Safsafi Əhməd Qaturi

Əl-Safsafi Əhməd əl-Mursi əl-Qaturi
Təxəllüsü	Safsafi Əhməd Qaturi
Doğum tarixi	2 fevral 1940
Doğum yeri	Bilqas şəhəri, Dəqahliyyə valiliyi, Misir Ərəb Respublikası
Vəfat tarixi	18 iyun 2015 (75 yaşında)
Vəfat yeri	Qahirə şəhəri
Dəfn yeri	Dəqahliyyə valiliyi, Bilqas şəhər məzarlığı
Vətəndaşlığı	Misir Ərəb Respublikası
Milliyyəti	ərəb
Təhsili	Eyn əş Şəms Universiteti (Qahirə)
Fəaliyyəti	ədəbiyyatşünas,dilçi,lüğətçi,tərcüməçi
Fəaliyyət illəri	1974–2015
Əsərlərinin dili	ərəbcə, türkcə
Janrlar	monoqrafiya, problem məqalə

Safsafi Əhməd əl Qaturi (ərəb. الصفصافي أحمد المرسي القطوري‎) — görkəmli ərəb türkoloqu, tərcüməçi, filologiya elmləri doktoru, professor

Həyatı

Safsafi Əhməd əl Qaturi 2 fevral 1940-cı ildə Misirin Bilqas bölgəsinin Dəqahliyyə kəndində anadan olmuşdur. Orta təhsilini doğulduğu kənddə almışdır.

Ailəsi

Safsafi Əhməd əl Qaturi Sənaa Əbdulhafiz ilə ailə həyatı qurmuş, bu evlilikdən üç övladı dünyaya gəlmişdir. Böyük qızı Rihab Safsahi atasının yolunu davam etdirərək türkologiya ixtisasını seçmiş, hazırda Qahirədəki Hilvan Universitetininin Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasında müəllim işləyir. Digər övladları özəl bölmədə çalışır.

Təhsili

1963-cü ildə Eyn əş Şəms Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsində Şərq dilləri kafedrasına bağlı Türk dili və ədəbiyyatı bölməsininin bakalavr, 1974-cü ildə isə magistr pilləsini bitirmişdir. "Əbdülhəq Hamid dramaturgiyası və onun Türk teatrına təsiri" adlı magistr dissertsiyası müdafiə etmişdir. Daha sonra həmin universitetdə doktorantura təhsilini davam etdirmiş, 1976-cı ildə "Əbdül Həmid, Ziya Paşa, Namiq Kamal və Əli Siavi əsərlərində ərəb təsiri" adlı dissertasiya müdafiə edərək elmlər doktoru adını almışdır. 1967–1973-cü illərdə Türk dili və ədəbiyyatı üzrə ixtisas almaq üçün İstanbul Universitetində ezamiyyətdə olmuşdur .

Fəaliyyəti

1963–1973-cü illərdə Bakalavr təhsilini bitirdikdən sonra Eyn əş Şəms Universiteti Ədəbiyyat fakültəsinin Şərq dilləri və ədəbiyyatı kafedrasında assistent , 1974–1975-ci illərdə yardımçı müəllim , 1976–1980-ci illərdə Türk dili və ədəbiyyatı müəllimi , 1981–1987-ci illərdə dosent, 1988-ci ildən professor vəzifələrində çalışmışdır. 1988-ci ilin fevralından Eyn əş Şəms Universiteinin Türk dili və ədəbiyyatı kafedrası müdiri kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1992–1997-ci illərdə Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı, Əl-Riyad, Kral Səud Universiteti, Dillər və Tərcümə fakültəsi, Asiya dilləri və tərcümə kafedrasında Türk dili müəllimi və koordinatoru olmuşdur. Bir müddət Misir radiosunda Türk dili proqramına rəhbərlik etmişdir. 1990-cı ildən başlayaraq Eyn əş Şəms Universitetinin Şərq dilləri kafedrasında Azərbaycan dilinin tədrisi üzrə nəzarətçi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Ömrünün son illərində Eyn əş Şəms Universitetində Orta Şərq məxəzləri və Gələcək Tədqiqatlar Mərkəzi Türk Araşdırmaları şöbəsinin müdiri vəzifəsini tutmuşdur. O, Türkiyə, Azərbaycan, Türkmənistan, Amerika, Tunis və başqa ölkələrdə keçirilən beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişdir.

Safsafi Əhməd əl Qaturi 18 iyun 2015-ci ildə Qahirədə vəfat etmiş, Dəqahliyyə valiliyi, Bilqas şəhər məzarlığında dəfn olunmuşdur.

