Ernest Rezerford

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Ernest Rezerford
ing. Ernest Rutherford[1]
Ernest Rutherford LOC.jpg
Doğum tarixi 30 avqust 1871(1871-08-30)[1][2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 19 oktyabr 1937(1937-10-19)[4][5][1][…] (66 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Elm sahəsi fizika[1], Nüvə fizikası[1], kimya
Elmi dərəcəsi bakalavr[d][9], magistr[d][9], bakalavr[d][9], elmlər dоktоru[d][9]
İş yeri
Təhsili
Elmi rəhbəri Cozef Con Tomson[10]
Tanınmış yetirmələri Nils Bor[1], Pyotr Kapitsa, Frederik Soddi, Ceyms Çedvik, Edvard Viktor Appleton[d], Otto Han
Üzvlüyü
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Ernest Rezerfordun gerbi

Ernest Rezerford (ing. Ernest Rutherford, 30 avqust 1871, Sprinq-Qruv — 19 oktyabr 1937, Kembric, İngiltərə) — Yeni Zelandiyalı fizik, atomun planetar modelinin müəllifi. 1908-ci il kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı. Nüvə fizikasının "atası" hesab olunur.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ernest Rezerford Şotlandiyadan Yeni Zelandiyaya köçüb gəlmiş fermer Ceyms Rezerfordun ailəsində, Yeni Zelandiyanın Nelson şəhəri yaxınlığındakı Sprinq-Qruv (hal-hazırda Braytvoter) adlanan yerdə dünyaya gəlmişdir. Anası Marta Tomson İngiltərənin Esseks əyalətindən idi. İlk ibtidai təhsilini əvvəlcə Havlok məktəbində, daha sonra Nelson kollecində almışdır. İbtidai təhsilini uğurla tamamalyan Ernest təhsilini Yeni Zelandiya Universitetinin Kanteberi kollecində davam etdirmık hüququ əldə edir. Universitet illərdinə o yerli tələbə debat cəmiyyətinin sədri olur.

  • E,Rezerford, 1892-ci il, 21 yaşında

1895-ci ildə bakalavr və magistr dərəcələrini alan Ernest daha iki il elektrik texnologiyaları sahəsində tədqiqatlarla məşğul olduqdan sonra doktorluq dərəcəsi almaq məqsədilə İngiltərəyə yollanır. Kembric Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Kavendiş laboratoriyasında çalışır. Bu illərdə o torium və uran elementlərinin buraxdığı radiasiyanın iki növünü – alfa və beta radiasiyanı kəşf edir.

1898-ci ildə Kanadanın Monreal şəhərinin Makgill Universitetində işləməyə başlayır. Məhz bu universitetdə apardığı tədqiqatlar ona 1908-ci ilin kimya üzrə Nobel mükafatını gətirir. Ernest Rezerford radioaktivliyin atomun öz-özünə parçalanması olduğunu nümayiş etdirir. O, radioaktiv materialın yarısının parçalanmasına eyni zaman intervalının lazım gəldiyini göstərir və bu sabit parçalanma sürətini saat kimi istifadə etməklə sonralar Yerin əsl yaşını təyin etməyəyə böyük töhfə vermiş olur.

1907-ci ildə Rezerford Mançester Universitetinin fizika kafedrasına gəlir. Burada Hans Geiger və Ernest Marsdenlə birgə tədqiqatlar apararaq atomun nüvə təbiətini müəyyən edir. Bu tədqiqatların interpretasiyası ona özünün planetar modelini irəli sürməyə imkan verir. Rezerford modelində atom müsbət yüklü nüvə və nüvə ətrafında hərəkət edən elektronlardan ibarət idi. Rezerford 1919-cu ildə nüvə reaksiyası vasitəsilə bir kimyəvi elemeneti (azotu) başqa bir kimyəvi elementə (oksigenə) çevirmiş ilk fizik olur – 14N(α,β)170. 1921-ci ildə Nils Borla birgə çalışdığı müddətdə Rezerford müsbət yüklü protonların bir-birini itələmə effektini kompensasiya etməklə nüvənin cəzbetmə qüvvəsni təmin edən və beləliklə nüvəni parçalanmadan saxlayan neytronlar haqqında fərziyyə irəli sürür. Bor hesab edirdi ki, elektronlar nüvə ətrafında spesifik orbitlər üzrə hərəkət edir. Rezefordun neytronlar haqqındakı nəzəriyyəsi 1932-ci ildə Ceyms Çadvik tərəfindən sübuta yetirilir və Çadvik bu kəşfinə görə 1935-ci il Nobel mükafatına layiq görülür.

Ernest Rezerford 1937-ci ildə vəfat etmişdir və Vestminster Abbatlığında İ.Nyuton, Ç.Darvin, M.Faradey, C.C.Tomsonun yanında dəfn edilmişdir. Rezerfordium kimyəvi elementi (104-cü element) 1997-ci ildə onun şərəfinə adlandırılmışdır.

Elmi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xatirəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ernest Rezerford dünyada ən məşhur və hörmətli alimlərdən biridir. 1914-cü ildə V Corc (George) Rezerforda, zadəgan-bakalavr zadəgan titulunu vermiş, 1925-ci ildə onu Ləyaqət Ordeninə qəbul etmiş, 1931-ci ildə isə baron titulunu vermişdir.

Ernest Rezerfordun şərəfinə adlandırılmışdır:

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Ernest Rutherford
  2. ↑ Lundy D. R. Ernest Rutherford, 1st and last Baron Rutherford of Nelson // The Peerage (ing.)
  3. ↑ 1st Baron Rutherford of Nelson Rutherford Ernest // KNAW Past Members (ing.)
  4. ↑ Капица П. Л. Резерфорд Эрнест // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1975. — Т. 21 : Проба — Ременсы. — С. 582.
  5. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması — 2011.
  6. ↑ 1 2 Encyclopædia Britannica (ing.)
  7. ↑ Academy of Sciences of Turin — 1757.
  8. ↑ http://www.westminster-abbey.org/our-history/famous-people?collection=wma-people&query=ernest+rutherford
  9. ↑ 1 2 3 4 5 6 Earnest Rutherford
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project (ing.) — 1997.
  11. ↑ http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/rutherford.html
  12. ↑ NNDB (ing.) — 2002.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikisitatın loqosu Vikisitatda Ernest Rezerford ilə əlaqədar sitatlar var.
Vikianbarın loqosu Vikianbarda Ernest Rezerford ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ernest_Rezerford&oldid=6112504"