Vikipediya:Stil kitabçası

Qayda səsverməsi bitmişdir.

• Səsvermə müddəti: 27 fevral — 14 mart, 2018-ci il
• Qüvvədədir: 18 mart, 2018-ci il.

Stil kitabçası, Vikipediyanın asanlıqla oxunması, estetik baxımdan gözəl görünməsi, habelə hər yerdə eyni stilin tətbiq olunması üçün məqalələrin stili, formatı haqqında bir sıra qaydalar toplusudur.

Redaktə qaydaları

Vikipediyadakı məqalələrin görünüşündəki stil oxşarlıqlarını saxlamaq üçün xahiş olunur aşağıdakı qaydalara əməl edin:

1. Məqalə adları və sinonimləri məqalədə əgər mümkündürsə ilk cümlənin lap əvvəlində yazılmalıdır, yazılışı qalın (bold) olmalıdır və tire ilə ayırılmalıdır:
   Alqoritm — riyaziyyatda əsas anlayışlardan biri.
2. Məqalə bölümlərə və alt başlıqlara ayırılmalıdır.
3. Vurğulamaq istədiyiniz sözləri kursiv ilə (italic) yazın, böyük və ya qalın yazmayın.
4. Paraqraf (§), nömrə (№), faiz (%), promille (‰) işarələri aid olduqları rəqəmlərdən "ayrılmayan boşluq" işarəsi ilə ayırılır: § 14, № 23, 20 %.
   Ancaq "%" işarəsi sözləri qısaltmaq üçün istifadə olduqda aid olduğu rəqəm ilə bitişik yazılırlar: 5%-lik həddi keçmək üçün
5. Tarixi hadisələrin, dövrlərin, sülalələrin, nomenklatur terminlə işlənən yer adlarının, eləcə də qədim yazılı abidələrin və s. adlarının birinci sözünün birinci hərfi böyük yazılır: Vətən müharibəsi, Yeddiillik müharibə, Versal sülhü, Dəmir dövrü, Orxon-Yenisey abidələri, Çaldıran döyüşü, Sasanilər dövrü, Səfəvilər sülaləsi, Xəzər dənizi, Azadlıq meydanı, Şuşa qalası…
6. Belə mürəkkəb adlara fərqləndirici söz əlavə olunduqda onun da birinci hərfi böyük yazılır: Orta Paleolit dövrü, Son Paleolit dövrü.
7. Ölkələrin, muxtar respublikaların, vilayət və diyarların rəsmi adlarının tərkibindəki bütün sözlərin ilk hərfi böyük yazılır: Azərbaycan Respublikası, Naxçıvan Muxtar Respublikası, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti.
8. Yüksək dövlət vəzifələri (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Respublikasının Baş naziri), fəxri adlar, habelə nazirlik, komitə, birlik, cəmiyyət, qurum, akademiya, universitet, texnikum, teatr, filarmoniya, siyasi partiya, eləcə də tarixi günlərin və s. adlarının tərkibindəki bütün sözlərin (yardımçı sözlərdən başqa) birinci hərfi böyük yazılır: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Beynəlxalq Qadınlar Günü, Ağstafa Rayon Təhsil Şöbəsi …
9. Orden, medal, bədii əsər, opera, balet, kinofilm, qəzet, jurnal, kinoteatr, mehmanxana, nəşriyyat, kafe, restoran, düşərgə, yeməkxana, mağaza və s. adları dırnaqda və böyük hərflə yazılır: "İstiqlal" ordeni, "Ata və oğul" povesti, "Yeddi gözəl" baleti, "Uzaq sahillərdə" filmi, "Azərbaycan" qəzeti, "Cücələrim" kafesi, "Bahar" mağazası, "İstisu" mineral suları…
10. Dırnaqda yazılan belə adlara artırılan şəkilçi dırnaqdan kənarda yazılır: "Xalq qəzeti"nin bugünkü nömrəsi, "Yeddi gözəl"in ilk tamaşası
11. Mirzə, hacı, şeyx, seyid, şah, soltan, ağa, bəy, bəyim, xan, xanım və s. sözlər rütbə, ləqəb və titul bildirib sözlərdən əvvəl gəldikdə böyük, sözlərdən sonra gəldikdə isə kiçik hərflə yazılır: Mirzə Fətəli, Hacı Qara, Şeyx Nəsrullah, Seyid Əzim, Şah İsmayıl, Soltan Mahmud, Abbas mirzə, Nadir şah, Abbasqulu ağa, Fətəli xan, Heyran xanım
12. Şablonda cümləni başlayan sözlər böyük hərflə yazılmalıdır: Kişi; Azərbaycanlı; Qırmızı

