Qiyaslı (Ağdam)

Qiyaslı
40°01′35″ şm. e. 46°54′55″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Ağdam rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı	UTC+04:00
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi	AZ0232
Qiyaslı

Qiyaslı — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun Qiyaslı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.

Tarixi

Qiyaslı bir oymaq kimi 1727-ci ilə aid Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri adlı mənbədə Otuziki elinin (tayfasının) oymaqları arsında adı çəkilərək yaşadığı yerləri göstərilir. Mənbəyə görə, Otuzikilər tayfasının Qiyaslı oymağı Həsir adlı yerdə qışılayır, Kotan və Kələki adlı çayların kənarında əkinçiliklə məşğul olur, yataqları Müşkəbad kimi tanınan Qarabaldır çayının kənarında və Dərdan kəndində olan yaylaqları Mağavuz, Kuhistan yeri, Çağlı, Alagöl, Ərdaş və binək kəndi tərəfdədir.

XVIII əsrin əvvəllərində Qiyaslı kəndi yox, Qiyaslı oymağı var idi və bu oymaq köçərilərdən ibarət olmaqla yanaşı, yaylaq və qışlaqlarda yaşamını keçirir, əkinlərini isə aran Qarabağda edirdilər. Digər mötəbər bir sənəd - Gürcüstan əyalətinin baş qubernatoru Yermolovun əmri ilə faktiki dövlət müşaviri Mogilyov və polkovnik Yermolov tərəfindən 1823 -cü il üçün tərtib edilmiş "Qarabağ əyalətinin təsviri" adlı sənəd Qarabağ əyalətinin vergi reyestri idi. Bu sənədə görə, Qiyaslı köçü 27 tüstüdən (yəni ailə) ibarət idi. Onlardan vergi ödəməyənlər maaf Yüzbaşı Bəylər – 1 tüstü, onun dayısı – 1 tüstü, bağban – 1 tüstü, rəncbərlər – 2 tüstü, bərbər və çavuş 2 tüstü, kasıblar 6 tüstüdən ibarət idi. Qiyaslı köçərilərindən 7 ailə də Şuşa qalasında yaşayan Allahverən ailəsinə məxsus idi və vergini də bir yerdə ödəyirdilər . Köçdə molla qeydə alınmamışdı. Əlimizdə olan müfəssəl xəritələrdən ən qədimi 1817-ci ildə əlahəzrət imperatorun baş qərargahının hərbi topoqrafik depoda qravirovka etdirdiyi xəritə və 1837 ci illərə aid general mayor Baron fon Xovenin tərtib etdiyi Qafqaz vilayətinin xəritəsidir. Bu xəritələrdə Qiyaslı kəndi qeyd edilməmişdir. Buna da səbəb yuxarıdakı mənbədə göründüyü kimi hələ də köçəri həyat tərzi sürmələri idi. Qiyaslı kəndinin qeyd edildiyi xəritələrdən hələ ki, ən qədimi 1880-ci ilə aid olan və Zeydlits tərəfindən hazırlanmış Qafqaz vilayətinin etnoqrafik xəritəsidir. Bu xəritədə Qiyaslı kəndi məscidə sahib olmayan kənd işarəsi ilə verilmişdir. Daha bir mötəbər mənbə rolunu oynaya biləcək xəritə Kənd cəmiyyətlərini və əhalinin dinə görə bölgüsünü göstərən Yelizavetpol quberniyasının xəritəsidir. 1886-cı ilə aid ailə siyahıları əsasında Qafqaz Statistika Komitəsi tərəfindən tərtib edilmişdir və İlin tərəfindən 1888-ci ildə nəşr edilmişdir. Bu xəritədə Qiyaslı kəndi məscidsiz kənd kimi göstərildiyi halda onun yaxınlığında olan Xıdırlı (Ağdam) və Seyidli (Ağdam) kəndlərində məscid olduğu göstərilmişdir.

1903-cü ilə aid Qafqaz Hərbi Dairəsinin xəritəsinə nəzər yetirdikdə Ağdam şəhəri yaxınlığında yerləşən Qiyaslı kəndinə də rast gəlirik. Xəritədə kəndlər müxtəlif işarələrlə verilirdi. Bunlardan biri adi kənd işarəsi, digəri də məscidi olan kənd işarəsi idi. Bu xəritədə də Qiyaslı kəndi məscidə malik olmayan kənd kimi göstərilir.

Artıq 1926-cı ilə aid Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Ağdamın yaxınlığında iki Qiyaslı kəndinin mövcud olduğunu görürük.

Qubadlı rayonundakı Qiyaslı (Altin-Qiyaslı) kəndi ilə eyni mənşəlidir.

Əhalisi

Tanınmışları

• Təhmuraz Abbasov - Texnika elmləri namizədi
• Şahmalı Kürdoğlu - Azərbaycanın tanınmış xanəndələrindən biri.

Şəhidləri

Qiyaslı kənd 63 şəhid verib

• Şahmalı Mirsəqulu oğlu Hacıyev-(12 aprel 1930,– 6 noyabr 1992) Azərbaycanın tanınmış xanəndələrindən biri.Şəhid
• Cəbrayıl Nuşirəvan oğlu Cəbrayılov-( 30 may 1959-24 sentyabr 1992)(33 yaşında)
• Həsənov Azər Telman oğlu-(1971-1992)
• Göyüşov Tanrıverdi Ənvər oğlu-(1965-05-02-1992-06-15)
• Əhmədov Tural Məhərrəm oğlu
• Fərzəliyev Samir Vaqif oğlu

Mənbə

• Orxan Məmmədov (Baharlı). Ağdamın adlı-sanlı pedaqoqları, alimləri. Bakı, Sabah, 2001