Yaradıcılığı

Safsafi Əhməd əl Qaturinin elmi fəaliyyəti Türkiyə və Türk dünyası ilə bağlı araşdırmalara söykənməkdədir. O, ən qədim dönəmlərdən XXI yüzilin ilk onilliklərinədək olan dövrdə ümumtürk ədəbiyyatı və mədəniyyətinin görkəmli şəxsiyyətlərinin yaradıcılıq irsini araşdırmışdır. Onun araşdırmalarında Yunus Əmrə, Məhtimqulu Fəraqi, Nazim Hikmət, Yaşar Kamal, Orxan Kamal və başqa ədiblərin ədəbi-bədii yaradıcılıq irsi mühüm yer tutur.

Safsafi Əhməd əl Qaturi türk ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri Övliya Çələbi, Yaşar Kamal, Məhtimquli Fəraği və digər müəlliflərin əsərlərini ərəb dilinə çevirərək nəşr etdirmişdir. Ömrünün son illərində Stenford Şounun "Osmanlı dövləti və Türkiyə Cumhuriyyəti yəhidiləri" əsərini ingilis dilindən, "İslam Memarlığı" və "Nazim Hikmətin pyeslərindən seçmələr" adı ilə hazırladığı kitabları türk dilindən ərəbcəyə çevirmiş, lakin bu kitablar müəllifin sağlığında yayınlanmamışdır.

Mükafatları

• Hərbi Dillər İnstitutu Təşəkkürnaməsi, Misir Ərəb Respublikası;
• Mənsura Universitetinin Elmi Üstünlük Medalı;
• Türk hekayələr toplusunun bədii tərcüməsinə görə Dünya İslam Ədəbiyyatı Cəmiyyətinin I mükafatı.
• Ənənəvi Xəncər – Azərbaycanın dostları mükafatı (2008).

Azərbaycanla əlaqələri

Safsafi Əhməd əl Qaturi Misir-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələri ilə bağlı araşdırmalar aparmışdır. O, müxtəlif dönəmlərdə Azərbaycanda keçirilən, yaxud Azərbaycanla bağlı bir çox simpozium, konfrans və forumlara qatılmışdır. Onun tədqiqatlarında Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı erməni yalanlarını ifşa edən məqamlar diqqəti çəkir. Həmçinin Eyn əş Şəms Universitetində Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisi, tədqiqi istiqamətində mühüm xidmətlər göstərmişdir.

Kitabları

Elmi

• Türk şeirindəki araşdırmalar… Qahirə: 1978.
• Türk xalq ədəbiyyatında araşdırmalar – Türk dilində… 1980.
• Şərq dilləri arasındakı dil sülalələri və sivilizasiya əlaqələri… Qahirə: 1980.
• Kral Əbdül Əzizin çıxışlarından — sənədli bir araşdırma… Əl-Darə mətbəəsi – Əl-Ryad – Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı – Kral Əbdül Əziz Mətbəəsinin 38 saylı nəşrləri, 1985
• Fəza sultanı… və şairlərin xəyalı… Xitab mətbəəsi, Qahirə: 1987.
• Ərəb peyki… Köklər və perspektivlər. Dar Əl-Zəhra nəşriyyatı. Qahirə: 1991.
• İstanbul… Tarixin ətri və sivilizasiyanın əzəməti. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə nəşriyyatı, Qahirə: 1999.
• Osmanlı və türk dilinin qrammatikası. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə nəşriyyatı. I nəşr, Qahirə: 1999
• Kontrastlı dilçilik və onun Şərq dillərinə tətbiqi. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə nəşriyyatı, I nəşr, Qahirə: 2001
• Orijinalliq ilə çağdaşlıq arasında ailə dəyərləri. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə nəşriyyatı, Qahirə: 2002
• Türk dili… Qrammatika və mətnlər. Cavad Əl-Şərq nəşriyyatı, Qahirə: 2002
• İyirminci əsrin əvvəllərinə qədər türk şeirindəki araşdırmalar. I cild, Cavad Əl-Şərq nəşriyyatı. 2002
• Mədəniyyət və sivilizasiyaya dair türk sənədləri. I kitab, Tarix və siyasət, Birinci hissə, Cavad Əl-Şərq nəşriyyatı, 2002
• Mədəniyyət və sivilizasiyaya dair türk sənədləri. I kitab, Tarix və siyasət, İkinci hissə. Cavad Əl-Şərq nəşriyyatı, 2002
• Mədəniyyət və sivilizasiyaya dair türk sənədləri. II kitab, Birinci hissə, Dil, ədəbiyyat və incəsənət, İtrak nəşriyyatı, 2003
• Yeni və müasir Türkiyədə demokratik inkişaf. Qahirə: 2006
• Osmanlı sənədləri – diplomatik… forma və məzmuna dair bir araşdırma. I nəşr, Qahirə: 2004. II nəşr, Qahirə: 2011
• Türklər mədəniyyət karvanında: Türk mədəniyyətinə və qədim sivilizasiyalarına bir baxış. I nəşr, Qahirə: 2006
• 1980-ci ilə qədər yeni və müasir Türkiyədəki demokratik təcrübə. Qahirə: 2006
• Ərəblər üçün Türk dili. I nəşr, Qahirə: 2008.
• Türk şeiri: özəlliklər və problemlər, şeir divanı. Qahirə: 2008.
• Yaşar Kamal: Qısa Türk hekayəsi.
• Misir-Türkiyə əlaqələri (1914–1980). Dar Əl-Şuruq nəşriyyatı, Qahirə: 2011

