Yuxarı Salahlı

Kənd
Yuxarı Salahlı
41°14′37″N 45°16′1″E
Ölkə	Azərbaycan
Hündürlüyü	252
Saat qurşağı	UTC+4, Yay UTC+5
Milli tərkibi	Azərbaycanlılar
Rəsmi dili	Azərbaycan dili

Yuxarı Salahlı — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.

Tarixi

Qazax mahalının qədim Salahlı kəndi 1867-ci ildə iki inzibati vahidə Yuxarı Salahlı və Aşağı Salahlı kəndlərinə bölünmüşdür. 1922-ci ildə hər iki kənddən ayrılan evlər hesabına yeni məkanda Orta Salahlı kəndi yaradıldı.

Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında yerləşən Salahlı kəndləri mənşəcə Qazax mahalının Salahlı eli ilə bağlıdırlar:

• Salahlı (Ağstafa)–Azərbaycanın Ağstafa rayonunda qəsəbə.
• Salahlı (Samux)–Azərbaycanın Samux rayonunda kənd.
• Salahlı (Zərdab)–Azərbaycanın Zərdab rayonunda kənd.
• Salahlı (Yevlax)–Azərbaycanın Yevlax rayonunda kənd.
• Salahlı Kəngərli–Azərbaycanın Ağdam rayonunda kənd.

Qeyd etmək lazımdır ki, Kür qırağında yerləşən qədim Salahlı kəndinin adı XIX əsrin sonlarından ara-sıra rast gəlinən, qeyri-rəsmi olaraq, Qıraq Salalahlı şəklində də işlənmişdir.

Toponimikası

Yuxarı Salahlı oyk., miir. Qazax r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Düzənlikdədir. Keçmiş adı Salahlı olmuşdur. XIX əsrdə ondan əmələ gəlmiş yeni məntəqə Aşağı Salahlı, əvvəlki kənd isə Yuxarı Salahlı adlandırılmışdır. Keçmişdə Qıraq (Kürün qırağında yerləşdiyi üçün) Salahlı da adlanmışdır. Oykonimin ikinci komponenti qazaxların salahlu tayfasının adını əks etdirir.

Əhalisi

• 1835-ci ilə olan məlumata əsasən Gürcüstan quberniyasının Qazax distansiyasının Salahlı kəndində 600 evdə 2500 nəfəri kişilər, 1520 nəfəri isə qadınlar olmaqla toplam 4020 nəfər tatar əhali yaşayırdı.
• 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 3645 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 1822 nəfəri kişilər, 1823 nəfəri qadınlardan ibarətdir.

Görkəmli şəxsləri

Siyahıda göstərilən 1867-ci ildən öncə doğulmuş şəxslərin anadan olduqları kəndin adı Salahlı, bu tarixdən sonra doğulanların isə anadan olduqları həmin kəndin adı isə sənədlərdə Yuxarı Salahlı kimi qeyd olunmuşdur.