Məqalə adı

Məqalənin adı Vikipediya:Məqalə adları tələblərinə cavab verməli, mümkün qədər qısa və aydın olmalıdır. Azərbaycanlı oxucunun ən çox tanış olduğu varianta üstünlük verilməlidir. Məqalənin adında tire (-) və s. bu kimi işarələrdən istifadə olunmamalıdır.

Keçidlər

Daxili keçidlər

Məqalə içərisində ilk rastlayışda məqalə ilə əlaqəli olan [[Səfəvilər]] şəklində daxili keçidlərdən istifadə olunması tövsiyə olunur. Əsas məqsəd oxucunun oxuduğu məqalə ilə əlaqəli digər məqalələrə asanlıqla keçid edə bilməsini təmin etməkdir. Lakin mühüm keçidləri kifayət qədər uzaq aralıqlarla təkrar istifadə etmək məqsədə uyğundur. Bir qayda olaraq məqalə başlıqlarının keçid olmaması qəbul olunur. Hər bir abzasda heç olmasa 1-3 daxili keçid olmalıdır.

Daxili keçid verilərkən sözə bütövlükdə keçid verilməli, şəkilçi ayrılmamalıdır. Nümunə üçün:

• "Yerin fırlanma oxunun sabit müstəviyə maili olması nəticəsində fəsillər yaranır." N
• "Yerin fırlanma oxunun sabit müstəviyə maili olması nəticəsində fəsillər yaranır."Y

Ay və gün ilə bağlı məqalələrə daxili keçid verilməsi

Ay və gün (məsələn, 1 iyun və 12 dekabr) və il (məsələn, 1453, 1918 və 2012) haqqında olan məqalələrə keçid verilməməlidir. İstisna hal keçidin verilən məqalə ilə əhəmiyyətli dərəcədə əlaqəli olmasıdır, çünki bu, oxucuya mövzunu başa düşməsində kömək olur. Nümunə olaraq:

• Tarix (və ya il) haqqında olan məqalələrə bu cür hallarda keçid verilməməlidir: "Qız qalası 1964-cü ildən muzey kimi fəaliyyət göstərməyə başlamış, 2000-ci ildə YUNESKO-nun Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır". Çünki 1964-cü il və 2000-ci il məqalələrinin məzmunlarının nə YUNESKO, nə Ümumdünya irsi, nə də ki Qız qalası ilə demək olar ki, heç bir əlaqəsi yoxdur.
• Şair Nizami Gəncəvinin doğum və vəfat tarixlərinə keçid verilməməlidir, çünki 1141-ci il və 1209-cu il məqalələrinin məzmunları oxucunun Nizaminin və ya onun fəaliyyətini başa düşməsində köməyi demək olar ki, olmayacaq.
• [[İkinci Dünya müharibəsinin xronologiyası (1942)|1942]] məqaləsinə İkinci Dünya müharibəsi haqqında olan başqa bir məqalədən keçid vermək olar.
• [[1787-ci ildə elm|1787]] məqaləsinə sözügedən ildə metrik sistemdə baş vermiş müəyyən bir yenilikdən bəhs edən bir abzasdan keçid vermək olar.

Bayram (məsələn, Novruz bayramı) və anım günləri (məsələn, 20 Yanvar) istisnadır.

Xarici keçidlər

Vikipediya saytından digər saytlara keçid nəzərdə tutulur. Xarici keçidləri saytın tam adını yazmaqla "Mənbə" və "Xarici keçidlər" bölməsində yerləşdirmək lazımdır.

