İrandakı ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu (UNESCO) Ümumdünya irsi sahələri, 1972-ci ildə qurulan UNESCO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısında təsvir edildiyi kimi mədəni və ya təbii irs üçün vacib yerlərdir.[1] İran tarixi məkanlarını siyahıya daxil etmək üçün, konvensiyanı 26 fevral 1975-ci ildə qəbul etdi. 2019-cu ilə qədər, İranın iyirmi dörd mədəni və təbii irsi bu siyahıya daxil edilmişdir.[2]

İranda siyahıya alınan ilk üç yer İsfahan Nəqşi Cahan meydanı, Persepolis və Çoğa Zənbil, 1979-cu ildə Fransa, Parisdə təşkil edilən Ümumdünya irsi komitəsinin 3-cü iclasında siyahıya alındı.[3] 2003-cü ildə isə bu siyahıya Təxti Süleyman arxeoloji abidəsi əlavə olundu.[4] Ən son əlavə 2019-cu ildə edilmiş Xəzəryanı Hirkan meşələri idi.

Yazılan ərazilərə əlavə olaraq, İran da təxmini siyahısında 50-dən çox mədəni irsi sadalayır.[5]

Dünya irsi əraziləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cədvəl müvafiq sütunun üstündəki hissəsini vuraraq sütuna ; yer, sahə və il sütunları üçün alfasayısal olaraq; yer sütunu üçün tərəf dövlət tərəfindən; və kriteriyalar sütunu üçün meyarlar növünə görə sıralanır. Transsərhəd ərazilər aşağıda sıralanır.

Ərazi; Ümumdünya irsi komitəsinin rəsmi təyinatına görə adlandırılmışdır[6]
Yer; şəhər, regional və ya əyalət səviyyəsində və coğrafi koordinatlar
Kriteriya; Ümumdünya irsi komitəsi tərəfindən təyin olunduğu kimi[7]
Sahə; hektar və akr ilə. Mövcud, bufer zonasının ölçüsü də qeyd edilmişdir. Dəyər çatışmazlığı UNESCO tərəfindən heç bir məlumatın yayımlanmadığını nəzərdə tutur
İl; bu müddət ərzində ərazi Ümumdünya İrs siyahısına daxil edildi.
Təsviri; ərazi haqqında qısa məlumat,siyahıya nə üçün daxil edilməsi səbəbləri ilə
Ərazi Şəkil Yer Kriteriya Sahəsi

Hektar (akr)

İl Təsviri
İranın erməni monastır cəmiyyəti
Qərbi Azərbaycan ostanı38°58′44″ şm. e. 45°28′24″ ş. u. Mədəni:IrnArm

(ii)(iii)(vi)

129 (320) 2008 [8]
Bəm qalası Kirman ostanı29°07′00″ şm. e. 58°22′00″ ş. u. Mədəni:IrnBam

(ii)(iii)(iv)(v)

— 2004 [9]
Bisütun kitabəsi Kirman ostanı34°23′18″ şm. e. 47°26′12″ ş. u. Mədəni:IrnBis

(ii)(iii)

187 (460) 2006 [10]
Məymənd Kirman ostanı30°10′05″ şm. e. 55°22′32″ ş. u. Mədəni:IrnCul

(v)

4,954 (12,240) 2015 [11]
Kabus abidəsi Gülüstan ostanı37°15′29″ şm. e. 55°10′08″ ş. u. Mədəni:IrnGon

(i)(ii)(iii)(iv)

1 (2.5) 2012 [12]
Gülüstan sarayı (Tehran) Tehran35°40′47″ şm. e. 51°25′13″ ş. u. Mədəni:IrnGon

(ii)(iii)(iv)

5.3 (13) 2013 [13]
Dəşti-Lüt Kirman ostanı və Sistan və Bəlucistan ostanı

30°12′58″ şm. e. 58°50′20″ ş. u.

Təbii:IrnLut

(vii)(viii)

2,278,012 (5,629,090) 2016 [14]
Fars ostanındakı Sasani imperiyasına aid şəhər qalıqları (Bişapur, Firuzabad, Sərvistan) Fars ostanı

29°46′39″ şm. e. 51°34′14″ ş. u.

Mədəni:IrnThePerQan

(ii)(iii)(v)

639.3 (1,580) 2018 [15]
İsfahanın Cümə Məscidi İsfahan, İsfahan ostanı

32°40′11″ şm. e. 51°41′07″ ş. u.

