Süni intellektin qışı
| Süni intellekt |
|---|
_artificial_intelligence_icon.png){kind=icon} |
Süni intellektin qışı — süni intellekt üzrə tədqiqat tarixində bir dövr, maliyyənin azalması və problemlərə olan marağın ümumi azalması ilə əlaqədardır.[1] Termin "nüvə qışı" termini ilə bənzətmə yolu ilə təqdim edildi.[2] Süni intellektin istiqaməti artan həyəcanla müşayiət olunan bir neçə dövrədən keçir, ardınca "qış" — məyusluq, tənqid və maliyyələşmənin sonrakı azalması, sonra bir neçə il və ya onilliklər sonra maraq yenidən başlandı.[3]
Termin ilk dəfə 1984-cü ildə AAAI-nin (Amerika Süni Zəka Birliyi) illik toplantısında xatırlanmışdır: Müzakirələrin birində süni intellekt sahəsində iki aparıcı tədqiqatçı Rocer Şenk[ing.] və Marvin Minski, işgüzar ictimaiyyətə istiqamətə həvəsin ortaya çıxması barədə xəbərdarlıq etdilər. Nəzarət altında və bu xəyal qırıqlığı davam edəcək, bir nümunə 1970-ci illərdə yaşanan trendin "ilk qışı" adlandırıldı. Bu müzakirədən sonra tədqiqatçılar arasında bədbinliklə müşayiət olunan bir zəncirvari reaksiya mediada da yayıldı və nəticədə maliyyənin azalmasına və böyük işlərin dayandırılmasına səbəb oldu;[2] üç il sonra milyardıncı süni intellekt sənayesi faktiki olaraq çökdü.[2]
Perspektivli texnologiyalarla əlaqəli və sonrakı tənəzzüllər (dəmiryolu maniyası, dotkom köpüyü) ilə xarakterizə olunan hər hansı bir həyəcana gəlincə, "süni intellektin qışı" ilk növbədə qərar qəbul edənlərin – dövlət məmurlarının, investorların, vençur kapitalistlərinin, təşkilat rəhbərlərinin anlayışında dağılma deməkdir. Eyni zamanda, süni intellektin nüfuzunun yüksəlməsinə və aşağı düşməsinə baxmayaraq, bu sahədə araşdırmalar davam edir və ucuzlaşmadan sonra növbəti nəticələr olaraq investor maraqları bərpa olundu. Beləliklə, 2005-ci ildə Reymond Kurtsveyl qeyd etdi ki, "süni intellekt qışı" bu sahədə işi dayandırmadı və 2000-ci illərin ortalarında "minlərlə süni intellekt tətbiqi hər sənayenin infrastrukturuna dərin şəkildə daxil edilmişdir"[4]
Dövrləşdirilməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İki uzun "qış" 1974–1980 və 1987–1993-cü illərə aiddir.[5][6] Bundan əlavə, istiqamətə marağın azalmasına təsir edən bir neçə az əhəmiyyətli epizod var idi, bunlar arasında 1966-cı ildə maşın tərcüməsi layihələrinin uğursuzluğu və 1970-ci ildə bağlantı anlayışının uğursuzluğu. Digər maraq dövrləri:
- 1971–1975: DARPA-nın Karneqi Mellon Universitetində nitq tanınması tədqiqat proqramında xəyal qırıqlığı;
- 1973: Laythillin məruzəsinə cavab olaraq İngiltərədəki süni intellekt üzərində aparılan tədqiqatların əhəmiyyətli dərəcədə azalması;
- 1973–1974: DARPA ümumilikdə süni intellekt üzrə akademik tədqiqatlara xərcləmələri azaltdı;
- 1987: Lisp maşın bazarının qəzası;
- 1988: kompüter texnologiyası sahəsində strateji təşəbbüs çərçivəsində süni intellekt üçün yeni xərclərin ləğvi;
- 1993: ekspert sistemləri yavaş-yavaş iqtisadi diblərə çatır;
- 1990-cı illər: beşinci nəsil kompüter layihəsi məqsədlərinə çatmadı.
