Bilik mühəndisliyi
| Süni intellekt |
|---|
_artificial_intelligence_icon.png){kind=icon} |
|
Texnologiya |
|
Lüğət |
Bilik mühəndisliyi — süni intellekt elmləri sahəsinin bir hissəsidir və ekspert sistemlərinin və bilik bazalarının inkişafı ilə bağlıdır. Bilik sistemlərinin qurulması, saxlanması və tətbiqi ilə bağlı bütün texniki, elmi və sosial aspektlərə aiddir və sistem komponentlərinin proqram təminatının tətbiqindən əvvəl biliklərin çıxarılması, təmsil olunması, strukturlaşdırılması və istifadəsi üsullarını və vasitələrini öyrənir.[1] Bilik mühəndisliyi, biliyin kodlaşdırılmasına yönəlmiş biliyin idarə edilməsi strategiyasında təşkilati biliklərin toplanması, saxlanması və istifadəsini təşkil etmək üçün biliklərin idarə edilməsində istifadə olunur.[2][3]
Tərifi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bilik mühəndisliyi (BM) 1983-cü ildə Edvard Albert Feygenbaum və Pamela MakKordak tərəfindən belə izah edilmişdir:
|
BM adətən zəngin insan təcrübəsi tələb edən mürəkkəb problemləri həll etmək üçün kompüter sistemlərinə biliklərin daxil edilməsinə yönəlmiş mühəndisliyin bir qoludur.
|
|
Hal-hazırda bu, belə sistemlərin yaradılmasını və saxlanmasını da əhatə edir. O, həmçinin proqram təminatının inkişafı ilə sıx bağlıdır və süni intellekt tədqiqatları kimi bir çox informasiya tədqiqatlarında, o cümlədən bilik bazaları, data mining, ekspert sistemləri, qərar qəbuluna dəstək sistemləri və coğrafi informasiya sistemlərində istifadə olunur. BM müxtəlif elmi fənlərdə, məsələn, sosiologiyada da istifadə olunan riyazi məntiqlə əlaqələndirilir, burada tədqiqatın məqsədi insanların sosial davranışını anlamaq və cəmiyyətdə insanlar arasındakı münasibətlərin məntiqini təhlil etməkdir.
Bilik mühəndisliyi məlumatların toplanması və emalı mərhələsində texniki vasitələrdən istifadə etməklə həyata keçirilə bilən vahid strategiyanın tətbiqini nəzərdə tutur. O, avtomatlaşdırılmış layihələndirmə sistemləri (CAD) ilə yaxından əlaqəlidir və tətbiq yerini tapır. Biliyə əsaslanan mühəndislik obyektiv prinsipləri və qaydaları CAD və digər ənənəvi mühəndislik proqram vasitələri ilə birləşdirir.
1960-cı illərin sonu və 1970-ci illərin əvvəllərində Stenford Universitetində DENDRAL sistemi, daha sonra isə MYCIN yaradılmışdır. Bunlar mütəxəssislərin biliklərini saxlayan və bu məlumatlardan müxtəlif problemləri həll etmək üçün istifadə edən, lazımi məlumatları yaddaşdan götürən ekspert sistemləri idi. Professor Feygenbaum belə sistemlərin yaradıcılarından biri olub və ekspert məlumatlarının saxlanması sistemləri üçün "bilik mühəndisliyi" adını irəli sürüb.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Гаврилова Т.А., Кудрявцев Д.В., Муромцев Д.И. Инженерия знаний. Модели и методы. Лань. 2016.
- ↑ Hansen, Morten T.; Nohria, Nitin; Tierney, Thomas J. "What's Your Strategy for Managing Knowledge?". Harvard Business Review. 1 mart 1999. 2024-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-23.
- ↑ "Нестик Т. А. Модели управления знаниями в российских организациях: социально-психологический анализ. ВШМБ РАНХиГС, Институт психологии РАН, М. Дата обращения: 02.08.2021" (PDF). 2022-01-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-08-07.
- ↑ Абдикеев, Н.М.; Киселев, А.Д. Управление знаниями корпорации и реинжиниринг бизнеса. ИНФРА-М. 2010. ISBN 978-5-16-003829-2.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Data & Knowledge Engineering – Elsevier Journal
- Knowledge Engineering Review, Cambridge Journal
- The International Journal of Software Engineering and Knowledge Engineering – World Scientific
- IEEE Transactions on Knowledge and Data Engineering
- Expert Systems: The Journal of Knowledge Engineering – Wiley-Blackwell
