yengicə kəndinin cənub-şərqində Camal meşəsində daş karxanası olan yer), Daşkəsən r-nun mərkəzi olan Daşkəsən (bu toponimdə daş filiz mənasındadır), Culfa r-nunda Kəsən-daş (Kiçik dağ) və b. toponimləri buna misal göstərmək olar. 1621-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətində Mantaş-Kəsən[8] [9] 1727-ci ilə aid sənəddə isə Dağlıq Qarabağın Dizak mahalında Taşkəsən adlı kənd [171] adları qeyd olunur. Lakin başqa türk dillərində kəsən (əsli kəzən) həm də «çökək yer», «aşağı yer», «dağ belinin çuxuru», «aşırım», «dağ çökəki» mənalarındadır[10] Sözün bu mənası ,məsələn. Ağkəsən (Qax r-nu) dağ adında əksini tapmışdır. Qazaxıstanda Kara Kəzən, Qızıl Gəzən və s. toponimlər vardır. XIX əsrdə Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında Boğazkəsən kəndinin[11] [12](133, 40) və XIX əsrdə Qars əyalətinin Qars dairəsində Darboğaz dağının adları ilə mənaca eynidir. Bosfor boğazının Avropa sahilində Sultan I Bayazid tərəfindən tikilmiş və həm də Gözəlcəhisar adlanmış Boğazkəsən qalasının adı ilə [13][14] əlaqəsi yoxdur, ona görə ki, bu ad boğazdan hər hansı bir xarici gəminin qarşısını kəsməyin mümkün olması ilə bağlı idi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
  2. ↑ PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
  3. ↑ "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri — İbrahim Bayramov". 2013-10-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 iyul 2015..
  4. ↑ Cəlilov F.A. Azərbaycan dilinin morfonologiyası. Bakı, 1988.
  5. ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
  6. ↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984.
  7. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı, 1993.
  8. ↑ Kitabi- Dədə Qorqud. Bakı, 1988.
  9. ↑ Симеон Ереванци. Джамбр. Перевод С.С.Малхасянца. М., 1958.
  10. ↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984.
  11. ↑ 25. Kərimov S.K. Azərbaycan SSR cənub-qərb ərazisinin bəzi çay adlarının mənşəyinə dair. “Azərb. SSR EA Xəbərləri” (Yer elmləri seriyası),1984, № 3.
  12. ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
  13. ↑ Минорский В.Ф. История Ширвана и Дербента. М., 1960.
  14. ↑ Шарафхан Бидлиси. Шараф-наме. Перевод, предисловие, примечания и приложения Е.И.Васильевой, т. II. V., 1976..
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Boğazkəsən_(Şörəyel)&oldid=7204120"