Frensis Fukuyama

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Frensis Fukuyama
ing. Francis Fukuyama
Doğum adı Yoshihiro Francis Fukuyama
Doğum tarixi 27 oktyabr 1952(1952-10-27)[1][2][…] (71 yaş)
Təhsili
Fəaliyyəti yazıçı, politoloq, bloger[d], iqtisadçı, filosof, fotoqraf
Tanınmış əsərləri
fukuyama.stanford.edu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Frensis Fukuyama (/ˌfuːkuːˈjɑːmə, -kəˈ-/, 27 oktyabr 1952[1][2][…]) — yapon əsilli ABŞ yazıçısı, filosof və siyasi iqtisadçı. Stenfordda demokratiya, inkişaf və qanunun aliliyi mərkəzinin böyük elmi işçisi. Bundan əvvəl o, Con Hopkins Universitetinin Qabaqcıl Beynəlxalq Araşdırmalar Məktəbində professor və Beynəlxalq İnkişaf Proqramının direktoru olub. 2012-ci ilin fevral ayından Stanford Universitetində Freeman Spogli Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun aparıcı elmi işçisidir[3].

1992-ci ildə yazdığı "Tarixin sonu və sonuncu insan" əsəri ilə məşhurluq qazanıb. Burada o, liberal demokratiyanın bütün dünyada yayılmasının bəşəriyyətin sosial-mədəni təkamülünün son nöqtəsinə olacağını və insan hakimiyyətinin son formasına çevrilə biləcəyini elan etdi. Onun əsəri 20-dən çox dilə tərcümə olunaraq elmi ictimaiyyətdə və mediada ən geniş əks-sədaya səbəb olmuşdur. Kitabın nəşrindən bəri çoxsaylı hadisələr onun irəli sürdüyü ideyanın doğruluğunu şübhə altına almasına baxmayaraq, Fukuyama hələ də "tarixin sonu" konsepsiyasına sadiq qalır. Bununla belə, onun bəzi siyasi baxışları əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmışdır: beləliklə, o, yeni minilliyin əvvəlində karyerasının başlanğıcında tərəfdarı olduğu Amerika siyasətindəki neokonservativ hərəkatdan ayrılmışdır.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Frensis Fukuyama Çikaqo şəhətinin Hayd park rayonuda anadan olub. Onun atası tərəfindən olan babası 1905-ci ildə Rus-yapon müharibəsindən ABŞ-nin qərbi sahilinə qaçıb, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı yaponlar üçün konsentrasiya düşərgəsinə düşmüşdü.[4] Amerika yaponlarının ikinci nəsilinə aid olan, Frensis Fukuyamanın atası Yoşio Fukuyama (福山喜雄) Konqreqasiya Kilsəsində keşiş təlimini keçib, Çikaqo Universitetində sosiologiya doktorantı olub, dinşünaslıq öyrədirdi.[5][6][7] Anası Toşiko Kavata Fukuyama (河田敏子) isə Yaponiyanın Kioto şəhərində anadan olub. Toşikonun atası Şiro Kavato (河田嗣郎) Kioto Universitetinin İqtisadi Şöbəsinin banisi və Osaka Şəhər Universitetinin ilk Prezidenti olmuşdu.[8] Frensiz uşaqlığını Manhettendə keçirtdiyinə görə, onun yapon mədəniyyəti ilə əlaqələri az idi və beləliklə o, yapon dilini öyrənməmiş.[5][6] 1967-ci ildə onun ailəsi Pensilvaniya ştatının Steyt Kollec bələdiyyəsinə köçüb.[8]

Frensis Kornell Universitetində Allan Blumdan siyasi fəlsəfəni oxuyub, orda bakalavr dərəcəsini almışdı.[6][9] Əvvəlcə Yale Universitetində müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq üzrə aspiranturaya daxil oldu, Parisə səfər etdi, burada altı ay Rolan Bart və Jak Derriddən dərs aldı, lakin seçilmiş elmi tədqiqat istiqamətindən məyus olaraq ABŞ-yə qayıtdıqdan sonra, Harvard Universitetində politoloqiya sahəsinə keçdi.

Müdafiədən qısa müddət sonra Fukuyama Kaliforniya və Los Anceles universitetlərində qonaq müəllim kimi işləməyə dəvət alır. 1981–1982-ci illərdə (daha sonra 1989-cu ildə) F. Fukuyama ABŞ Dövlət Departamentində əvvəlcə Yaxın Şərq siyasəti üzrə mütəxəssis, sonra isə Avropa hərbi-siyasi məsələlər üzrə direktor müavini vəzifələrində çalışmış, ABŞ-də Amerika nümayəndə heyətinin üzvü olaraq Livanda Fələstin Muxtariyyəti ilə bağlı danışıqlarda iştirak etmişdir.

