Qazax dili: Redaktələr arasındakı fərq

Qazax dili
Orijinal adı	Қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, Qazaq tili
Ölkələr	Qazaxıstan Monqolustan Çin Rusiya – 401 455 (2010)^[1] Özbəkistan Qırğızıstan Türkmənistan Türkiyə və s.
Rəsmi status	Qazaxıstan, Rusiya (Altay Respublikası)^[2], Çin (Şincan Uyğur Muxtar vilayəti)
Tənzimləyən təşkilat	Qazaxıstan Mədəniyyət Nazirliyi
Danışanların ümumi sayı	10 milyon
Reytinq	87
Təsnifatı
Kateqoriya	Avrasiya dilləri
Altay dilləri Türk dilləri Qıpçaq qolu Qıpçaq-Noqay qrupu
Yazı	kiril əlifbası, ərəb əlifbası, latın əlifbası (bax: qazax əlifbası)
Dil kodları
QOST 7.75–97	каз 255
ISO 639-1	kk
ISO 639-2	kaz
ISO 639-3	kaz
Dilin strukturlarının dünya atlası	kaz
Ethnologue	kaz
IETF	kk
Glottolog	kaza1248
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qazax dili (qaz. қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili) — türk dilləri ailəsinin qıpçaq qoluna aid dil, Qazaxıstan Respublikasının rəsmi dili və qazax xalqının doğma dili. Quruluş və tələffüz baxımından qaraqalpaq, noqay, və qırğız dillərini qazaxcaya ən yaxın olan türk dilləri olaraq hesab etmək olar.

Yayılma arealı

Əsasən Qazaxıstan ərazisində, Monqolustanın qərbindəki Bayan-Ölgii aymağında (qazaxca "Bayölke", yəni "Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar" deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq Rusiyanın qazaxlar yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində (Həştərxan vilayəti, Orenburq vilayəti, Altay Respublikasının cənubundakı Koş-Aqaç / Koş-Aqaş (yəni "Qoşaağac") rayonunda), Çinin qərbindəki Şincan Uyğur Muxtar əyalətinin şimalındakı Yili / İli Qazax Muxtar dairəsində (xüsusilə onun Taçenq / Tarbağatay və Altay dairələrində), Hami / Qumul dairəsinin Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu, Çanqji (uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir) Hui Muxtar dairəsinin Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsində, və həmçinin Qansu əyalətinin Ciutsuan şəhəri / Sucau bölgəsinə bağlı Akesai / Aqsay (yəni "Ağçay") Qazax Muxtar dairəsində yayqındır.

İstinadlar

↑ Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Население Российской Федерации по владению языками
↑ Закон Республики Алтай «О языках». Глава I, статья 4