Mədəni:IrnMas

(ii)

2.0756 (5.129) 2012 [16]
Nəqşi Cahan meydanı İsfahan, İsfahan ostanı

32°39′27″ şm. e. 51°40′40″ ş. u.

Mədəni:IrnMei

(i)(v)(vi)

— 1979 [17]
Pasarqad Fars ostanı30°11′38″ şm. e. 53°10′02″ ş. u. Mədəni:IrnPas

(i)(ii)(iii)(iv)

160 (400) 2004 [18]
Persepolis Fars ostanı29°56′04″ şm. e. 52°53′25″ ş. u. Mədəni:IrnPer

(i)(iii)(vi)

12.5 (31) 1979 [19]
Şəhr-i Suxte Sistan və Bəlucistan ostanı30°35′38″ şm. e. 61°19′40″ ş. u. Mədəni:IrnPer

(ii)(iii)(iv)

275 (680) 2014 [20]
Şeyx Səfi kompleksi Ərdəbil ostanı38°14′55″ şm. e. 48°17′29″ ş. u. Mədəni:IrnShe

(i)(ii)(iv)

2 (4.9) 2010 [21]
Şüştər Tarixi Su Sistemi Xuzistan ostanı32°01′07″ şm. e. 48°50′09″ ş. u. Mədəni:IrnShu

(i)(ii)(v)

240 (590) 2009 [22]
Sultaniyə Zəncan ostanı36°26′07″ şm. e. 48°47′48″ ş. u. Mədəni:IrnSha

(ii)(iii)(iv)

790 (2,000) 2005 [23]
Susa Xuzistan ostanı32°11′22″ şm. e. 48°15′22″ ş. u. Mədəni:IrnSus

(i)(ii)(iii)(iv)

350 (860) 2015 [24]
Təbriz bazarı Şərqi Azərbaycan ostanı38°04′53″ şm. e. 46°17′35″ ş. u. Mədəni:IrnTab

(ii)(iii)(iv)

29 (72) 2010 [25]
Təxti Süleyman Qərbi Azərbaycan ostanı36°36′14″ şm. e. 47°14′06″ ş. u. Mədəni:IrnTak

(i)(ii)(iii)(iv)(vi)

10 (25) 2003 [26]
Çoğa Zənbil Xuzistan ostanı32°05′00″ şm. e. 48°32′00″ ş. u. Mədəni:IrnTch

(iii)(iv)

— 1979 [27]
İran bağları Bir çox ostanda: (Fars ostanı, Kirman ostanı, Rəzəvi Xorasan ostanı, Yəzd ostanı, Mazandaran ostanı və İsfahan ostanı) Mədəni:IrnThePerGar

(i)(ii)(iii)(iv)(vi)

716 (1,770) 2011 [28]
Kəhriz Rəzəvi Xorasan ostanı, Cənubi Xorasan ostanı, Yəzd ostanı, Kirman ostanı, Mərkəzi ostanı və İsfahan ostanı

34°17′24″ şm. e. 58°39′16″ ş. u.

Mədəni:IrnThePerQan

(iii)(iv)

— 2016 [29]
Yəzd Yəzd, Yəzd ostanı

31°53′50″ şm. e. 54°22′04″ ş. u.

Mədəni:IrnThePerQan

(iii)(v)

195.67 (483.5) 2017 [30]
Xəzərsahili qarışıq Hirkan meşələri Gülüstan ostanı, Mazandaran ostanı və Gilan ostanı

37°25′17″ şm. e. 55°43′27″ ş. u.

Təbii:IrnHyr

(ix)

129,484.74 (319,963.8) 2019 Hirkan meşələri, İranın üç ostanının bəzi bölgələrini əhatə etmişdir: Gülüstan ostanı: Qarqan düzünün cənub və cənub-qərb bölgələrinin, eyni zamanda şərq bölgələrinin bir hissəsi Hirkan meşələri ilə əhatə olunmuşdur..[31]

İlkin siyahı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dünya İrsi siyahısına daxil edilmiş ərazilərə əlavə olaraq üzv dövlətlər namizədlik üçün düşünə biləcəkləri yerlərin siyahısını da verə bilərlər. Dünya İrsi siyahısına namizəd olan ərazi,yalnız əvvəlcədən siyahıda göstərildiyi təqdirdə qəbul edilir.[32] 2018-ci ilin fevral ayına qədər, İran, ehtimal olunan siyahısında əlli altı ərazini siyahıya almışdır:[5]

