Ernest Rezerford

Ernest Rezerford
ing. Ernest Rutherford
Doğum tarixi	30 avqust 1871(1871-08-30)
Doğum yeri	Nelson[d], Nelson Region[d], Yeni Zelandiya
Vəfat tarixi	19 oktyabr 1937(1937-10-19) (66 yaşında)
Vəfat yeri	Kembric, İngiltərə, Böyük Britaniya
Dəfn yeri	Vestminster abbatlığı
Vətəndaşlıq	Yeni Zelandiya  Böyük Britaniya  Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı
Elm sahəsi	fizika və nuclear physics[d]
İş yeri	Mançester Universiteti və Makgill Universiteti
Elmi dərəcəsi	B.A.[d], MA[d], B.Sc.[d] və Elmlər dоktоru[d]
Həyat yoldaşı	Mary Georgina Rutherford[d]
Elmi rəhbəri	Alexander William Bickerton[d] və J. J. Thomson
Tanınmış yetirmələri	Nazir Ahmed[d], Norman Alexander[d], Edvard Viktor Appleton[d], Robert William Boyle[d], Rafi Muhammad Chaudhry[d], Alexander MacAulay[d], C. F. Powell[d], Henry DeWolf Smyth[d], Ernest Walton[d], C. E. Wynn-Williams[d], Yulii Borisovich Khariton[d], Hans Geiger[d], Pyotr Kapitsa, David Shoenberg[d], Charles Drummond Ellis[d], Ceyms Çedvik, Ralph H. Fowler[d], Douglas Hartree[d] və Mark Oliphant[d]
Mükafatları	Hector Medal[d] (1916) , Nobel Kimya Mükafatı (1908) , Matteucci Medal[d] (1913) , Copli Medalı (1922) , Franklin Medal[d] (1924) , Elliott Cresson Medal[d] (1910) , FRS[d] , Faraday Lectureship Prize[d] (1936) , Wilhelm Exner Medal[d] (1936) , Faraday Medal[d] (1930) , Rumford Medal[d] (1904) , Albert Medal[d] (1928) , Bakerian Lecture[d] (1920, 1904) , Peace Prize of the German Book Trade[d] , FRSNZ[d] , HFRSE[d] və Guthrie Lecture[d] (1927)
Ernest Rezerford Vikianbarda

Ernest Rezerford (ing. Ernest Rutherford, 30 avqust 1871, Sprinq-Qruv — 19 oktyabr 1937, Kembric, İngiltərə) — Yeni Zelandiyalı fizik, atomun planetar modelinin müəllifi. 1908-ci il kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı. Nüvə fizikasının "atası" hesab olunur.

Həyatı

Ernest Rezerford Şotlandiyadan Yeni Zelandiyaya köçüb gəlmiş fermer Ceyms Rezerfordun ailəsində, Yeni Zelandiyanın Nelson şəhəri yaxınlığındakı Sprinq-Qruv (hal-hazırda Braytvoter) adlanan yerdə dünyaya gəlmişdir. Anası Marta Tomson İngiltərənin Esseks əyalətindən idi. İlk ibtidai təhsilini əvvəlcə Havlok məktəbində, daha sonra Nelson kollecində almışdır. İbtidai təhsilini uğurla tamamalyan Ernest təhsilini Yeni Zelandiya Universitetinin Kanteberi kollecində davam etdirmık hüququ əldə edir. Universitet illərdinə o yerli tələbə debat cəmiyyətinin sədri olur. 1895-ci ildə bakalavr və magistr dərəcələrini alan Ernest daha iki il elektrik texnologiyaları sahəsində tədqiqatlarla məşğul olduqdan sonra doktorluq dərəcəsi almaq məqsədilə İngiltərəyə yollanır. Kembric Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Kavendiş laboratoriyasında çalışır. Bu illərdə o torium və uran elementlərinin buraxdığı radiasiyanın iki növünü – alfa və beta radiasiyanı kəşf edir.

1898-ci ildə Kanadanın Monreal şəhərinin Makgill Universitetində işləməyə başlayır. Məhz bu universitetdə apardığı tədqiqatlar ona 1908-ci ilin kimya üzrə Nobel mükafatını gətirir. Ernest Rezerford radioaktivliyin atomun öz-özünə parçalanması olduğunu nümayiş etdirir. O, radioaktiv materialın yarısının parçalanmasına eyni zaman intervalının lazım gəldiyini göstərir və bu sabit parçalanma sürətini saat kimi istifadə etməklə sonralar Yerin əsl yaşını təyin etməyəyə böyük töhfə vermiş olur.

1907-ci ildə Rezerford Mançester Universitetinin fizika kafedrasına gəlir. Burada Hans Geyger və Ernest Marsdenlə birgə tədqiqatlar apararaq atomun nüvə təbiətini müəyyən edir. Bu tədqiqatların interpretasiyası ona özünün planetar modelini irəli sürməyə imkan verir. Rezerford modelində atom müsbət yüklü nüvə və nüvə ətrafında hərəkət edən elektronlardan ibarət idi. Rezerford 1919-cu ildə nüvə reaksiyası vasitəsilə bir kimyəvi elemeneti (azotu) başqa bir kimyəvi elementə (oksigenə) çevirmiş ilk fizik olur – ¹⁴N(α,β)¹⁷0. 1921-ci ildə Nils Borla birgə çalışdığı müddətdə Rezerford müsbət yüklü protonların bir-birini itələmə effektini kompensasiya etməklə nüvənin cəzbetmə qüvvəsni təmin edən və beləliklə nüvəni parçalanmadan saxlayan neytronlar haqqında fərziyyə irəli sürür. Bor hesab edirdi ki, elektronlar nüvə ətrafında spesifik orbitlər üzrə hərəkət edir. Rezefordun neytronlar haqqındakı nəzəriyyəsi 1932-ci ildə Ceyms Çadvik tərəfindən sübuta yetirilir və Çadvik bu kəşfinə görə 1935-ci il Nobel mükafatına layiq görülür.

Ernest Rezerford 1937-ci ildə vəfat edir və Vestminster Abbeydə C.C. Tomsonun yanında dəfn edilir.

Xarici keçidlər

• «Резерфорд», 1967, 1968.
• Мои воспоминания о Резерфорде (Речь, произнесенная в Лондонском Королевском обществе 17 мая 1966 года)
• Роль выдающегося ученого в развитии науки (Доклад на открытии Международного коллоквиума, посвященного 100-летию со дня рождения Э. Резерфорда. 20 августа 1971)
• Резерфорд (Rutherford), Эрнест. Биография на сайте электронной библиотеки «Наука и техника»