• Mirzalı ağa Kosalı (Kosaoğlu)-16 – 17-ci əsrlər. Qədim əsərlərdə ərəb əlifbasında "ı" hərfi olmadığına görə, bu soy ad Kosalu şəklində yazılmışdır.
• Vəkil Kazım ağa Mirzalı ağa oğlu Kosalı (Kosaoğlu)-17- ci əsr. Vəkil-müəyyən inzibati vahiddə işləri idarə edən, diplomatik funksiyalara da malik olan şəxs.
• Vəkil Səfixan bəy Kərim ağa oğlu- 18-ci əsr.
• Vəkil Məhəmməd Şərif ağa Molla Əhməd oğlu Kosalı (Kosaoğlu)-18-ci əsr.
• Molla Pənah Vaqif – 18-ci əsrin klassik şairi, müdərris, Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi.
• Vəkil Pənah bəy Məhəmməd Şərif ağa oğlu Kosalı (Kosaoğlu)- 18-ci əsr.
• Vəkil Alı ağa- mayor – Pənay bəy oğlu Kosalı (Kosaoğlu)- 18-19-cu əsrlər.
• Abbas ağa Nazir- 19-20-ci əsr şairi.
• İbrahim ağa Usubov – Azərbaycan generalı, hərb xadimi.
• İbrahim ağa Vəkilov- Azərbaycan generalı, hərb xadimi.
• Abbasqulu bəy Vəkilovun ata yurdu- polkovnik, Gəray bəy Vəkilov (polkovnik) və praporşik Lütfəli bəy Vəkilov‎un atası.
• Süleyman bəy Qayıbov- görkəmli pedaqoq.i.
• Osman ağa Gülməmmədov – Üç Georgi xaçı kavaleri, polkovnik.
• Əhməd ağa Mustafayev- Azərbaycanın görkəmli pedaqqoqu, maarif fədaisi.
• Paşa ağa Vəkilov
• Xəlil ağa Vəkilov
• Məmmədrza ağa Vəkilov- ADR Parlamentinin üzvü, Azərbaycanda səhiyyənin ilk təşkilatçılarından biri.
• Mustafa bəy Vəkilov – ADR Parlamentinin üzvü, Daxili İşlər Naziri, Moskva Universiteti hüquq fakültəsinin məzunu, görkəmli siyasi xadim.
• Rəhim bəy Vəkilov – ADR Parlamentinin üzvü, görkəmli siyasi xadim.
• Məmməd ağa Vəkilov- ADR Parlamenti dəftərxanasının rəisi, Qori seminariyasının məzunu, türkoloq.
• Faris bəy Vəkilov – ADR-in Gürcüstanda diplomatik nümayəndəsi. İbrahim ağa Vəkilovun oğlu.
• Mustafa ağa Vəkilov – Azərbaycanın ilk hüquq professoru, Sarbonna Universitetinin məzunu.
• Mirzə Xudadat bəy Vəkilovun ata yurdu – polkovnik. Əlimərdan bəy Topçubaşovun dayısı.
• Mədət bəy Alinaqov- Salhlı bəylərindən, Səməd Vurğunun "Komsomol poemasında" Gəray bəy obrazının prototipi (prof. Mehdixan Vəkilovun xatirələri üzrə).
• Badisəba xanım Vəkilova – görkəmli maarif xadimi, qadın təhsilinin təşkilatçısı, Firidun bəy Köçərlinin xanımı.
• Sadıq Vəkilov- Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasının (Qori) məzunu. Tanınmış rus dili pedaqoqu.
• Mədinə Qiyasbəyli (Vəkilova) – Azərbaycanın görkəmli maarif xadimi, qadın təhsilinin təşkilatçısı.
• Səməd bəy Vəkilov- görkəmli dəmiyol mühəndisi, dəmir yolu və teleqraf sahələri üzrə ilk milli kadrların yetişdiricisi.
• Nəsib ağa Vəkilov
• Reyhan xanım Vəkilovanın ata yurdu, Azərbaycan generalı, hərb xadimi İbrahim ağa Vəkilovnun qızı.
• Mehdixan Vəkilov – görkəmli ictimai-siyasi xadim, tarixçi alim, yazıçı, pedaqoq, Səməd Vurğunun böyük və yeganə qardaşı,diplomat Cavanşir Vəkilovun atası. Səməd Vurğunun "Komsomol poemasında" Cəlal obrazının prototipi.
• Səməd Vurğun — Azərbaycanın xalq şairi. Mehdixan Vəkilovun kiçik qardaşı.
• Maqsud Şeyxzadənin ata yurdu – yeni özbək ədəbiyyatının əsasını qoyanlardan biri.
• Fuad Şıxıyevin ata yurdu – SSRİ miqyasında tanınmış hidrotexnik alim, professor. Maqsud Şeyxzadənin kiçik qardaşı.
• Zülfüqar Qayıbov – tanınmış pedaqoq, bioloq.
• Nigar xanım Usubova – görkəmli musiqişünas-pianoçu, Konservatoriyanın prorektoru və professoru. Sergey Raxmaninovun dostu və məsləkdaşı məşhur professor, Moskva Konservatoriyasının rektoru, SSRİ xalq artisti, Stalin mükafatı laureatı Aleksandr Borisoviç Qoldenveyzerin tələbəsi. Əməkdar incəsənət xadimi. İbrahim ağa Usubovun qızı.
• Fatma Vəkilova- Geoloqiya-mineralogiya elmləri doktoru. Görkəmli riyaziyyatçı alim, professor Şamil Vəkilovun bacısı. Tanınmış rejissor Yalçın Əfəndiyevin anası. Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, geokimya elmləri doktoru, professor Heydər Əfəndiyevin həyat yoldaşı.
• Fəxri Vəkilov – görkəmli səhiyyə təşkilatçısı, Azərbaycanın Səhiyyə Naziri. Məmmədrza ağa Vəkilovun oğlu. Mənsur Vəkilovun atası.
• Şamil Vəkilov – xalq müəllimi. Həmid Vəkilovun atası.
• Cəmil Vəkilov – 4 saylı Avtobazanın rəisi (Xalq arasında "Bandobaza" adlandırılırdı). Xalq müəllimi Şamil Vəkilovun qardaşı.
• Şamil Vəkilov – görkəmli riyaziyyatçı alim, professor. Fatma xanım Vəkilovanın qardaşı.
• Əfrasiyab Vəkilov- görkəmli sovet türkoloqu, Leninqrad Universiteti, Şərqşünaslıq fakültəsi.
• Qara Rüstəm Vəkilov- xeyriyəçi, cəsur və ədalətli insan.
• Leyla Vəkilovanın ata yurdu – SSRİ Xalq Artisti.
• Hacı Vəkilovun ata yurdu – SSRİ XİN-in Bolqarıstan, ABŞ, İsveçrədə fəaliyyət göstərən diplomatı. Diplomatlar İsrafil Vəkilov (Azərbaycan Respublikasının Misirdə səfiri (1994-2004) və Azad Vəkilovun atası.
• İbrahim (Amaqo) Vəkilovun ata yurdu – polkovnik, hərbi komissar, Azərbaycan boks federasiyasının üzvü.
• Mahmud Vəkilov – tarixçi alim.
• Mahmud Alıyev – Yuxarı Salahlı kəndində uzun müddət kolxoz sədri və sovxoz direktoru. Aərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı.
• Abbas Yolçiyev – Kürdəmir, Ucar, Ağsu Məhəlli İstehsalat İdarəsinin rəisi. Ağsu rayonun rəhbəri.
• Sabir Qayıbovun ata yurdu – görkəmli hüquqşünas alim. İsmət Qayıbovun böyük qardaşı.
• Rafiq Vəkilov – ədəbiyyatşünas alim.
• Yusif Səmədoğlunun ata yurdu – xalq yazıçısı. Səməd Vurğunun böyük oğlu.
• Şahbala Məmmədov – Azərbaycanın əməkdar iqtisadçısı, Dövlət Statistika Komitəsi Sədrinin müavini, Baş Hesablama Mərkəzinin Direktoru.
• Vahiddin Bayramov – Sumqayıt aliminium zavodunun Baş mühəndisi və Gəncə aliminium zavodunun direktoru. Əlvan metallurqiya sahəsi üzrə SSRİ miqyasında tanınmış mütəxəssis.
• Bayram İbrahimxəlilov – Çörək Məhsulları Nazirinin müavini. Tanınmış iqtisadçı.
• Leyla Kərim qızı Vəkilovanın ata yurdu – general-leytenant Kərim Vəliyevin anası.
• Vaqif Səmədoğlunun ata yurdu – xalq şairi. Səməd Vurğunun kiçik oğlu.
• Mənsur Vəkilovun ata yurdu. Şair, "Literaturnıy Azerbaydjan" jurnalının baş redaktoru. Fəxri Vəkilovun oğlu.
• İsmət Qayıbovun ata yurdu – Azərbaycanın ilk Baş Prokuroru. Ədlliyyə general-moyoru. Sabir Qayıbovun kiçik qardaşı.
• Həmid Vəkilov – Məşhur tarzən. Xalq müəllimi Şamil Vəkilovun oğlu.
• Məsim Nəsibov – milis polkovniki.
• Məmməd Namazov – Dövlət Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinin Sədri.1990-95-ci illərdə Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı. Milli hərbi sənaye kompleksinin yaradıcılarından biri.
• Cavanşir Vəkilovun ata yurdu – diplomat. Azərbaycan Respublikasının Təbrizdə ilk Baş Konsulu vəzifəsini icra edən. Mehdixan Vəkilovun oğlu.
• İsmayıl Umudlu – tanınmış jurnalist, tarixçi-etnoqraf. Qazaxın, o cümlədən, Salahlı kəndinin tarixi haqqında bir sıra fundamental əsərlərin müəllifi.
• Şöhrət Vəkilovun ata yurdu – Azərbaycan Respublikası Baş Dövlət Vergi Müfəttişliyinin rəisi.

Həmçinin bax

• Qazax rayonu

Xarici keçidlər

• Azərbaycan Respublikasi Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti. Bələdiyyələr

Mənbə

İsmayıl Umudlu. Vəkiloğulları. Bakı: "QAPP-poliqraf" nəşriyyatı, 2003. 536 səh. İsmayıl Umudlu. Salahlı eli. Tarix-etnoqrafiya-insanlar-yurd bilgisi. Bakı, Apostroff nəşriyyatı, 2011. 912 səh.