Həmçinin bax

Türk dilləri
Qədim türk dili †
Bulqar dilləri	qədim: Avar (türk) dili †¹ • Bulqar dili † • Hun dili †¹ • Xəzər dili †¹ müasir: Çuvaş dili (dialektləri: üst dialektləri, alt dialektləri; Malokaraç ləhcəsi)
Qədim türk dilləri	Qədim qırğız (Yenisey-qırğız) dili † • Orxon-Yenisey (qədim türk) dili • Uyğur runa (Orxon-uyğur) dili †
Dağlıq Altay (mərkəzi-şərqi) dilləri¹	Qırğız-qıpçaq dilləri³: Qırğız dili (Şimali qırğız dili dialektləri, Fərqanə-qıpçaq dili (†), Cənubi qırğız dili dialektləri) • Tubalar dili² • Cənubi Altay dili (dialektləri: Sibir tatar - cənubi Altay dialektləri¹, Əsl Altay dili (oyrot, Altay-kiji), Telengit ləhcəsi, Teleut ləhcəsi) Şimali Altay dilləri¹: Şor dilinin kondom dialekti² • Çulım dilinin aşağı çulım dialekti² • Şimali Altay dili (dialektləri: Kumandin ləhcəsi, Çelkan ləhcəsi) • Sibir tatar dili - Şimali Altay dialektləri
Qarluq dilləri¹	Qədim qarluq dili † Qarluq-uyğur dilləri¹: Qədim uyğur dili † • Qaraxani (qaraxani-uyğur) dili † • Xələc dili (arğu)¹ Qarluq-Xorəzm dilləri¹: ədəbi qədim yazılı — Xorəzm-türk dili † • Çağatay dili † • Türki dili † (Povolj türkisi)¹ müasir — Ayni (əynu) dili ‡² • İli-türk dili¹ • Lobnor dili ‡¹ • Sibir tatar dili — qarluq dialektləri¹ • Özbək (qarluq) dili • Uyğur (yeni uyğur) dili (dialektləri: Xotan dili) • Xoton dili (†) ‡¹ • Cənubi qırğız — qarluq dili dialektləri²
Qıpçaq dilləri	Qədim qıpçaq dili † Noqay-qıpçaq dilləri — Alabuqat-noqay dili² • Həştərxan-noqay dili² • Qazax dili • Qaraqalpaq dili • Noqay dili • Sibir tatar — noqay dialektləri¹ • Krım-tatar dilinin çöl dialekti • Özbək-noqay dili (özbək dilinin qıpçaq dialektləri) ‡² • Fərqanə-qıpçaq — noqay-qıpçaq dielktləri² • Cənubi qırğız dili — noqay-qıpçaq dialektləri² • Yurtov-noqay dili² Povolj-qıpçaq dilləri — Başqırd dili • Sibir tatar dili¹ (dialektləri: Baraba dili, Tobol-irtış dialekti, Tom dialekti) • tatar-başqırd idiomu² • tatar dili (dialektləri: Kazan dialekti, Mişar dialekti; Kryaşen dialekti¹) Poloves-qıpçaq dilləri — Qədim polovets (Kuman) dili † • Qəraim dili (dialektlər: Qal dialekti, Krım dialekti¹, Traka dialekti) • Krım-tatar (Ədəbi dili, Krımçaq dili², Krım-tatar dilinin orta dialekti, Urum (azovyanı) — qıpçaq şivələri²) • Qafqaz¹ (Erməni-qıpçaq dili †, Qaraçay-balkar dili, Qumuq dili) • Məmlük-qıpçaq dili †¹
Oğuz dilləri	Qədim oğuz dili † Pəçənək dili †¹ • Salar dili • Şimali özbək (ikan-qarabulağ) dili¹ Oğuz dilləri — Azərbaycan dili (dialektləri, Türk-tatar dili) • Aynallu² • Çəpni dili • Əfşar dili² • Balkan-qaqauz dili • Qaqauz dili • Qaşqay dili² • Osmanlı dili † • Səlcuq dili² • Suriya-türkmən dialektləri² • Kirmanşahın Sunqur şivəsi • Türk dili (dialektləri: Kipr dialekti, Salk dili) • Türkmən dili (dialektləri: Truxmən dili) • Urum (azovyanı) — oğuz şivələri • Xorasan-türk dili (dialektləri: Bocnurdi dili) • Xarəzm dili (özbək dilinin oğuz dialektləri)² • Krım-tatar dilinin cənub sahil dialekti
Sayan (tobas) dilləri	çol dilləri — Kök-monçak dili • Tıva dili • Səngəl dili tayqa dilləri — Şərqi tıva dili dialektləri² • Soyot-satan dili (dialektləri.: soyot, uryanxay, satan) • Tofalar dili
Xakas (qırğız) dilləri	Sarıq-yuqur (xara-yoqur) dilləri • Fuyuy-qırğız dili Xakas-altay (əsl Xakas) dilləri — Şor dilinin mras dialekti² • Çulım dilinin orta çulım dialekti² • Xakas dili (dialektləri: kaçin dialekti, Qızıl dialekti, Saqay dialekti, Şor dialekti)
Yakut dilləri	"A"laşan yakut dili dialektləri • "O"laşan yakut dili dialektləri, o cümlədən Dolqan dili², Ədəbi yakut dili
Qarışıq türk dilləri və dil qrupları	Altay (Dağlıq Altay, Oyrot) dili • Krım-tatar dili • Sibir tatar dili • Özbək dili • Urum (azovyanı) dili • Fərqanə-qıpçaq dili (†) • Çulım dili • Şor dili • Cənubi qırğız dili dialektləri qarışıq dil qrupları: Qarluq dilləri • xakas, şimali Altay və qırğız-qıpçaq dillərinin birləşməsi
Yazısı	Orxon-Yenisey runaları • Bolqar runaları • Yanalif • Qədim uyğur yazısı
Qeyd: ¹ dilin və ya dil qrupunun təsnifatı mübahisəlidir, dil və ya dil qrupu hipotetikdir (bax: Türk dillərinin təsnifatı); ² "dil" terminin tətbiqi mübahisəlidir, "Dil və dialekt" problemi; ³ mümkündür ki, qıpçaq dilidir; † Ölü, bölünmüş və ya dəyişilmiş dillər; (†) Mümkündür ki, ölü dildir; ‡ qarışıq dillər

Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

@@ Sətir 1: / Sətir 1: @@
-{{Dil
+{{Dil məlumat qutusu
  |rəng                     = altay
  |adı                      = Qazax dili
@@ Sətir 16: / Sətir 16: @@
 :[[Türk dilləri]]
 ::[[Qıpçaq dilləri|Qıpçaq qolu]]
-:::[[:ru:Ногайские_языки|Qıpçaq-Noqay qrupu]]
+:::[[:ru:Ногайские языки|Qıpçaq-Noqay qrupu]]
  |yazı                     = [[kiril əlifbası]], [[ərəb əlifbası]], [[latın əlifbası]] (bax: [[qazax əlifbası]])
  |QOST 7.75-97             = каз 255
@@ Sətir 27: / Sətir 27: @@
 == Yayılma arealı ==
-Əsasən [[Qazaxıstan|'''Qazaxıstan''']] ərazisində, [[Monqolustan|'''Monqolustan''']]ın qərbindəki [[Bayan-Ölgiy|Bayan-Ölgii]] [[Monqolustan şəhərləri|aymağ]]ında (qazaxca "Bayölke", yəni ''"Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar"'' deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq [[Rusiya|'''Rusiya''']]<nowiki/>nın [[qazaxlar]] yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində ([[Həştərxan vilayəti|Həştərxan]] vilayəti, [[Orenburq vilayəti|Orenburq]] vilayəti, [[Altay Respublikası]]<nowiki/>nın cənubundakı [[:ru:Кош-Агачский_район|Koş-Aqaç / Koş-Aqaş]] ''(yəni "Qoşaağac")'' rayonunda), [[Çin Xalq Respublikası|'''Çin''']]<nowiki/>in qərbindəki [[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu|Şincan Uyğur Muxtar əyaləti]]<nowiki/>nin şimalındakı [[İli-Qazax Muxtar dairəsi|Yili / İli Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə (xüsusilə onun [[:en:Tacheng_Prefecture|Taçenq / Tarbağatay]] və [[:en:Altay_Prefecture|Altay]] dairələrində), [[:en:Kumul_Prefecture|Hami / Qumul dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Barköl_Kazakh_Autonomous_County|Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu]], [[:en:Changji_Hui_Autonomous_Prefecture|Çanqji ''<small>(uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir)</small>'' Hui Muxtar dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Mori_Kazakh_Autonomous_County|Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə, və həmçinin [[Qansu|Qansu əyaləti]]<nowiki/>nin [[:en:Jiuquan|Ciutsuan şəhəri]] / [[:en:Suzhou_District|Sucau bölgəsi]]<nowiki/>nə bağlı [[:en:Aksai_Kazakh_Autonomous_County|Akesai / Aqsay ''(yəni "Ağçay")'' Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə yayqındır.
+Əsasən '''[[Qazaxıstan]]''' ərazisində, '''[[Monqolustan]]'''ın qərbindəki [[Bayan-Ölgiy|Bayan-Ölgii]] [[Monqolustan şəhərləri|aymağ]]ında (qazaxca "Bayölke", yəni ''"Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar"'' deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq '''[[Rusiya]]'''<nowiki/>nın [[qazaxlar]] yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində ([[Həştərxan vilayəti|Həştərxan]] vilayəti, [[Orenburq vilayəti|Orenburq]] vilayəti, [[Altay Respublikası]]<nowiki/>nın cənubundakı [[:ru:Кош-Агачский район|Koş-Aqaç / Koş-Aqaş]] ''(yəni "Qoşaağac")'' rayonunda), [[Çin Xalq Respublikası|'''Çin''']]<nowiki/>in qərbindəki [[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu|Şincan Uyğur Muxtar əyaləti]]<nowiki/>nin şimalındakı [[İli-Qazax Muxtar dairəsi|Yili / İli Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə (xüsusilə onun [[:en:Tacheng Prefecture|Taçenq / Tarbağatay]] və [[:en:Altay Prefecture|Altay]] dairələrində), [[:en:Kumul Prefecture|Hami / Qumul dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Barköl Kazakh Autonomous County|Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu]], [[:en:Changji Hui Autonomous Prefecture|Çanqji ''<small>(uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir)</small>'' Hui Muxtar dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Mori Kazakh Autonomous County|Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə, və həmçinin [[Qansu|Qansu əyaləti]]<nowiki/>nin [[:en:Jiuquan|Ciutsuan şəhəri]] / [[:en:Suzhou District|Sucau bölgəsi]]<nowiki/>nə bağlı [[:en:Aksai Kazakh Autonomous County|Akesai / Aqsay ''(yəni "Ağçay")'' Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə yayqındır.
 == İstinadlar ==

Qazax dili: Redaktələr arasındakı fərq

19:39, 2 yanvar 2019 tarixindəki versiya

Yayılma arealı

İstinadlar

Həmçinin bax

Naviqasiya menyusu

Qazax dili: Redaktələr arasındakı fərq

19:39, 2 yanvar 2019 tarixindəki versiya

Yayılma arealı

İstinadlar

Həmçinin bax

Naviqasiya menyusu

Axtar