Ernest Rezerford

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Ernest Rezerford
ing. Ernest Rutherford[1]
Ernest Rutherford LOC.jpg
Doğum tarixi 30 avqust 1871(1871-08-30)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 19 oktyabr 1937(1937-10-19)[4][5][…] (66 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Elm sahəsi fizika[1]
Elmi dərəcəsi bakalavr[d][8], magistr[d][8], bakalavr[d][8] və elmlər dоktоru[d][8]
İş yeri
Təhsili
Elmi rəhbəri Cozef Con Tomson[9]
Tanınmış yetirmələri Nils Bor[1]
Üzvlüyü London Kral Cəmiyyəti[1], SSRİ Elmlər Akademiyası[1], İsveç Kral Elmlər Akademiyası[1], Fransa Elmlər Akademiyası[d][1], Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası[1], Rusiya Elmlər Akademiyası[1], Prussiya Elmlər Akademiyası[d][1], ABŞ Milli Elmlər Akademiyası
İmza
Commons-logo.svg Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ernest Rezerford (ing. Ernest Rutherford, 30 avqust 1871, Sprinq-Qruv — 19 oktyabr 1937, Kembric, İngiltərə) — Yeni Zelandiyalı fizik, atomun planetar modelinin müəllifi. 1908-ci il kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı. Nüvə fizikasının "atası" hesab olunur.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Ernest Rezerford Şotlandiyadan Yeni Zelandiyaya köçüb gəlmiş fermer Ceyms Rezerfordun ailəsində, Yeni Zelandiyanın Nelson şəhəri yaxınlığındakı Sprinq-Qruv (hal-hazırda Braytvoter) adlanan yerdə dünyaya gəlmişdir. Anası Marta Tomson İngiltərənin Esseks əyalətindən idi. İlk ibtidai təhsilini əvvəlcə Havlok məktəbində, daha sonra Nelson kollecində almışdır. İbtidai təhsilini uğurla tamamalyan Ernest təhsilini Yeni Zelandiya Universitetinin Kanteberi kollecində davam etdirmık hüququ əldə edir. Universitet illərdinə o yerli tələbə debat cəmiyyətinin sədri olur. 1895-ci ildə bakalavr və magistr dərəcələrini alan Ernest daha iki il elektrik texnologiyaları sahəsində tədqiqatlarla məşğul olduqdan sonra doktorluq dərəcəsi almaq məqsədilə İngiltərəyə yollanır. Kembric Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Kavendiş laboratoriyasında çalışır. Bu illərdə o torium və uran elementlərinin buraxdığı radiasiyanın iki növünü – alfa və beta radiasiyanı kəşf edir.

1898-ci ildə Kanadanın Monreal şəhərinin Makgill Universitetində işləməyə başlayır. Məhz bu universitetdə apardığı tədqiqatlar ona 1908-ci ilin kimya üzrə Nobel mükafatını gətirir. Ernest Rezerford radioaktivliyin atomun öz-özünə parçalanması olduğunu nümayiş etdirir. O, radioaktiv materialın yarısının parçalanmasına eyni zaman intervalının lazım gəldiyini göstərir və bu sabit parçalanma sürətini saat kimi istifadə etməklə sonralar Yerin əsl yaşını təyin etməyəyə böyük töhfə vermiş olur.

1907-ci ildə Rezerford Mançester Universitetinin fizika kafedrasına gəlir. Burada Hans Geyger və Ernest Marsdenlə birgə tədqiqatlar apararaq atomun nüvə təbiətini müəyyən edir. Bu tədqiqatların interpretasiyası ona özünün planetar modelini irəli sürməyə imkan verir. Rezerford modelində atom müsbət yüklü nüvə və nüvə ətrafında hərəkət edən elektronlardan ibarət idi. Rezerford 1919-cu ildə nüvə reaksiyası vasitəsilə bir kimyəvi elemeneti (azotu) başqa bir kimyəvi elementə (oksigenə) çevirmiş ilk fizik olur – 14N(α,β)170. 1921-ci ildə Nils Borla birgə çalışdığı müddətdə Rezerford müsbət yüklü protonların bir-birini itələmə effektini kompensasiya etməklə nüvənin cəzbetmə qüvvəsni təmin edən və beləliklə nüvəni parçalanmadan saxlayan neytronlar haqqında fərziyyə irəli sürür. Bor hesab edirdi ki, elektronlar nüvə ətrafında spesifik orbitlər üzrə hərəkət edir. Rezefordun neytronlar haqqındakı nəzəriyyəsi 1932-ci ildə Ceyms Çadvik tərəfindən sübuta yetirilir və Çadvik bu kəşfinə görə 1935-ci il Nobel mükafatına layiq görülür.

Ernest Rezerford 1937-ci ildə vəfat edir və Vestminster Abbeydə C.C. Tomsonun yanında dəfn edilir.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Ernest Rutherford
  2. ↑ 1 2 Ernest Rutherford — 1834.
  3. ↑ Find a Grave — 1995. — ed. size: 165000000
  4. ↑ Капица П. Л. Резерфорд Эрнест // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1975. — Т. 21 : Проба — Ременсы. — С. 582.
  5. ↑ BnF identifikatoru: açıq data platforma — 2011.
  6. ↑ Резерфорд Эрнест // Mənlik
  7. ↑ http://www.westminster-abbey.org/our-history/famous-people?collection=wma-people&query=ernest+rutherford
  8. ↑ 1 2 3 4 5 6 Earnest Rutherford
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Vikisitatda Ernest Rezerford ilə əlaqədar sitatlar var.

Vikianbarda Ernest Rezerford ilə əlaqəli mediafayllar var.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ernest_Rezerford&oldid=4886185"