Məzmuna keç

Si Tsinpin

Keçidləri redaktə et
Vikipediya, azad ensiklopediya
Si Tsinpin
çin. 习近平
Çin Xalq Respublikasının sədri
Vəzifədədir
14 mart 2013-cü ildən
ƏvvəlkiXu Tsintao
Çin Kommunist Partiyasının baş katibi
Vəzifədədir
15 noyabr 2012-ci ildən
ƏvvəlkiXu Tsintao
Çin Xalq Respublikasının vitse-prezidenti
15 mart 2008 – 14 mart 2013
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı 习近平
Doğum tarixi 15 iyun 1953(1953-06-15)[1] (72 yaş)
Doğum yeri
Partiya
Təhsili
Fəaliyyəti dövlət xadimi, siyasətçi
Dini ateizm
Hərbi xidmət
Qoşun növü Çin Xalq Azadlıq Ordusu
Rütbəsi Ali Baş Komandan
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi siyasət
Elmi dərəcəsi
Təltifləri "Pakistan" ordeni — 2015 qızıl "Olimpiya" ordeni — 2013 "Müqəddəs apostol Andrey Pervozvannı" ordeni (Rusiya) — 2017 "Qızıl qartal" ordeni (Qazaxıstan) Xose Marti ordeni (Kuba) — 2014 Grand Cordon of the Order of Leopold (Belçika) — 2014 National Order of the Lion of Senegal (Seneqal) — 2018 "Dostluq" ordeni (Özbəkistan) "Xilaskar San-Martin" ordeni (Argentina) — 2018 "Xilaskar" ordeni (Venesuela) — 2014 1-ci dərəcəli "Manas" ordeni (Qırğızıstan) — 2019 "Kral Əbdüləziz" ordeni (Səudiyyə Ərəbistanı) — 2016 "Zərrintac" ordeni (Tacikistan) "Serbiya Respublikası" ordeni — 2016 Order of the Star of Palestine (Fələstin Dövləti) "Zaid" ordeni (Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri) — 2018 Order of the State of Palestine (Fələstin Dövləti)
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Si Tsinpin[5] (çin. 习近平; 15 iyun 1953[1], Pekin[2]) — Çin dövləti, siyasi və partiya lideri, Çin Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibinin səlahiyyətlərini icra edən , 14 mart 2013-cü ildən Çin Xalq Respublikasının sədri[6], ÇXR Mərkəzi Hərbi Şurasının sədri[7]. Si təkcə ölkə başçısı sayılmadığından, ölkə başçısı vəzifəsini tutan, eyni zamanda partiya və orduda rəhbər mövqe tutduğundan, bəzən Çinin "ali lideri" adlandırılır[8][9][10]. 2016-cı ildə partiya ona rəsmi olaraq "əsas" lider titulunu verdi[11]. Partiyanın baş katibi olaraq Si, Çinin idarəetmə orqanı olan CPC Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun Daimi Komitəsində vəzifə tutur. Çin Kommunist Partiyasıın 9-cu Katibidir (2012-ci ildən).

Çin kommunist veteranı Xi Zhongxunun oğlu olan Xi, Mədəni İnqilab zamanı atasının vəzifədən uzaqlaşdırılmasından sonra yeniyetmə ikən Şaansi əyalətinin Yançuan mahalında sürgün edildi. O, Lianciahe kəndində yaodong adlı torpaq evdə yaşadı, bir neçə uğursuz cəhddən sonra Çin Kommunist Partiyasına (ÇKP) üzv oldu və yerli partiya katibi kimi fəaliyyət göstərdi. Tsinxua Universitetində işçi-kəndli-əsgər tələbə kimi kimya mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil aldıqdan sonra, Çinin sahil əyalətlərində siyasi vəzifələrdə yüksəldi.

Xi 1999–2002-ci illərdə Fujian əyalətinin qubernatoru, 2002–2007-ci illərdə isə qonşu Zhejiang əyalətinin qubernatoru və partiya katibi oldu. Şanxay partiya katibi Chen Lianqyunin vəzifədən uzaqlaşdırılmasından sonra 2007-ci ildə onu əvəz etmək üçün Şanxaya təyin edildi. Həmin ilin oktyabr ayında isə ÇKP-nin Siyasi Büro Daimi Komitəsinə (PSC) daxil oldu və Mərkəzi Katibliyin birinci katibi oldu.

2008-ci ildə o, Hu Cintaonun varisi olaraq Çin lideri kimi nəzərdə tutuldu və bununla əlaqədar səkkizinci vitse-prezident və Mərkəzi Hərbi Komissiyanın sədr müavini təyin edildi. 2016-cı ildə isə ÇKP tərəfindən "liderlik nüvəsi" (leadership core) titulunu aldı.

Çinin daxili siyasətinə nəzarət edərkən, Xi partiya intizamını gücləndirmək və daxili birliyi möhkəmləndirmək üçün genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirmişdir. Onun korrupsiyaya qarşı kampaniyası, keçmiş PSC üzvü Çjou Yonkanq da daxil olmaqla, vəzifədə olan və təqaüdə çıxmış görkəmli ÇKP rəsmilərinin vəzifədən uzaqlaşdırılmasına səbəb olmuşdur.

"Ümumi rifah" (common prosperity) siyasətini təşviq etmək məqsədilə, Xi bərabərliyi artırmağa yönəlmiş bir sıra islahatlar həyata keçirmiş, yoxsulluğun azaldılması proqramlarına nəzarət etmiş və 2021-ci ildə texnologiya və repetitorluq sektorlarına genişmiqyaslı təzyiq kampaniyası başlatmışdır.