İstinadlar

Məqalədəki mətnə müvafiq mənbədən istinad verilərkən istinad etiketi cümlənin sonunda, nöqtə qoyulduqdan sonra yerləşdirilməlidir. Ümumilikdə istənilən ifadədə istinad etiketi durğu işarəsindən (vergül, qoşa nöqtə, nöqtə-vergül) dərhal sonra, boşluq buraxılmadan qoyulmalıdır. Nümunə üçün:

• Cənubi Florida Universiteti ölkədəki ən təşəbbüskar universitetlər arasında 9-cu sırada göstərilmişdir^[1]. N
• Cənubi Florida Universiteti ölkədəki ən təşəbbüskar universitetlər arasında 9-cu sırada göstərilmişdir. ^[1] N
• Cənubi Florida Universiteti ölkədəki ən təşəbbüskar universitetlər arasında 9-cu sırada göstərilmişdir.^[1] Y

Sitatlar

Müəllif hüququ ilə qorunan mətndən qısa sitat gətirmək bir fikri təsvir etmək, kontekst yaratmaq və ya baxış bucağı ya da ideyaya aid etmək üçün istifadə edilə bilər. Sitatlar Vikipediyanın əvəzedilməz hissəsi olsa da, onlardan çox istifadə etməməyə çalışın. Həddindən artıq sitatdan istifadə ensiklopedik yazı üslubu ilə uyğun gəlmir və bu, müəllif hüquqları pozuntusu halı ola bilər. Ümumiyyətlə məzmunun Vikipediya redaktorlarının öz sözləri ilə yazılması tövsiyə olunur. Lazım gələrsə, sitatları parafraza edərək aydın və qısa mətnə çevirməyi nəzərdən keçirin (bir halda ki, yaxından parafrazanın müəllif hüquqlarını poza biləcəyini bilirsiniz).

Orijinal yazı

Sitatlar yoxlanıla bilən mənbəyə malik olmalı və sitat gətirilən mətn dəqiq şəkildə təkrarlanmalıdır. Buna minimum dəyişiklik prinsipi deyilir. Sözləri dəyişdirmək üçün əsaslı səbəb olduqda, dəyişdirilmiş mətni kvadrat mötərizələrə daxil edin. Məsələn, "Okiroya ona taleyindən danışdı" kimi "Okiroya ona [atasına] taleyindən danışdı" kimi sitat gətirilə bilər. Kiçik orfoqrafik və çap səhvlərinin xəbərdarlıq verilmədən düzəldilməlisi məqbuldur.

Sitat gətirilən mətndə buraxılan boşluqları göstərmək üçün üç nöqtədən istifadə edin. Haqlı olaraq buraxılan boşluqlara mövzudan kənar, mötərizə daxilində verilən hissələr və anlaşılmaz nitq daxildir. Mətndə mühüm konteksti silmək və ya mətnin mənasını dəyişdirmək üçün boşluqlar buraxmayın. Vulqar və nalayiq sözlər sitat gətirilən mənbədə olduğu kimi göstərilməlidir. Vikipediyaçılar heç vaxt sözlərə senzura qoymamalıdırlar. İstinsa ondadır ki, sitat gətirilən mətnin özündə senzura mövcuddur.

Birbaşa verilən sitatlarda dialektik və arxaik yazıları qoruyun.

Baxış bucağı

Sitat Vikipediyanın öz səsi ilə ifadə edilə bilmədiyi emotiv fikirləri ifadə etmək üçün müvafiq atribusiya ilə istifadə edilməlidir.

• Məqbul: Siskel and Ebert filmi "unudulmaz" adlandırmışdır.
• Qeyri-məqbul: Bu yer dinin müqəddəs kitablarında "müqəddəs" sayılır.

İfrat dərəcədə emotiv olmayan yığcam fikirlər çox vaxt birbaşa sitat əvəzinə atribusiya ilə çatdırıla bilər. Sadə təsviri ifadələr ətrafında dırnaq işarələrinin istifadəsi istinad edilən materialla bağlı şübhəli bir şey ifadə edə bilər. Sarkazm, ya da "sözdə" və ya "guya" kimi anonim səlahiyyətə malik sözlərdən bu qənaətə gəlmək olar.