Tərcümə

• Yaşar Kamal Qısa Türk hekayəsi. Araşdırma və tərcümə. Misir-Livan nəşriyyatı evi, 1997.
• Ərəb adasının güzgüsü. İki cildən tərcümə. Dar Əl-Riyad. I nəşr,1983; II nəşr. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə nəşriyyatı: 1999.
• Övliya Çələbinin səyahətnaməsi… Hicaz… Hicaz səyahəti. Osmanlı türkçəsindən tərcümə. Dar Əl-Afaq Əl-Ərəbiyyə. Qahirə 1999.
• Ərbakan və İslam cərəyanı. Tərcümə və giriş Dr. Safsafı Əhməd Əl-Mursi. İtrak nəşriyyatı, 2003.
• Yaşar Kamal. Əl-Səfihə və digər hekayələr. Ali Mədəniyyət Şurası. Mədəniyyət Nazirliyi, Milli Tərcümə Layihəsi, hamı üçün qiraət festivalı. 2006.
• Məhtimqulu Fəraği. İlk Türkmən şairi. (Həyatı və seçilmiş əsərləri) Ali Mədəniyyət Şurası. Mədəniyyət Nazirliyi. Milli Tərcümə Layihəsi. 890 say. Qahirə. Birinci nəşr 2005.
• Ülkər Argen Soy. İslam metal sənətinin inkişafı. Ali Mədəniyyət Şurası. Mədəniyyət Nazirliyi, Milli Tərcümə Layihəsi. 973 say. Birinci nəşr 2005.
• Köçəri quşlar və digər hekayələr. Qısa Tükr hekayələrindən seçmələr. Qlobal Perspektivlər. 44 say. Mədəniyyət Sarayları İdarəsi. Birinci nəşr. 2005.
• Dr. Abdulla Tomsk. Eşq məqamına küləyin əsməsi. Türk dilindən tərcümə, Qahirə: 2006.
• Dini Məsul Rəhbəri. Türkiyə Diyanət İşləri Baş İdarəsi – İstanbul: 2006
• Adnan Bəyazid. Ölümün kölgəsi yoxdur. Əl-Şuruq nəşriyyatı: 2011
• Övliya Çələbinin Misirə, Sudana və Həbəşistana səfəri (Üç cilddə). Milli Tərcümə Mərkəzi, Qahirə: 2010.

Nəşrə hazırladığı kitablar

• Mənsur Əl-Həllac. Türk şairi Salih Zaki Aktayın beş fəsildə bir faciəsi. Tərcümə və Araşdırma, Dr. Əbdurraziq Bərəkat, düzəliş Dr. Safsafi Əhməd Əl-Mursi, Ali Mədəniyyət Şurası 1999.
• Sultan Əbdülhəmid sənədlərər əsasən. Tərcümə, Tariq Əbdül Cəlil, düzəliş və giriş Dr. Safsafi Əhməd Əl-Mursi. Osmanlı nəşriyyat evi. İstanbul 2003.
• Həcc yolunda. Dr. Samiyyə Cəlal. Ali Mədəniyyət Şurası, Qahirə 2004.
• Misir haqqında illüstrasiyalı xatirələr. Tərcümə Dr. Samiyyə Cəlal.
• İran və Osmanlı Dövləti Arasından sərhəd səfəri. Giriş və düzəliş Safsafi Əhməd Əl-Qaturi, Misir Milli Tərcümə Mərkəzi.
• Türk Ədəbiyyatı Tarixi. Fuad Küpərli. Tərcümə Abdulla Əzb.
• Xətt və xəttatlar. Tərcümə Samiyyə Cəlal. Düzəliş Safsafi Əhməd Əl-Quturi. Milli Tərcümə Mərkəzi.
• Qızlar ağası. Dr. Samiyyə Cəlal. Tərcümə Dr. Samiyyə Cəlal. Milli Tərcümə Mərkəzi.

Lüğətlər

1. Safsafi Türk-Ərəb Lüğəti. Qahirə və İstanbulda 1976-cı ildən dəfələrlə nəşr olub.
2. Böyük Türk-Ərəb Lüğəti. Dəvət nəşriyyatı, İstanbul: 1985
3. Kiçik Türk-Ərəb Lüğəti. İtrak nəşriyyatı. Qahirə: 2003 (dəfələrlə təkrar nəşr olunub)