Aran iqtisadi rayonu

İqtisadi rayon
Aran iqtisadi rayonu
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Ləğv edilib	7 iyul 2021
Sahəsi	21.430 km²
Əhalisi
Əhalisi	1.893.036 nəfər
Aran iqtisadi rayonu Azərbaycanın mərkəzində

Aran iqtisadi rayonu — Azərbaycan Respublikasının 2021-ci ilə qədər şərti iqtisadi rayonlarından biri. Cənubdan İranla, həmçinin Yuxarı Qarabağ, Gəncə-Qazax, Şəki-Zaqatala, Dağlıq Şirvan, Abşeron və Lənkəran iqtisadi rayonları ilə həmsərhəddir. Ağdaş, Ağcabədi, Bərdə, Beyləqan, Biləsuvar, Göyçay, Hacıqabul, İmişli, Kürdəmir, Neftçala, Saatlı, Sabirabad, Salyan, Ucar, Zərdab rayonlarından və Mingəçevir, Şirvan və Yevlax şəhərlərindən ibarət idi.

Nəqliyyat

Aran iqtisadi-coğrafi rayonunun əlverişli nəqliyyat-coğrafi mövqeyi burada müxtəlif nəqliyyat sahələrinin yaranmasında, eləcə də təsərrüfat quruluşunun təkmilləşdirilməsində mühüm rol oynayır. İqtisadi-coğrafi rayonun nəqliyyat sistemi dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatı, boru kəməri, hava nəqliyyatı və qismən çay nəqliyyatı ilə təmsil olunmuşdur. İqtisadi-coğrafi rayonun bölgədaxili, regionlar və respublikanın mərkəzi ilə iqtisadi əlaqələrinin inkişafında onun nəqliyyat sisteminin rolu böyükdür. İqtisadi-coğrafi rayonun nəqliyyat sistemində dəmir yolu nəqliyyatı aparıcı yer tutur. Qərb istiqamətində Bakı-Ağstafa-Tbilisi, Bakı-Ələt-Culfa, Bakı-Yevlax-Balakən, Yevlax-Ağdam, cənub istiqamətində Osmanlı-Astara dəmir yolu xətlərinin Aran iqtisadi rayonu ərazisindən keçən hissəsi həmsərhəd olduğu Gəncə-Qazax, Yuxarı Qarabağ, Lənkəran-Astara regionları və Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə iqtisadi əlaqələrini tənzimləməklə mərkəzi mövqe tutur.

Nəqliyyat qovşaqları

İqtisadi-coğrafi rayon daxilində iqtisadi əlaqələrin inkişafı, yük və sərnişin axınlarının tənzimlənməsi, əsasən Daşburun, İmişli, Saatlı, Sarıcalar, Hacıqabul, Salyan, Mingəçevir, Yevlax, Bərdə dəmir yolu stansiyaları vasitəsilə həyata keçirilir. Burada formalaşmış Yevlax, Hacıqabul, Ləki, Kürdəmir və Şirvan nəqliyyat qovşaqlarının müstəsna əhəmiyyəti vardır. Qeyd etmək lazımdır ki, iqtisadi-coğrafi rayon üzrə dəmir yolu ilə daşınan yüklərin 30–32%-i Yevlax stansiyasının payına düşür. Cədvəl 7.8.

Regionda respublika və yerli əhəmiyyətli yolların quruluşu

[Z.S.Məmmədova (2002) görə]

İnzibati rayonlar	Cəmi avtomo bil yolları, km	Xüsusi çəkisi, %-lə	Respublika əhəmiyyətli, yol, km	Xüsusi çəkisi, %-lə	Yerli əhəmiyyətli yol, km	Xüsusi çəkisi, %-lə
Ağcabədi	289	4,4	123	4,0	166	4,6
Ağdaş	476	7,3	200	6,6	276	7,7
Bərdə	768	11,6	210	6,9	558	15,6
Beyləqan	330	5,2	140	4,6	190	5,3
Biləsuvar	293	4,4	83	2,7	210	5,8
Göyçay	682	10,3	382	12,7	300	8,3
Kürdəmir	444	6,7	220	7,3	224	6,2
Zərdab	501	7,6	210	6,9	291	8,1
Sabirabad	522	7,9	243	8,6	279	7,8
Salyan	569	8,6	275	9,1	294	7,9
Neftçala	260	3,9	184	6,1	76	2,1
Saatlı	186	2,8	78	2,6	108	3,6
Ucar	692	10,5	288	9,5	404	1,3
İmişli	284	4,3	181	6,2	103	2,8
Yevlax	294	4,5	189	6,2	105	2,9
Cəmi	6590	100	3006	100	3584	100

