Zülallar

Zülal - Amin turşularından əmələ gələn bioloji polimer.

Canlı orqanizmdə rast gəlinən çox sayda, müxtəlif üzvi birləşmələrin içərisində zülallar daha mühüm əhəmiyyətə malikdirlər. Onlar bütün canlı quruluşların tərkibinə daxildirlər və bundan başqa mühüm funksional elementlərdirlər, belə ki, maddələr mübadiləsini idarə edən fermentlər zülallardır. Eləcə də onların köməyilə genetik məlumat realizə olunur. Zülalların əsas quruluş vahidi aminturşulardır. Aminturşulara, karbon zəncirindəki hidrogenlərdən biri NH2 qrupu ilə əvəz olunmuş, karbon turşularının törəməsi kimi baxmaq olar. Zülalların tərkibinə daxil olan bütün aminturşular üçün (prolin müstəsnalıq təşkil edir) xarakter olan ümumi əlamət, onların tərkibində sərbəst karboksil qrupunun, sərbəst əvəzlənməmiş amin qrupunun, karbon atomuna birləşmiş və yan zəncir adlanan müəyyən R-qrupunun olmasıdır. Təbii amintirşuların çoxunda amin qrupu karboksilə nəzərən α-vəziyyətində yerləşmiş olur.

Çox az hallarda canlı orqanizmlərdə amin qrupu β-və ya γ vəziyyətində olan aminturşulara (β-aminpropion, γ-aminyağ turşuları) rast gəlinir. Zülallarda ölçüsü, forması, hidrogen rabitəsi əmələ gətirmək qabiliyyətiə görə fərqlənən 20 növdə aminturşu yan zəncirinə rast gəlinir. Qeyd etmək lazımdır ki, bakteriyadan insana qədər bütün canlıların zülalları, aminturşuların eynilə 20 növündən ibarətdir. Zülalların müxtəlif funksiyaları yerinə yetirə bilməsi, onları təşkil edən 20 quruluş elementinin xassələrinin müxtəlifliyi və çevikliyi ilə izah oluna bilər. Şablon:Link FM Şablon:Link FM