Ernest Rezerford

Ernest Rezerford
Ernest Rezerford
	ing. Ernest Rutherford
Doğum tarixi	30 avqust 1871[…]
Doğum yeri	Spring Grove[d], Tasman District[d], Yeni Zelandiya;
Vəfat tarixi	19 oktyabr 1937[…] (66 yaşında)
Vəfat yeri	Kembric, Cambridge[d], Cambridgeshire[d], İngiltərə, Böyük Britaniya;
Dəfn yeri	Vestminster abbatlığı;
Vətəndaşlığı	Yeni Zelandiya; Böyük Britaniya;
Elm sahəsi	fizika
Elmi dərəcəsi	bakalavr[d], magistr[d], bakalavr[d], elmlər dоktоru[d]
İş yeri	Makgill Universiteti; Kavendiş laboratoriyası;
Təhsili	Kembric Universiteti,; Triniti Kolleci;
Elmi rəhbəri	Cozef Con Tomson
Tanınmış yetirmələri	Nils Bor
Üzvlüyü	Xidmət ordeni (Böyük Britaniya),; London Kral Cəmiyyəti,; SSRİ Elmlər Akademiyası,; İsveç Kral Elmlər Akademiyası,; Fransa Elmlər Akademiyası[d],; Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası,; Rusiya Elmlər Akademiyası,; Prussiya Elmlər Akademiyası[d],; Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti[d],; ABŞ Milli Elmlər Akademiyası;
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ernest Rezerford (ing. Ernest Rutherford, 30 avqust 1871, Sprinq-Qruv — 19 oktyabr 1937, Kembric, İngiltərə) — Yeni Zelandiyalı fizik, atomun planetar modelinin müəllifi. 1908-ci il kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı. Nüvə fizikasının "atası" hesab olunur.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Ernest Rezerford Şotlandiyadan Yeni Zelandiyaya köçüb gəlmiş fermer Ceyms Rezerfordun ailəsində, Yeni Zelandiyanın Nelson şəhəri yaxınlığındakı Sprinq-Qruv (hal-hazırda Braytvoter) adlanan yerdə dünyaya gəlmişdir. Anası Marta Tomson İngiltərənin Esseks əyalətindən idi. İlk ibtidai təhsilini əvvəlcə Havlok məktəbində, daha sonra Nelson kollecində almışdır. İbtidai təhsilini uğurla tamamalyan Ernest təhsilini Yeni Zelandiya Universitetinin Kanteberi kollecində davam etdirmık hüququ əldə edir. Universitet illərdinə o yerli tələbə debat cəmiyyətinin sədri olur. 1895-ci ildə bakalavr və magistr dərəcələrini alan Ernest daha iki il elektrik texnologiyaları sahəsində tədqiqatlarla məşğul olduqdan sonra doktorluq dərəcəsi almaq məqsədilə İngiltərəyə yollanır. Kembric Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Kavendiş laboratoriyasında çalışır. Bu illərdə o torium və uran elementlərinin buraxdığı radiasiyanın iki növünü – alfa və beta radiasiyanı kəşf edir.

1898-ci ildə Kanadanın Monreal şəhərinin Makgill Universitetində işləməyə başlayır. Məhz bu universitetdə apardığı tədqiqatlar ona 1908-ci ilin kimya üzrə Nobel mükafatını gətirir. Ernest Rezerford radioaktivliyin atomun öz-özünə parçalanması olduğunu nümayiş etdirir. O, radioaktiv materialın yarısının parçalanmasına eyni zaman intervalının lazım gəldiyini göstərir və bu sabit parçalanma sürətini saat kimi istifadə etməklə sonralar Yerin əsl yaşını təyin etməyəyə böyük töhfə vermiş olur.

1907-ci ildə Rezerford Mançester Universitetinin fizika kafedrasına gəlir. Burada Hans Geyger və Ernest Marsdenlə birgə tədqiqatlar apararaq atomun nüvə təbiətini müəyyən edir. Bu tədqiqatların interpretasiyası ona özünün planetar modelini irəli sürməyə imkan verir. Rezerford modelində atom müsbət yüklü nüvə və nüvə ətrafında hərəkət edən elektronlardan ibarət idi. Rezerford 1919-cu ildə nüvə reaksiyası vasitəsilə bir kimyəvi elemeneti (azotu) başqa bir kimyəvi elementə (oksigenə) çevirmiş ilk fizik olur – ¹⁴N(α,β)¹⁷0. 1921-ci ildə Nils Borla birgə çalışdığı müddətdə Rezerford müsbət yüklü protonların bir-birini itələmə effektini kompensasiya etməklə nüvənin cəzbetmə qüvvəsni təmin edən və beləliklə nüvəni parçalanmadan saxlayan neytronlar haqqında fərziyyə irəli sürür. Bor hesab edirdi ki, elektronlar nüvə ətrafında spesifik orbitlər üzrə hərəkət edir. Rezefordun neytronlar haqqındakı nəzəriyyəsi 1932-ci ildə Ceyms Çadvik tərəfindən sübuta yetirilir və Çadvik bu kəşfinə görə 1935-ci il Nobel mükafatına layiq görülür.