Bundan əlavə, o, dövlət müəssisələrinə (SOE) dəstəyi artırmış, inkişaf etmiş istehsalat və texnologiya sahələrini ön plana çəkmiş, hərbi-sənaye inteqrasiyasını gücləndirmiş və Çinin əmlak sektorunda islahatlar aparmağa çalışmışdır.

Çində COVID-19 pandemiyasının başlamasından sonra, o, yanvar 2020-dən dekabr 2022-yə qədər "sıfır COVID" (zero-COVID) siyasətini rəhbər tutmuş, daha sonra isə yumşalma strategiyasına keçid etmişdir.

Erkən həyatı və təhsili

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Si Cinpin 15 iyun 1953-cü ildə Pekin şəhərində anadan olub. O, Si Çjunxun və onun ikinci həyat yoldaşı Si Xinin üçüncü övladı idi. 1949-cu ildə Çin Xalq Respublikasının qurulmasından sonra, Si Cinpinin atası Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) Təbliğat Şöbəsinin rəhbəri, baş nazir müavini və Çin Xalq Nümayəndələr Məclisinin sədr müavini kimi bir sıra vəzifələrdə çalışıb.

Si Cinpinin iki böyük bacısı var idi: Si Çyaoçyao (齐桥桥, 1949-cu il təvəllüdlü) və Si An'an (齐安安, 1952-ci il təvəllüdlü). Onun atası Şaansi əyalətinin Fupin mahalından idi.

Si Cinpin Pekin Bayi Məktəbində, daha sonra isə Pekin 25 nömrəli məktəbdə təhsil alıb. 1960-cı illərdə, o, Pekin 101 nömrəli məktəbdə oxuyan Liu He ilə dostlaşdı. Liu He sonradan Çinin vitse-premyeri və Si Cinpinin yaxın müşaviri oldu.

1963-cü ildə, o 10 yaşında olarkən, atası ÇKP-dən uzaqlaşdırıldı və Henan əyalətinin Luyoanq şəhərindəki bir fabrikdə işləməyə göndərildi. May 1966-cı ildə, Mədəni İnqilab səbəbindən orta məktəbi yarımçıq qaldı, çünki bütün orta məktəb dərsləri dayandırıldı və şagirdlər müəllimlərini tənqid etməyə və onlara qarşı mübarizə aparmağa təşviq edildi. Tələbə inqilabçıları Si ailəsinin evini dağıtdılar, bacılarından biri olan Si Xepinq isə təqiblər nəticəsində öldü.

Daha sonra anası ictimaiyyət qarşısında atasını tənqid etməyə məcbur edildi. Atası isə 1968-ci ildə həbs olunduğunda, Si Cinpin 15 yaşında idi. Həmin il, Si Cinpin Bayi Məktəbinin İslahat Komitəsinə müraciət etdi və Pekini tərk edərək kənd yerlərinə getməkdə israr etdi.

13 yanvar 1969-cu ildə, o Mao Zedonqun "Kəndə eniş hərəkatı" çərçivəsində Pekini tərk edərək Şaansi əyalətinin Yan'an bölgəsindəki Lianqciahe kəndinə gəldi. Bu kənd çox geridə qalmış bir bölgə idi, bu da gənc Si üçün böyük çətinliklər yaratdı. O, sonralar beş maneəni aşmalı olduğunu qeyd edirdi: bitlər, qida çatışmazlığı, həyat çətinlikləri, ağır iş və ideoloji sınaqlar. Bu təcrübə onu kəndli sinfi ilə daha yaxın əlaqəyə gətirdi.

Bir neçə aydan sonra, kənd həyatına tab gətirə bilməyən Si Cinpin Pekinə qaçdı, lakin kənddən qaçanlara qarşı keçirilən reydlər zamanı həbs olundu və xəndək qazmaq üçün əmək düşərgəsinə göndərildi. Daha sonra bibisi Si Yun və dayısı Vey Çjenvun onu razı salaraq kəndə qayıtmağa inandırdılar. O, Lianqciahe kəndinin partiya katibi kimi fəaliyyət göstərdi və burada yerli camaat kimi mağara evdə yaşadı.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Xi Jinping // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  2. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #171899148 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  3. ↑ 习近平同志简历--资料中心--人民网.
  4. ↑ http://www.xinhuanet.com//politics/leaders/2017-10/25/c_1121856289.htm.
  5. ↑ Bəzi rəsmi mənbələrdə Si Cinpin ([1] Arxiv surəti 8 dekabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında)
  6. ↑ "China's 'Chairman of Everything': Behind Xi Jinping's Many Titles". The New York Times. 2017-10-25. 2017-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-12. Mr. Xi’s most important title is general secretary, the most powerful position in the Communist Party. In China’s one-party system, this ranking gives him virtually unchecked authority over the government.
  7. ↑ Tania Branigan. "Xi Jinping becomes China's president". The Guardian. 2013-03-14. 2017-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  8. ↑ "Who's Who in China's Leadership". China.org.cn. 2016-08-16 tarixində arxivləşdirilib.
  9. ↑ Huang, Cary. "Xi Jinping pledges renewal of the nation". South China Morning Post. 2017-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  10. ↑ Wang, Xiangwei. "Xi moves closer to becoming another paramount leader". South China Morning Post. 2013-11-18. 2017-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  11. ↑ Wu, Zhong. "All hail Xi, China's third 'core' leader". www.atimes.com. 2016-10-23. 2019-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-13.
 Çin ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Si_Tsinpin&oldid=8067765"