Qarışıq iqtisadiyyat
Qarışıq iqtisadiyyat (ing. Mixed economy) — iqtisadiyyatda, əksərən bazar iqtisadiyyatının variyasiyası. Qarışıq iqtisadiyyat özü-özlüyündə ictimaiyyətin sosial problemlərinin həlli istiqamətində bir sıra məxsusi tipoloji - liberal, sosial orientasiyalı və sosial-demokratik modelləri ehtiva edir.[1][2]
Tarix[redaktə | əsas redaktə]
Qarışıq iqtisadiyyatın müasir milli modellərinin əsasının qoyulduğu dönüş nöqtəsi 1929-1933-cü illərin Böyük tənəzzülü-iqtisadi böhranı oldu ki, bu da əsasən təsərrüfat prosesləri üzərində zəif nəzarətdən irəli gəlirdi.[3] Ona görə də, artıq 1930-cu illərdə qərbdə köklü dəyişiklər başladı: onların siyasi forması Franklin Ruzveltin amerikasayağı Yeni kursu və İsveçdə Saltşebaden razılaşması, nəzəri əsaslandırması isə Con Meynard Keyns nəzəriyyəsi (“Keyns inqilabı”) oldu.[3]
Milli modelləri[redaktə | əsas redaktə]
Qarışıq iqtisadiyyatın bir çox müasir milli modelləri arasında onun üç əsas regional müxtəliflyini ayırmaq olar ki, bunlar da müasir dünyanın sosial-iqtisadi inkişafını müəyyən edir:[3]
- Amerikan liberal modeli, bunun üçün əsasən təsərrüfat həyatının hüquqi tənzimlənməsinə əsaslanan dövlət tənzimlənməsinin minimallaşdırılması xasdır.
- Qərbi-Avropa sosial-demokratik modeli, bu da əsas diqqəti sosial siyasətə cəmləyir.
- Yapon patriarxal–korporativ modeli, bu zaman hökumət əsasən iqtisadi artım strategiyası ilə məşğul olur.
Yaponiyada qarışıq iqtisadiyyat modeli müharibədən sonrakı dövrdə amerikan işğalı dövründə formalaşdı.[3] Yapon iqtisadiyyatını bəzən “rəqabətli kommunizm” adlandırırlar, bu isə, güclü dövlət tənzimlənməsinə (yeri gəlmiş-106 kən, bu yüksək səmərəli olsa da, nisbətən mülayimdir) görə deyil, firmadaxili səviyyədə intensiv sosiallaşmaya görədir (məşhur prinsip-“firma-bir ailədir”). Yapon təcrübəsi Uzaq Şərq regionunun digər inkişaf etməkdə olan ölkələri tərəfindən (məsələn, Cənubi Koreya) fəal surətdə istifadə olunur.[3]
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Tawney, R. H. (1964). Equality. London: Allen and Unwin. ISBN 0-04-323014-8.
- ↑ Crosland, A. (1977). The Future of socialism. Westport, Conn: Greenwood Press. ISBN 0-8371-9586-1.
- ↑ 1 2 3 4 5 MİLLİ İQTİSADİ MODELLƏRİN TƏSNİFATLANDIRILMA ƏSASLARI