Ernest Rezerford 1937-ci ildə vəfat edir və Vestminster Abbeydə C.C. Tomsonun yanında dəfn edilir.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ Ernest Rutherford
↑ ¹ ² Ernest Rutherford — 1834.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2985434"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2383"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1961"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8553"></a>
↑ Lundy D. R. The Peerage
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P4638"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
↑ Капица П. Л. Резерфорд Эрнест // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1975. — Т. 21 : Проба — Ременсы. — С. 582.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q172844"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
↑ ¹ ² Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1417"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2450"></a>
↑ Academy of Sciences of Turin — 1757.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2822396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8153"></a>
↑ http://www.westminster-abbey.org/our-history/famous-people?collection=wma-people&query=ernest+rutherford
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ Earnest Rutherford
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P549"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1263"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

	Vikisitatda Ernest Rezerford ilə əlaqədar sitatlar var.

	Vikianbarda Ernest Rezerford ilə əlaqəli mediafayllar var.

«Резерфорд», 1967, 1968.
Мои воспоминания о Резерфорде Arxivləşdirilib 2010-12-06 at the Wayback Machine (Речь, произнесенная в Лондонском Королевском обществе 17 мая 1966 года)
Роль выдающегося ученого в развитии науки Arxivləşdirilib 2012-01-07 at the Wayback Machine (Доклад на открытии Международного коллоквиума, посвященного 100-летию со дня рождения Э. Резерфорда. 20 августа 1971)
Резерфорд (Rutherford), Эрнест. Биография на сайте электронной библиотеки «Наука и техника»

[_5be1691c8802656f-1] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ Ernest Rutherford

[_97b1fa2f16324161-2] ¹ ² Ernest Rutherford — 1834.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2985434"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2383"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1961"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8553"></a>

[_aa433206d25480f3-3] Lundy D. R. The Peerage
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P4638"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

[_5c211159e2bd8510-4] Капица П. Л. Резерфорд Эрнест // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1975. — Т. 21 : Проба — Ременсы. — С. 582.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q172844"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_a8f9e54309ed6234-5] Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>

[_01354c0bd50cb729-6] ¹ ² Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1417"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2450"></a>

[_173385c883ef6177-7] Academy of Sciences of Turin — 1757.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2822396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8153"></a>

[_98744b808ad1b506-8] ttp://www.westminster-abbey.org/our-history/famous-people?collection=wma-people&query=ernest+rutherford

[_d18a6dfdc2f7f2e0-9] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ Earnest Rutherford

[_2a7f3a62f6908e60-10] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P549"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_63a42c6c79b69fe6-11] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1263"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[1]

[2]

[3]

[6]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Ernest Rezerford

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Naviqasiya menyusu

Axtar

Ernest Rezerford
ing. Ernest Rutherford^[1]

Doğum tarixi	30 avqust 1871(1871-08-30)^[2]^[1]^[3]^[…]
Doğum yeri	Spring Grove^[d], Tasman District^[d], Yeni Zelandiya^[6]
Vəfat tarixi	19 oktyabr 1937(1937-10-19)^[4]^[5]^[2]^[…] (66 yaşında)
Vəfat yeri	Kembric, Cambridge^[d], Cambridgeshire^[d], İngiltərə, Böyük Britaniya^[7]^[6]
Dəfn yeri	Vestminster abbatlığı^[8]^[1]
Vətəndaşlığı	Yeni Zelandiya^[9] Böyük Britaniya^[9]
Elm sahəsi	fizika^[1]
Elmi dərəcəsi	bakalavr^[d]^[9], magistr^[d]^[9], bakalavr^[d]^[9], elmlər dоktоru^[d]^[9]
İş yeri	Makgill Universiteti^[1] Kavendiş laboratoriyası
Təhsili	Kembric Universiteti^[1], Triniti Kolleci^[1]
Elmi rəhbəri	Cozef Con Tomson^[10]
Tanınmış yetirmələri	Nils Bor^[1]
Üzvlüyü	Xidmət ordeni (Böyük Britaniya)^[1], London Kral Cəmiyyəti^[1], SSRİ Elmlər Akademiyası^[1], İsveç Kral Elmlər Akademiyası^[1], Fransa Elmlər Akademiyası^[d]^[1], Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası^[1], Rusiya Elmlər Akademiyası^[1], Prussiya Elmlər Akademiyası^[d]^[1], Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti^[d]^[11]^[1], ABŞ Milli Elmlər Akademiyası

Vikianbarda əlaqəli mediafayllar