Nuxa qalası
Nuxa qalası[1] — indiki Şəki şəhərindəki qala. Şəki şəhəri 1969-cu ilə qədər "Nuxa" adlandığına görə bu qala da "Nuxa qalası" adlanırdı. Azərbaycan Respublikası ərazisindəki salamat qalmış ən böyük Orta Əsr istehkamı. Bəzi mənbələrə görə qala 1765-ci ildə tikilmişdir. Qala divarlarının ümumi uzunluğu 1300 m, şimal tərəfdəki divar 4 m hündürlüyündə, cənub tərəfindəki divar isə 8 m hündürlüyündədir. Qala divarlarının qalınlığı 2.2 m-dir. Qalanın cənub və şimal tərəflərdən iki darvazası və mühafizəsi üçün nəzərdə tutulmuş bürcləri vardır.
Qalanın divarları elə tikilmişdir ki, yuxarıdan baxdıqda adı ərəb əlifbası ilə "Məhəmməd... (xan)" kimi oxunur[2] [3].
Xanlıq dövründə qalada xanın özü, ailəsi, qohumları yaşayırdılar. İndi "Şəki xan sarayı" adlanan bina isə o vaxt Divanxana idi. 1819-cu ildə ruslar Şəki xanlığını ləğv etdikdən sonra Divanxana Şəhər məhkəməsi (городской суд) adlandı, qalada rus əsgərlərinin qalması üçün kazarmalar tikildi. 1828-ci ildə ruslar xanın şəxsi ev məscidinə xaç formasında artırmalar edərək onu kilsəyə çevirdilər və arxasındakı torpaq sahəsində isə Nuxada vəfat etmiş rus məmurları dəfn edilməsinə başlanıldı. Rəşid bəy Əfəndiyevin yazdığına görə qalanın 4 küncündəki 4 böyuk dairəvi bürcü də ruslar topdan atəş açmaq üçün tikmişdilər. 1895-ci ildə qalada türmə binası inşa edilmiş və bu, XX əsrin 60-cı illərinə qədər öz təyinatı üzrə fəaliyyət göstərmişdi.
Şəkillər
-
Nuxa qalasının cənub bürclərindən biri
-
Nuxa qalasının 1853-cü ildə tərtib olunmuş xəritəsi
Mənbə
- Nuxa qalasının vəziyyəti barədə mayor Lisaneviçin 1819-cu ildə tərtib etdiyi akt.
- Rəşid bəy Əfəndiyev. Nuxa qəzasındakı asarü-ətiqələr haqqında, Bakı, 1925.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ Səlim xan deyir: Nuxa qalası elə bir qala deyil ki, burada qoşun saxlamaq olsun, burada yalnız bir ev var, onda da mən yaşayıram, qohumlarımla və qulluqçylarımla birlikdə, yaşamaq üçün başqa yer yoxdur; bax: Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том II, Тифлис, 1868, стр.: 655, №1322.
- ↑ Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, səh.: 397, Bakı, 2005.
- ↑ Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, Mirzə Fətəli Axundov, html.
