Qarışıq iqtisadiyyat

Qarışıq iqtisadiyyat (ing. Mixed economy) — iqtisadiyyatda, əksərən bazar iqtisadiyyatının variyasiyası. Qarışıq iqtisadiyyat özü-özlüyündə ictimaiyyətin sosial problemlərinin həlli istiqamətində bir sıra məxsusi tipoloji - liberal, sosial orientasiyalı və sosial-demokratik modelləri ehtiva edir.

Tarix

Qarışıq iqtisadiyyatın müasir milli modellərinin əsasının qoyulduğu dönüş nöqtəsi 1929-1933-cü illərin Böyük tənəzzülü-iqtisadi böhranı oldu ki, bu da əsasən təsərrüfat prosesləri üzərində zəif nəzarətdən irəli gəlirdi. Ona görə də, artıq 1930-cu illərdə qərbdə köklü dəyişiklər başladı: onların siyasi forması Franklin Ruzveltin amerikasayağı Yeni kursu və İsveçdə Saltşebaden razılaşması, nəzəri əsaslandırması isə Con Meynard Keyns nəzəriyyəsi (“Keyns inqilabı”) oldu.

Milli modelləri

Qarışıq iqtisadiyyatın bir çox müasir milli modelləri arasında onun üç əsas regional müxtəliflyini ayırmaq olar ki, bunlar da müasir dünyanın sosial-iqtisadi inkişafını müəyyən edir:

• Amerikan liberal modeli, bunun üçün əsasən təsərrüfat həyatının hüquqi tənzimlənməsinə əsaslanan dövlət tənzimlənməsinin minimallaşdırılması xasdır.
• Qərbi-Avropa sosial-demokratik modeli, bu da əsas diqqəti sosial siyasətə cəmləyir.
• Yapon patriarxal–korporativ modeli, bu zaman hökumət əsasən iqtisadi artım strategiyası ilə məşğul olur.

Yaponiyada qarışıq iqtisadiyyat modeli müharibədən sonrakı dövrdə amerikan işğalı dövründə formalaşdı. Yapon iqtisadiyyatını bəzən “rəqabətli kommunizm” adlandırırlar, bu isə, güclü dövlət tənzimlənməsinə (yeri gəlmiş-106 kən, bu yüksək səmərəli olsa da, nisbətən mülayimdir) görə deyil, firmadaxili səviyyədə intensiv sosiallaşmaya görədir (məşhur prinsip-“firma-bir ailədir”). Yapon təcrübəsi Uzaq Şərq regionunun digər inkişaf etməkdə olan ölkələri tərəfindən (məsələn, Cənubi Koreya) fəal surətdə istifadə olunur.

Həmçinin bax

• Laissez-faire
• Pələng iqtisadiyyatı