Erkən epizodlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Maşın tərcümə və 1966-cı il üçün ALPAC hesabatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Soyuq müharibə dövründə ABŞ hökuməti Rusiya sənədlərinin və elmi hesabatların avtomatik, ani tərcüməsi ilə xüsusilə maraqlanırdı. 1954-cü ildən bəri ABŞ hökuməti maşın tərcüməsini inkişaf etdirmək üçün çox səy göstərmişdir. Əvvəlcə tədqiqatçılar optimist idilər: Noam Çomskinin qrammatikaya dair yeni işi tərcümə prosesini asanlaşdırdı və "yaxınlaşan bir irəliləmənin çox proqnozu" göstərildi.[7]
1964-cü ildə ABŞ Milli Araşdırma Şurası (NRC) irəliləmənin olmaması ilə əlaqədar həyəcan təbili çaldı və bu problemi öyrənmək üçün ALPAC yaratdı. Komitə 1966-cı il tarixli hesabatında maşın tərcüməsinin insan tərcüməsindən daha bahalı, az dəqiq və yavaş olduğu qənaətinə gəldi. Təxminən 20 milyon dollar xərcləyərək, NRC bütün inkişafın qarşısını aldı. Karyera məhv edildi və araşdırma dayandırıldı.[8][9][7]
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Crevier, Daniel (1993), AI: The Tumultuous Search Artificial Intelligence, New York, NY: BasicBooks, ISBN 0-465-02997-3
- Hendler, James[ing.]. Where Are All the Intelligent Agents?. 22 (IEEE Intelligent Systems[ing.]). 2007. 2–3.
- Howe, J. "Artificial Intelligence at Edinburgh University : a Perspective". 1994-11. 2007-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-08-30.
- Kaplan, Andreas[ing.]; Haenlein, Michael. Siri, Siri in my Hand, who's the Fairest in the Land? On the Interpretations, Illustrations and Implications of Artificial Intelligence. Business Horizons 62(1). 2018.
- Kurzweil, Ray[ing.]. The Singularity is Near. Viking Press. 2005.
- Lighthill, Professor Sir James[ing.]. Artificial Intelligence: a paper symposium. Science Research Council. 1973.
- Minsky, Marvin[ing.]; Papert, Seymour. Perceptrons: An Introduction to Computational Geometry. The MIT Press. 1969.
- McCorduck, Pamela (2004), Machines Who Think (2nd ed.), Natick, MA: A. K. Peters, Ltd., ISBN 1-56881-205-1
- NRC[ing.]. Developments in Artificial Intelligence // Funding a Revolution: Government Support for Computing Research. National Academy Press[ing.]. 1999.
- Newquist, HP[ing.]. The Brain Makers: Genius, Ego, and Greed In The Search For Machines That Think. Macmillan/SAMS. 1994. ISBN 978-0-9885937-1-8.
- Russell, Stuart J.; Norvig, Peter (2003), Artificial Intelligence: A Modern Approach (2nd ed.), Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall, ISBN 0-13-790395-2
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ AI Expert Newsletter: W is for Winter Arxiv surəti 9 noyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 9 noyabr 2013 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 3 Crevier, Daniel. AI: The Tumultuous Search for Artificial Intelligence. 1993. 203. ISBN 0-465-02997-3.
- ↑ "Kaplan Andreas; Michael Haenlein (2018) Siri, Siri in my Hand, who's the Fairest in the Land? On the Interpretations, Illustrations and Implications of Artificial Intelligence, Business Horizons, 62(1)". 2018-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-25.
- ↑ Kurzweil, Ray. The Singularity is Near (Viking Press). 2005..
- ↑ J. Howe. "Artificial Intelligence at Edinburgh University : a Perspective". 1994-11. 2007-08-17 tarixində arxivləşdirilibinconsistent citations : "отчёт Лайтхилла [1973] вызвал массовую потерю доверия к ИИ со стороны академического истеблишмента в Великобритании (и в меньшей степени в США). Он сохранялся в течение десятилетия ― так называемая "зима AI""
- ↑ Stuart J. Russell, Peter Norvig. Artificial Intelligence: A Modern Approach (2nd). Prentice Hall. 2003. 24. ISBN 0-13-790395-2. Arxivləşdirilib 2011-02-28 at the Wayback Machine "Arxivlənmiş surət". Archived from the original on 2011-02-28. İstifadə tarixi: 2020-03-13.: "в целом, индустрия искусственного интеллекта выросла с нескольких миллионов долларов в 1980 году до миллиардов долларов в 1988 году. Вскоре после этого наступил период, названный "зимой ИИ""
- ↑ 1 2 John Hutchins 2005 The history of machine translation in a nutshell. Arxivləşdirilib 2019-07-13 at the Wayback Machine
- ↑ Hutchins, John. 1995. "The whisky was invisible", or Persistent myths of MT. Retrieved from http://www.hutchinsweb.me.uk/MTNI-11-1995.pdf Arxivləşdirilib 2020-04-04 at the Wayback Machine
- ↑ Crevier, 1993. səh. 203