Avtomobil nəqliyyatı

Avtomobil nəqliyyatı iqtisadi-coğrafi rayonun təbii ehtiyat potensialından səmərəli istifadə edilməsində, regionun və respublikanın daxili iqtisadi əlaqələrinin inkişafında aparıcı yer tutur. Beynəlxalq və respublika əhəmiyyətli avtomobil yolları əsasən magistral dəmir yollarına paralel çəkilmişdir. Respublikada olan avtomobil yollarının 22,6%-i, yük daşımalarının və dövriyyəsinin 15,2%-i, sərnişin daşınmasının 13,6%-i, sərnişin dövriyyəsinin 6,5%-i bu regionun payına düşür [Azərbaycanın nəqliyyatı, 2013]. Region üzrə avtomobil yollarının ümumi uzunluğu 6590 km təşkil edir ki, bunun da 46%-i respublika, 54%-i yerli əhəmiyyətli yollardır. Regionda avtomobil yollarının əsas texniki göstəricilərindən biri onun örtük səviyyəsinin quruluşudur. Bu baxımdan iqtisadi-coğrafi rayonun ümumi avtomobil yollarının 19%-i asfalt örtüklü, 22%-i qara örtüklü, 38%-i çınqıl örtüklü, 21%-i isə qrunt yollardan ibarətdir. Həmçinin, iqtisadi-coğrafi rayondakı avtomobil yollarının 0,8%-i birinci, 5,2%-i ikinci, 33%-i üçüncü, 56,7%-i dördüncü və 4,4%-i beşinci dərəcəli yollardır (cədvəl 7.9).

İqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil yollarının texniki vəziyyəti

[Z.S.Məmmədova (2002) görə]

İnzibati rayonlar	Avtomobil yollarının uzunluğu (km)	O cümlədən
		Asfalt örtüklü (km)	Qara örtüklü (km)	Çınqıl örtüklü (km)	Qrunt yollar (km)
Yevlax	294	156	30	105	3
Ağdaş	476	103	111	179	83
Ucar	692	65	78	206	343
Göyçay	682	99	207	176	200
Kürdəmir	444	98	77	191	78
Ağcabədi	289	40	101	133	15
Zərdab	501	89	168	133	111
Bərdə	768	109	153	445	61
Beyləqan	330	22	122	130	56
İmişli	284	20	68	100	96
Saatlı	186	39	67	80	-
Sabirabad	522	102	65	242	113
Biləsuvar	293	80	47	126	40
Salyan	569	116	79	224	150
Neftçala	260	110	98	47	5
Cəmi	6590	1248	1471	2517	1354

Bakı-Ceyhan, Bakı-Supsa magistral neft kəmərləri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri və Qaradağ-Ağstafa, Şirvan-Bakı yerli əhəmiyyətli neft və qaz kəmərləri iqtisadi-coğrafi rayonun ərazisindən keçir.

Hava nəqliyyatı

İqtisadi-coğrafi rayonun hava nəqliyyatını Yevlaxda yerləşən aeroport və bütün inzibati rayon mərkəzlərində təcili xidmətləri həyata keçirmək üçün vertolyotların düşməsini mümkün edən meydançalar təmsil edir.

Su nəqliyyatı

Kür çayının mənsəbindən Yevlax şəhərinə qədər olan hissəsi gəmiçilik üçün yararlıdır.

Həmçinin bax

• Aran
• Mərkəzi Aran iqtisadi rayonu
• Muğan

Mənbə

• İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Regionların inkişafı və dövlət proqramları şöbəsi
• http://gsaz.az/articles/view/113/Aran-iqtisadicografi-rayonu