Ceyms Byukenen

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Ceyms Byukenen
James Buchanan
4 mart 1857 – 4 mart 1861
Vitse-prezidentCon Brekinric
ƏvvəlkiFranklin Pirs
SonrakıAvraam Linkoln
10 mart 1845 – 7 mart 1849
PrezidentCeyms Noks Polk
ƏvvəlkiCeyms Kelhun
SonrakıCon Kleyton
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı James Buchanan, Jr.
Doğum tarixi
Doğum yeri Merkersburq, Pensilvaniya, ABŞ
Vəfat tarixi (77 yaşında)
Vəfat yeri Lankaster, Pensilvaniya, ABŞ
Vəfat səbəbi nəfəs çatışmazlığı[d]
Partiya Demokrat partiyası
Təhsili Dikinson Kolleci
İxtisası Hüquqşünas, Diplomat
Fəaliyyəti siyasətçi, diplomat, vəkil, dövlət xadimi
Atası Ceyms Byukenen
Anası Elizabet Spear
Həyat yoldaşı subay
Uşağı 1
Dini Presviterian
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti Amerika Birləşmiş Ştatları
Döyüşlər 1812-ci il müharibəsi
Rütbəsi Könüllü
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi siyasət[1]

İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ceyms Byukenen (ing. James Buchanan; 23 aprel 1791, Merkersburq, Pensilvaniya, ABŞ1 iyun 1868, Lankaster, Pensilvaniya, ABŞ) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 15-ci prezidenti (1857-1861) və 17-ci Dövlət katibi (1845-1849). ABŞ-nin parçalanmasından və vətəndaş müharibəsindən əvvəlki son prezident.

Prezident seçkilərinə qədərki həyat və fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ceyms Byukenen 1791-ci il 23 apreldə Pensilvaniya ştatının Mersersberq şəhərciyində irland immiqrantı ailəsində anadan olmuşdur. (C.Byukenenin atası Amerikadan kənarda doğulmuş beş prezidentdən biridir).

Ceymsin atası varlı ticarətçi olaraq övladlarının təhsilinə ciddi fikir verirdi. Ailənin on bir uşağından biri, eyni zamanda böyük oğlu olan Ceyms ibtidai təhsilini Karlisldəki Dikkinson kollecində almışdı. 1809-cu ildə kolleci bitirərək Lankaster vəkillər kollegiyasının nüfuzlu nümayəndəsi Ceyms Hopkinsin rəhbərliyi altında vəkillik öyrənmişdir.

Qısa müddətə 1812-ci il müharibəsində (ABŞ-la İngiltərə arasında) könüllü kimi iştirak etdikdən sonra Lankasterə qayıdaraq müstəqil vəkillik praktikasına başlamışdı.[2]

Siyasi təcrübəsinin zənginliyinə görə Byukenen, demək olar ki, bütün prezidentləri üstələmişdi. O, 1814-1816-cı illərdə Pensilvaniya parlamentinin deputatı, [3], 1821-1831-ci illərdə federalistlər partiyasının (1824-cü ildən demokrat partiyasının) üzvü kimi konqresin deputatı olmuşdu. 1834-1845-ci illərdə Pensilvaniya ştatının Senatda nümayəndəsi kimi siyasi fəaliyyətini davam etdirmişdi. Ceyms Byukenen ədliyyə naziri təyin edilsə də, o. bu vəzifədən imtina edir. O, 1832-1833-cü illərdə diplomatik missiya ilə Rusiyada səfərdə olmuşdu. C.Polk administrasiyasında dövlət katibi vəzifəsini tutmuşdu. "Monro doktrinası"nın qızğın tərəfdarı kimi, İngiltərənin Mərkəzi Amerika və Oreqondan çıxarılması ideyasını müdafiə etmiş, Texas və Kaliforniyanın ilhaq edilməsində bilavasitə iştirak etmişdir.

Prezidentlik uğrunda mübarizə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ceyms Byukenen 1848-ci və 1852-ci prezidentliyə namizəd olmaq istəsə də müvəffəqiyyətsizliyə uğrayır. Onun bu arzusu 1856-cı ildə həyata keçmiş, o, Sinsinattidən demokratlar partiyasının nümayəndəsi kimi, prezidentliyə namizəd göstərilmişdir. C.Byukenenin seçkiqabağı kompaniyasının leytmotivini abolisionist təbliğata son qoymaqla İttifaqı qorumağa çağırış təşkil edirdi. Onunla yanaşı respublikaçı Con Fremon və Amerika partiyasından keçmiş viq Millard Fillmor da prezidentliyə iddiaçı idilər.

Quldarlığa loyal münasibəti, ABŞ torpaqlarının genişləndirilməsinin tərəfdarı olması ona Cənub ştatlarında, demək olar ki, mütləq qələbə qazandırır.

ABŞ-nin 15-ci prezidentinin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ceyms Byukenen ABŞ tarixinə quldarlıq problemini həll edə və İttifaqın dağılmasının qarşısını ala bilməmiş zəif prezident kimi daxil olmuşdur. O, cənublu olmasa da, müasirləri tərəfindən Cənub ştatlarının tərəfdarı kimi tənqid edilmişdir. 20062009-cu illərdə Amerika tarixçiləri tərəfindən müəyyənləşdirilən "ABŞ tarixinin ən pis prezidentləri" siyahısına başçılıq edir.[4]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Букэнэн, Джемс // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. Horton, Rushmore G. The Life and Public Services of James Buchanan. New York, NY: Derby & Jackson. 1856. səh. 17. 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-05.
  3. Curtis, 1883. səh. 22
  4. "U.S. historians pick top 10 presidential errors". Archived from the original on 2006-06-24. İstifadə tarixi: 2016-06-05.