"Tarixin sonu?" adlı məqalənin dərcindən sonra əldə edilən böyük uğurdan sonra Fukuyama kitab yazmağa diqqətini cəmləmək üçün Dövlət Departamentindən çıxmaq qərarına gəldi. Bundan sonra o, 1996–2000-ci illərdə Corc Meyson Universitetinin Dövlət Siyasəti Məktəbində dövlət siyasəti üzrə professor vəzifəsində çalışıb. 2001–2004-cü illərdə ABŞ Prezident yanında Bioetika Şurasının üzvü olub. 2010-cu il iyulun 10-dək Vaşinqtonda Cons Hopkins Universitetinin Qabaqcıl Beynəlxalq Araşdırmalar Məktəbində Beynəlxalq Siyasi İqtisadiyyat professoru və Beynəlxalq İnkişaf Proqramının direktoru vəzifəsində çalışıb. 11 iyul 2022-ci ildə Rusiya müxalifətinin lideri Aleksey Navalnı Frensis Fukuyamanın Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Fondunun beynəlxalq antikorrupsiya təşkilatının Müşahidə Şurasına üzv olacağını elan etdi[10].

Elmi nailiyyətləri və baxışların təkamülü[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Tarixin sonu" və Qərbin qələbəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mədəni və sosial münasibətlərin öyrənilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Güclü dövlət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Neokonservatorlarla fikir ayrılıqları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Biblioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

İngilis dilində kitablar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • The End of History and the Last Man. Free Press, 1992. ISBN 0-02-910975-2
  • Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity. Free Press, 1995. ISBN 0-02-910976-0
  • The End of Order (1997)
  • The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order. Free Press, 1999. ISBN 0–684-84530-X
  • Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution. Farrar, Straus and Giroux, 2002. ISBN 0-374-23643-7
  • State-Building: Governance and World Order in the 21st Century. Cornell University Press, 2004. ISBN 0-8014-4292-3
  • America at the Crossroads: Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy (Yale University Press, 2006). ISBN 0-300-11399-4
  • The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution (Farrar, Straus and Giroux, 2012) ISBN 978–0374533229

Rus dilində kitablar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Идентичность: Стремление к признанию и политика неприятия. М.: Альпина Паблишер. 2019 [The demand for dignity and the politics of resentment]. səh. 256. ISBN 978-5-9614-2666-3.
  • Америка на распутье: демократия, власть и неоконсервативное наследие. (ing. America at the Crossroads: Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy) (Yale University Press, 2006).
  • Великий разрыв. (2006) (ing. Human Nature and the Reconstitution of Social Order) (1999)
  • Сильное государство: Управление и мировой порядок в XXI веке (2006) (ing. State-Building: Governance and World Order in the 21st Century.) Cornell University Press, 2004.
  • Доверие: Социальные добродетели и путь к процветанию (2004) (ing. Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity) (1995)
  • Конец истории и последний человек (2004) (ing. The End of History and the Last Man) (1992)
  • Великий разрыв (2003) (ing. The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order) (1999)
  • Наше постчеловеческое будущее|Наше постчеловеческое будущее: Последствия биотехнологической революции (2004) (ing. Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution) (2002)

Rus dilində məqalə və müsahibələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Francis Fukuyama // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 Francis Fukuyama // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-16.
  4. ↑ Moss, Stephen. "Francis Fukuyama: 'Americans are not very good at nation-building'". the Guardian. May 23, 2011. April 21, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 14, 2014.
  5. ↑ 1 2 Wade, Nicholas. "A Dim View of a 'Posthuman Future'". The New York Times. Apr 2, 2002. December 12, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: Mar 17, 2011.
  6. ↑ 1 2 3 Wroe, Nicholas. "History's pallbearer". The Guardian. May 11, 2002. February 2, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: Mar 17, 2011.
  7. ↑ Fukuyama, Francis. "Fukuyama 101". Think Tank (Müsahibə). Interviewed by Ben Wattenberg. Washington, DC: PBS. Oct 7, 1999. April 19, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: Mar 17, 2011.
  8. ↑ 1 2 Ford-Grilliparzer // Encyclopedia of World Biography. 6 (2nd). Detroit, MI: Gale Research. 1998. ISBN 978-0-7876-2546-7. August 5, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: Mar 17, 2011.
  9. ↑ "Francis Fukuyama". The Freeman Spogli Institute for International Studies at Stanford University. Stanford University. September 15, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 9, 2011.
  10. ↑ "Навальный объявил о создании международного фонда по борьбе с коррупцией. В его совет вошли философ Фрэнсис Фукуяма и Юлия Навальная". Meduza (rus). 2022-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-12.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Frensis_Fukuyama&oldid=7465620"