• İcazə verilə bilən: Siskel və Ebert filmin maraqlı olduğunu bildirmişdir.
• Lazımsızdır və şübhə doğura bilər: Siskel və Ebert filmin "maraqlı" olduğunu bildirmişdir.
• Sitat kimi verilməlidir: Siskel və Ebert filmin "maraqlı, lakin ürəyi çəkən" olduğunu bildirmişdir.

Hiperlink

Sitat daxilində hiperlink yerləşdirərkən diqqətli olun. Bundan yalnız sitat müəllifinin açıq şəkildə ifadə etdiyi mənaya uyğun gəldiyi halda istifadə edin.

Xarici dildə olan sitatlar

Xarici mənbələrdən sitatlar Azərbaycan dilinə tərcümə ilə verilməlidir. Tərcümə olan sitatlar tərcümə olmayanlardan aydın şəkildə fərqləndirilməlidir. Tərcümənin mənbəyini və orijinal dilini göstərin.

Orijinal mətnin tərcümə edilməmiş variantı varsa, ona istinad edin və ya lazım gələrsə, məzmuna əlavə edin.

Redaktorlar xarici dildə olan mətni özləri Azərbaycan dilinə tərcümə edərkən, orijinal mətnin kursivlə verilməsinə, həmçinin tərcümədə Azərbaycan dilində olan və mümkünsə, ümumi istifadədə olan sözlərin istifadə olunmasına həmişə diqqət yetirilməlidir.

"Həmçinin bax" başlıqları

Mövzu ilə əlaqəli Vikipediya məqalələrinin daxili keçidlərinin markerli siyahısı. Siyahı uzundursa, {{Columns-list}} və ya {{Div col}} şablonlarından istifadə etməyi nəzərə alın. Siyahı ya məntiqi (məsələn, sözügedən mövzuya əsasən), ya xronoloji, ya da əlifba sırası ilə düzülməlidir. "Həmçinin bax" keçidlərinin məqsədlərindən biri oxucuların əlaqəli mövzuları araşdırmasına imkan yaratmaqdır. Qeyd etmək lazımdır ki, keçid verilən məqalələr əsas məqalənin mövzusu ilə əlaqəli olmalıdır.

Bir keçidin "Həmçinin bax" başlığına aid olub-olmaması, redaksiya qərarı və sağlam düşüncəyə əsaslanır. "Həmçinin bax" başlığı altındakı keçidlər aktual olmalı, mövzunun daha ətraflı bir versiyasında mövcud ola biləcək keçidləri özündə əks etməli və məqbul sayda olmalıdır. "Həmçinin bax" başlığının mövcudluğu məcburi deyil. Bəzi yüksək keyfiyyətli və əhatəli məqalələrdə bu başlıq yoxdur.

"Həmçinin bax" başlığı altına qırmızı keçidlər və ya dəqiqləşdirmə səhifələrinə keçidlər daxil edilməməlidir (bir dəqiqləşdirmə səhifəsindəki məzmunu daha da dəqiqləşdirmək üçün istifadə edilmədikdə). Ümumi qaydaya görə "Həmçinin bax" başlığı altında məqalənin məzmununda olan keçidlər təkrarlanmamalıdır.

Verilən bir keçidin aktuallığı dərhal anlaşılmırsa, terminin mənası çox da məlum deyilsə, və ya termin birmənalı olmadıqda redaktorlar onun haqqında qısa şərh verməlidirlər. Misal üçün:

• Əliheydər Qarayev — ədliyyə və əmək xalq komissarı titulunu daşıyan ilk azərbaycanlı.
• Bronxoskopiya — tənəffüs yollarının vizual müayinəsi.

Digər daxili keçidlər: məsələn, {{Portal}} keçidlərindən adətən bu başlıq altında istifadə edilir.

Başlıq adı: Bu başlıq üçün istifadə edilən standart adı "Həmçinin bax"dır.

Mənbə

Məqalələrdə istifadəçi öz şəxsi mülahizələrini yazmamalıdır. Yazdığı mətnin mənbəsi mütləq göstərilməlidir. Mənbə göstərilməyən mətnin doğruluğu şübhə doğurduğundan, onun silinmə ehtimalı daha böyükdür.

İnterviki

Məqalələrə intervikinin əlavə edilməsi onun digər dillərdə yazılmış eyni adlı məqlələrlə əlaqəsini yaradır. İnterviki məqalənin dolğunluğunu təmin edir.