Ad Şəkil Yer Kateqoriya

Kriteriya

İstinad

Tarix
Əlisədr mağarası Həmədan ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)

5220

09/08/2007
Qaradağ vilayəti Azərbaycan ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)(x)

5217

09/08/2007
İran asbadları (yel dəyirmanı) Rəzəvi Xorasan ostanı, Sistan və Bəlucistan ostanı Mədəni

(i)(ii)(iv)(v)

6192

02/02/2017
Bəstam və Kağan Mədəni

(ii)(iii)(iv)

5198

09/08/2007
Lardakı Qeysəriyyə bazarı Lar, Fars ostanı Mədəni

(i)(ii)(iii)(vi)

5196

09/08/2007
Ələmut qalası Ələmut kəndi,

Qəzvin ostanı

Qarışıq

(ii)(iv)(v)(vi)(viii)

5206

09/08/2007
Dəmavənd Mazandaran ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)(x)

5278

05/02/2008
Firuzabad Ansamblı Firuzabad, Fars ostanı Mədəni

893

22/05/1997
Ribati Şərəf Xorasan ostanı Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)

5211

09/08/2007
Hamun gölü Sistan və Bəlucistan ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)(x)

5276

05/02/2008
Hara qorunan ərazi Hörmüzgan ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)(x)

5277

05/02/2008
Ekbatan Həmədan ostanı Təbii

(i)(ii)(iii)(iv)

5272

05/02/2008
Qəsri Şirin Qəsri Şirin şəhristanı, Kirmanşah ostanı Mədəni

889

22/05/1997
Anahita məbədi,Kəngavər Kəngavər, Kirmanşah ostanı Mədəni

(iii)

5189

09/08/2007
İmam Rıza türbəsi Məşəd, Rəzəvi Xorasan ostanı Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)(vi)

6194

02/02/2017
Industrial Heritage of textile in the central Plateau of Iran İsfahan, Yəzd və Kirman ostanları Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)

6196

02/02/2017
İsfahanın Cümə Məscidi İsfahan ostanı Mədəni

888

22/05/1997
Ciruft Kirman ostanı Mədəni

(ii)(iii)(v)(vi)

5210

09/08/2007
Göy məscid (Təbriz) Təbriz, Şərqi Azərbaycan ostanı Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)

5202

09/08/2007
Kirman Tarixi-Mədəni binası Kirman ostanı Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)(vi)

5271

05/02/2008
Xabr Milli Parkı və Ruçun yasaqlığı Kirman ostanı Təbii

(vii)(viii)(ix)(x)

5219

09/08/2007
Xürrəmabad vadisi Xürrəmabad, Luristan ostanı Mədəni

(i)(iii)(iv)(v)

5209

09/08/2007
Xacə dağı Zabul (şəhər), Sistan və Bəlucistan ostanı Mədəni

(ii)(iii)(iv)

5184

09/08/2007
Nəqşi-Rüstəm və Nəqşi-Rəcəb Mərvdəşt, Fars ostanı Mədəni

598

22/05/1997
Natural-Historical Complex / Cave of Karaftoo Kürdüstan ostanı Qarışıq 02/02/2017
Persepolis və digər tikililər Fars ostanı Mədəni 09/08/2007
Fars karvansarayı Rəzəvi Xorasan, İsfahan və Yəzd ostanları Mədəni 02/02/2017
Qeşm adası Hörmüzgan ostanı Təbii 09/08/2007
Savalan Ərdabil ostanı Təbii

5218

09/08/2007
İranın Duz Qübbələri Fars ostanı, Buşehr ostanı, Hörmüzgan ostanı, Qum and Zəncan ostanları Təbii 02/02/2017
Şuş Əhvazdan 100 km cənuba, Xuzistan ostanı Mədəni

894

22/05/1997
İpək yolu Xorasan ostanı Mədəni

(i)

05/02/2008
Tepe Sialk İsfahan ostanı Mədəni 22/05/1997
Taq-e Bostan Kirmanşah ostanı Mədəni 09/08/2007
Tarixi Körpülər Toplusu Luristan ostanı Mədəni 05/02/2008
İzədxast kompleksi Fars ostanı Mədəni 09/08/2007
Uramanat landşaftı Uramanat kəndi, Kürdüstan ostanı Mədəni 09/08/2007
Ramsərin Mədəni-Təbii landşaftı Ramsər şəhristanı, Mazandaran ostanı Qarışıq 09/08/2007
Böyük Qorqan divarı Gülüstan ostanı Mədəni 02/02/2017
Tarixi Masulə şəhəri Masulə, Gilan ostanı Mədəni 09/08/2007
Meybod tarixi şəhəri Meybod, Yəzd ostanı Mədəni 09/08/2007
Bəndər Siraf Buşehr ostanı Mədəni

(v)

09/08/2007
Damğan tarixi tikilisi Simnan ostanı Mədəni

(ii)(iii)(iv)(v)

09/08/2007
Abyanə tarixi kəndi Abyanə kəndi, İsfahan ostanı Mədəni

(ii)(iii)(iv)

09/08/2007
Ağa Bozorq məscidi İsfahan ostanı, Kaşan Mədəni

(i)(ii)(iii)(iv)(vi)

09/08/2007
İzə Təbii-Tarixi landşaftı Xuzistan ostanı Təbii

(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)

05/02/2008
İranın Mərkəzi yaylasındakı Fars xanədanı İsfahan and Yəzd ostanları Mədəni

(ii)(iv)(v)(vi)

02/02/2017
Kərim xan qalası Şiraz, Fars ostanları Mədəni

(vi)

5270

05/02/2008
Turan Biosfer qoruğu Simnan ostanı Təbii

(x)

5275

05/02/2008
Tus Mədəni landşaftı Tus, Xorasan ostanı Mədəni

(iii)(iv)(vi)

5203

09/08/2007
Trans-İran dəmir yolu Mazandaran, Tehran və Xuzistan ostanları Mədəni

(ii)(vi)

6195

02/02/2017
Tehran Universiteti Tehran ostanı Mədəni

(ii)(vi)

6201

02/02/2017
Zozan Rəzəvi Xorasan ostanı Mədəni

(ii)(iii)(iv)

5208

09/08/2007

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "The World Heritage Convention". UNESCO. 8 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 September 2010.
  2. ↑ "Iran". UNESCO. 7 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 June 2018.
  3. ↑ "Report of the 3rd Session of the Committee". UNESCO. 5 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
  4. ↑ "Report of the 27th Session of the Committee". UNESCO. 2 August 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
  5. ↑ 1 2 "Tentative List – Iran". UNESCO. 3 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2016.
  6. ↑ "World Heritage List". UNESCO. 14 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
  7. ↑ "The Criteria for Selection". UNESCO. 2 September 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 September 2011.
  8. ↑ "Armenian Monastic Ensembles of Iran". UNESCO. 6 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  9. ↑ "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO. 22 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  10. ↑ "Bisotun". UNESCO. 17 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  11. ↑ "Cultural Landscape of Maymand". UNESCO. 11 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  12. ↑ "Gonbad-e Qābus". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  13. ↑ "Golestan Palace". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 June 2017.
  14. ↑ "Lut Desert". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  15. ↑ "Sassanid Archaeological Landscape of Fars Region". UNESCO. 7 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 June 2018.
  16. ↑ "Masjed-e Jāmé of Isfahan". UNESCO. 5 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  17. ↑ "Meidan Emam, Esfahan". UNESCO. 29 June 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  18. ↑ "Pasargadae". UNESCO. 5 March 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  19. ↑ "Persepolis". UNESCO. 5 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  20. ↑ "Shahr-e Sukhteh". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 August 2017.
  21. ↑ "Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil". UNESCO. 1 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  22. ↑ "Shushtar Historical Hydraulic System". UNESCO. 6 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  23. ↑ "Soltaniyeh". UNESCO. 29 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  24. ↑ "Susa". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  25. ↑ "Tabriz Historic Bazaar Complex". UNESCO. 6 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  26. ↑ "Takht-e Soleyman". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  27. ↑ "Tchogha Zanbil". UNESCO. 7 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  28. ↑ "The Persian Garden". UNESCO. 29 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  29. ↑ "The Persian Qanat". UNESCO. 7 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2016.
  30. ↑ "Historic City of Yazd". UNESCO. 2 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 July 2017.
  31. ↑ "Hyrcanian forests". UNESCO. 8 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 Aug 2019.
  32. ↑ "Tentative Lists". UNESCO. 29 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2010.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İrandakı_ümumdünya_irsi_obyektlərinin_siyahısı&oldid=6885165"