Əhəmənilər dövləti
Hakhâmaneshiyân Əhəmənilər İmperiyası | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| E.ə. 550–E.ə. 330 | |||||||||
 Gerb
| |||||||||
.svg) Əhəmənilər İmperiyasının sahib olduğu ən geniş sərhədlər | |||||||||
| Statusu | İmperiya | ||||||||
| Paytaxtı | Babil | ||||||||
| Ən böyük şəhəri | Həmədan, Persepolis, Pasarqad, Suz | ||||||||
| Rəsmi dilləri | Qədim fars | ||||||||
| Dini | Zərdüştilik, Babil dini | ||||||||
| İdarəetmə forması | Monarxiya | ||||||||
| Sülalə | Əhəmənilər | ||||||||
| Tarixi | |||||||||
• Yaranması | E.ə. 550 | ||||||||
• Süqutu | E.ə. 330 | ||||||||
| Ərazisi | |||||||||
• Ümumi | 8.000.000 km² | ||||||||
| Əhalisi | |||||||||
• Təxmini | 50 000 000 nəfər | ||||||||
| Valyutası | Daric və Siglos | ||||||||
| |||||||||
| İndi tərkibində |  İran
 Türkmənistan | ||||||||
Əhəmənilər İmperiyası[1] — e.ə. VI əsrin ortalarından 330-cu ilədək Yaxın və Orta Şərqin bir çox ölkəsini hakimiyyəti altında birləşdirən qədim İran dövləti.
E.ə. 550-ci ildə sonuncu Midiya hökmdarı Astiaq üzərində qələbə çalmış İran şahı tərəfindən yaradılmışdır.
Əhəmənilər (Haxamanişilər) qədim İran hökmdarları sülaləsi idi. Nümayəndələri: II Böyük Kir, II Kambiz, I Dara, I Kserks, I Artakserks, II Kserks, Soqdian və ya Sekudian, II Dara, III Artakserks, Arses, III Dara.
Əhəmənilər imperiyası III Daranın hakimiyyəti dövründə Makedoniyalı İskəndərin Şərqə yürüşü nəticəsində e.ə. 330-cu ildə süqut etti.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
E.ə 558-ci ildə İran tayfaları ittifaqına başçılıq etmişdir.Bu ittifaqın başçılığı altında e.ə 553-cü ildə dövlətinə qarşı üsyan baş verdi.Üsyanın mərkəzi Parsua (Fars) vilayəti idi.Midiya hökmdarı Astiaq Parsuadakı qiyamın qarşısını ala bilmədi.Nəticədə e.ə 553-550-ci illərdə Midiya-Əhəməni müharibəsi baş verdi.Bəzi Midiya əyanları II Kirin ətrafına yığıldı. Beləliklə,Midiya süqut etdi. Torpaqlarında Əhəməni dövləti yarandı.
Qavqamela döyüşü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Misirin fəthindən sonra Əhəmənilərlə yenidən müharibəni davam etdirən İsgəndər e.ə 331-ci ildə həlledici döyüş olan Qavqamela döyüşündə III Daranın qoşunlarına qalib gəldi.III Dara ölkənin şərqinə qaçdı.E.ə 330-cu ildə III Dara özünün Baktriya satrapı Bess tərəfindən öldürüldü.Beləliklə, İsgəndərin Şərqə yürüşü nəticəsində Əhəməni imperiyası süqut etdi.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Әһәмәниләр дөвләти // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. IV ҹилд: Елдәҝәз—Итабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. С. 253.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
 Əhəməni hökmdarları | |
|---|---|
| Sülalənin əcdadları | |
| Parsın və Parsumaş-Anşanın çarları (e.ə. 705(?)-640-cı illər) | |
| Parsın çarları (e.ə. 640-550-ci illər) | |
| Parsumaş-Anmanın çarları (e.ə. 640-549-cu illər) | |
| Əhəmənilər İmperiyasının imperatorları (e.ə. 549-329) | |
Kursivlə mövcudluqları haqqında etibarlı mənbələrin olmadığı şəxslər işarələnib. Bu şəxslər uydurma şəxslər də ola bilər. | |