Kateqoriya

Vikipediyada kateqoriyalar mövzular üzrə bölünürlər. Məsələn, Tarix kateqoriyası, Elm kateqoriyası və s. Kateqoriyalar alt kateqoriyalara malikdirlər. Kateqoriyaların qoyulması Vikipediyada axtarışı sadələşdirməklə semantikanı təmin edir.

Durğu işarələri

Dırnaq işarələri

• Yalnız "düz" dırnaq işarələrindən istifadə etməli, “bu”, «bu» və „bu“ kimi digər bənzər simvollar işlədilməməlidir.
• Dırnaq daxilindəki yazıya daxili keçid verildikdə, dırnaq işarələri keçidə daxil edilməməlidir. Məsələn, "Vətən uğrunda" və "İgidliyə görə" medalları. ("[[mətn]]")

Tire və defislər

Uzun tire

Uzun tirelərdən (—) aydınlaşdırma və cümlə üzvlərinə əlavələri ayırmaq məqsədilə istifadə edilir. Məqalələrin prembula (giriş) hissəsindəki qısa təsvirdə tez-tez rast gəlinir. Bu tirelər yalnız eyni hal şəkilçiləri və ya eyni hissəciklər qoşulmuş sözləri aydınlaşdırmaq və ayırmaq üçün işlənə bilər:

• Bakı — Azərbaycanın paytaxtı
• Azərbaycanın ən yüksək təltifinə — "Heydər Əliyev" ordeninə layiq görüldü.

Sitatların sonunda müəllifi göstərdikdə uzun tiredən istifadə edilir:
     — Şarl Lui Monteskyö

Ortaölçülü tire

Yanaşı yazılmış istənilən iki eyni mahiyyətli məfhum arasındakı məsafəni, aralığı göstərmək üçün ortaölçülü tiredən (–) istifadə edilir. Bu zaman tirelər sol və sağ hissədən boşluqla ayrılmır:

• səh. 7–19
• 450–500 nəfər
• 1962–1964-cü illər
• Bakı–Qazax magistral yolu

Digər hallarda — tarixlər tam formatda qeyd olunduqda, ayırıcı digər sözlər olduqda və yuxarıdakı şərtlər ödənilmədikdə ortaölçülü tirelərin sol və sağ tərəfləri boşluqla ayrılır:

• 23 iyul 1790 – 1 dekabr 1791 (yanlış: 23 iyul 1790–1 dekabr 1791)
• 14 may – 2 avqust 2011 (yanlış: 14 may–2 avqust 2011)
• 1–17 sentyabr (hər iki rəqəm eyni ayın günlərini bildirir)
• Fevral–oktyabr 2009
• payız 2001 – qış 2002
• 1492 – 7 aprel 1556
• Qalınlığı 15 sm – 2 dm-dir.

Ortaölçülü tiredən mənfi ədədləri göstərmək üçün də istifadə edilir:

• −5 °C (yanlış: -5°C və —5°C)
• −2 °C – 2 °C aralığı (yanlış: −2 °C–2 °C aralığı)

Defis

Defis mürəkkəb sözlərin və söz birləşmələrinin arasında işlədilir. Defis işarəsi hər bir halda boşluqsuz yazılır:

• ümum-Rusiya, veb-sayt, kontr-admiral (mürəkkəb sözlər)
• həddi-büluğ, əhvali-ruhiyyə, tərcümeyi-hal (izafət birləşmələri)

Rəqəmlə yazılan miqdar saylarına mənsubiyyət və hal şəkilçiləri əlavə edilərkən şəkilçidən əvvəl defis qoyulur. Bundan əlavə, rəqəmlərdən sonra ahəng qanununa görə sıra sayının şəkilçisi ixtisarla verilir:

• 2-yə, 3-də, 5-i, 6-nın, 17-si
• 2-ci, 3-cü, 6-cı, 9-cu

Qeyd: Roma rəqəmlərindən sonra şəkilçi yazılmır: beşinci – V, onuncu – X.

Həmçinin bax

• Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları
• Vikipediya:Məqalə adları
• Vikipediya:Düzəlişin izahı

Xarici keçidlər

• Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları