2023 Qarabağ döyüşlərinə reaksiyalar

2023 Qarabağ döyüşlərinə reaksiyalar — 2023-cü il 19-20 sentyabr tarixlərində arasında baş vermiş Qarabağ döyüşlərinə ölkədaxili və beynəlxalq reaksiyalardır.

Daxili

Azərbaycan tərəfi

Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Xocavənddə mina terroru nəticəsində dinc şəxslərin və Daxili İşlər Nazirliyinin polislərinin ölümü barədə açıqlama vermişdir. Açıqlamada "bölgədə sülhün təmin edilməsi üçün Ermənistanın və onun yaratdığı qondarma rejimin hərbi təxribatları və törətdiyi terror hadisələrini qətiyyətlə pislənməli və onların qarşısı alınmalı" olduğu qeyd edilmiş və 2020-ci ildən indiyə qədər ümumi olaraq mina qurbanlarının sayının 314 nəfərə çatdığı, onlardan 61 nəfərin həyatını itirdiyi vurğulanmışdır.

İnsan hüquqları üzrə ombudsman Səbinə Əliyeva (solda) "Ermənistanın mina xəritələrini təhvil verməməsinin bu dövlətin günahsız insanların qətlində maraqlı olduğunu, beynəlxalq humanitar hüququn normalarına etinasız münasibətini bir daha sübut elədiyini" bildirmişdir. Xüsusi tapşırıqlar üzrə səfir Elçin Əmirbəyov (sağda) isə "Qarabağda olan qanunsuz silahlılar hər gün yüzlərlə insanımızın həyatına ciddi təhdid törətdiyini, üç ilə yaxındır həmin ərazidə 10 minə yaxın qeyri-qanuni silahlısının mövcud olduğunu" qeyd eləmişdir.

Xarici İşlər Nazirliyi gün ərzində verdiyi növbəti bəyanatında "bölgədə sülh və sabitliyə nail olmağın yeganə yolunun erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən qeyd-şərtsiz və tamamilə çıxarılması, qondarma rejimin buraxılması" olduğunu bildirmişdir.

Sentyabrın 19-da axşam saatlarında Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası bəyanat yayaraq Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni insanların nümayəndələri ilə Yevlaxda görüşə hazır olduğunu, antiterror tədbirlərinin dayandırılması üçün qanunsuz erməni silahlı dəstələri ağ bayraq qaldırmalı, bütün silahlar təhvil verilməli, qanunsuz rejimin isə özünü buraxmalı olduğu bildirimişdir.

Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyovun müsahibəsi zamanı "Qarabağda olan qanunsuz silahlılar hər gün yüzlərlə insanımızın həyatına ciddi təhdid törətdiyini, üç ilə yaxındır həmin ərazidə 10 minə yaxın qeyri-qanuni silahlısının mövcud olduğunu" bildirmişdir.

Azərbaycanın İnsan hüquqları üzrə ombudsmanı Səbinə Əliyeva sentyabrın 19-da bəyanat yayaraq "Azərbaycan tərəfinin işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə basdırılmış minaların düzgün xəritələrini dəfələrlə tələb etməsinə baxmayaraq, Ermənistanın bu xəritələri təhvil verməməsinin bu dövlətin günahsız insanların qətlində maraqlı olduğunu, beynəlxalq humanitar hüququn normalarına etinasız münasibətini bir daha sübut elədiyini" bildirmişdir.

Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, parlamentin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu Komitəsinin üzvü Azay Quliyev hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın əsas hədəfiniz qanunsuz hərbi birləşmələrin Qarabağdan çıxarılması, orada yaşayan erməni əhalinin siyahıya alınması və reinteqrasiya prosesini başlamaq üçün lazımi digər addımların atılması olduğunu qeyd eləmişdir. Azərbaycan Milli Məclisinin deputatlarından Səttar Möhbalıyev "antiterror tədbirlərinin Azərbaycanın tam suveren haqqı" olduğunu qeyd eləmişdir, Aydın Mirzəzadə "antiterror tədbirlərinin məqsədinin Qarabağda olan erməni hərbi hədəflərinin sıradan çıxarılması" olduğunu, Soltan Məmmədov isə "heç bir dövlətin öz ərazisində qanunsuz silahlı birləşmələrin mövcudluğu ilə razılaşa bilməyəcəyini" vurğulamışdır. Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) İdarə Heyətinin üzvü Rəşad Mahmudov hadisələrlə bağlı "bölgə terrorçu hərbi birləşmələrdən təmizlənmədən nə quruculuq prosesi, nə də sülh ola bilməz" şərhini vermişdir.

Qərbi Azərbaycan İcması sentyabrın 19-da bəyanat yayaraq "Ermənistan iqtidarının beynəlxalq hüquqa əməl etməli, öz ordusunun qalıqlarını Azərbaycanın suveren ərazisindən çıxarmalı, qanunsuz erməni silahlı dəstələri tərsilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalı." olduğunu bildirmişdir.

Sentyabrın 19-da Azərbaycanda fəaliyyət göstərən 23 siyasi partiya birgə bəyanat imzalamışdır. Bəyanatda siyasi partiyaların "Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması, erməni silahlı birləşmələrinin təxribatlarının qarşısının alınması üçün aparılan siyasətə və verdiyi hərbi əmrə dəstəyi, onun ətrafında sıx birləşmələri" ifadə olunmuşdur. Bəyanatı üç siyasi partiya — Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Müsavat Partiyası və REAL Partiyası imzalamamışdır. Bununla belə Arif Hacılı (Müsavat Partiyası sədri) və İlqar Məmmədov (REAL Partiyası sədri) özlərinin rəsmi sosial media hesablarında hərbi əməliyyatlara dəstəyini ifadə eləmişdir. AXCP sədri Əli Kərimli isə dövlət rəhbərliyini bu antiterror əməliyyatlardan yayınmağa çağırmış və bunun Üçüncü Qarabağ müharibəsinə yol aça biləcəyini vurğulamışdır.

İlham Əliyev xalqa müraciəti zamanı görülən tədbirlər nəticəsində Azərbaycanın öz suverenliyini bərpa elədiyini qeyd eləmişdir

Sentyabrın 20-də Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyində Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev, xarici işlər nazirinin müavini Fariz Rzayev və Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Elçin Əmirbəyov birdə brifinqi baş tutmuşur. Brifinq zamanı Hikmət Hacıyev "Qarabağın erməni əhalisinin sosial-iqtisadi inteqrasiyası Azərbaycanın daxili məsələsi" olduğunu və "Ermənistan ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılmasının tərəfdarı" olduğunu bildirmişdir. Fariz Rzayev Azərbaycanın antiterror tədbirləri aparmağa məcbur olduğunu qeyd eləmişdir. Elçin Əmirbəyov isə "Ermənistan və Azərbaycan arasında sülhə nail olmaq istəyənlərin qərəzli yanaşmalardan uzaq durmalı" olduğunu vurğulamışdır.

Sentyabrın 20-də, axşam saat 20:30 radələrində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin xalqa müraciəti yayımlanmışdır. Müraciəti zamanı o, əvvəlcə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra 300-dən çox Azərbaycan vətəndaşı mina terrorunun qurbanı olduğunu qeyd eləmişdir. Hərbi əməliyyatlarla bağlı İlham Əliyev əvvəlcə görülən tədbirlər nəticəsində Azərbaycan öz suverenliyini bərpa elədiyini qeyd eləmişdir və özü tərəfindən hərbi birləşmələrə Qarabağda dinc əhalinin qorunmalı olması ilə bağlı ciddi tapşırıq verdiyini qeyd eləmişdir. Hərbi əməliyyatlar zamanı Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyəti sırasından ölən və yaralananların olduğunu bildirən İlham Əliyev erməni silahlı birləşmələrinin mövqelərdən çıxarılma prosesinə artıq başlandığını bildirmişdir. Ardınca "Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğunu və bunu bütün dünyanın tanıdığını" qeyd edən İlham Əliyev bölgədə yeni vəziyyətin yaranmasının labüd olduğunu və Qarabağda yaşayan erməni əhalisinin ən qısa müddətdə yaxşılığa doğru dönüşünü görəcəyinə əminliyini vurğulamışdır.

Sentyabrın 25-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Naxçıvan səfəri zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev hərbi əməliyyatları şərh edən zaman bunları bildirdi:

Beş gün bundan əvvəl Azərbaycan öz suverenliyini tam təmin etmişdir. Əgər üç il bundan əvvəl İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində Azərbaycan işğala son qoymuşdursa, bu il aprelin 23-də Laçın istiqamətində Azərbaycan-Ermənistan sərhədində sərhəd-buraxılış məntəqəsini qoymaqla ərazi bütövlüyünü tam bərpa etmişdirsə, beş gün əvvəl Azərbaycan suverenliyini tam təmin etmişdir, bərpa etmişdir. 24 saat ərzində, ondan da az müddətdə aparılan antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərən qanunsuz Ermənistan ordusu təslim oldu, bizim şərtlərimizi qəbul etdi və beləcə, Azərbaycan öz dövlət suverenliyini tam təmin etmişdir.

İlham Əliyev. 25 sentyabr 2023-cü il, Naxçıvan şəhəri

Ermənistan və Dağlıq Qarabağ tərəfi

Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan sentyabrın 19-da hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatların başlanması ilə bağlı Rusiya Federasiyasına rəsmi məlumat verməsinin və rusiyalı tərəfdaşlardan İrəvana bu barədə məlumatın verilməməsinin qəribə olduğunu bildirdi. Həmçinin Paşinyan hərbi əməliyyatların olmasından istifadə edib legitim iqtidarı yıxmağa çağırışlarla bağlı vətəndaşlara müraciət elədi və bu avantürislərə uymamağa səslədi.

Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da baş verən hadisələrlə bağlı bəyanat yaydı. Bəyanatda Azərbaycan tərəfinin təqdim etdiyi tezislərin (DQR Müdafiə Ordusunun ləğvi, Artsaxın dövlət qurumlarının ləğv edilməsi) regionda yeni hərbi əməliyyatlara, Dağlıq Qarabağda təmizləməyə hazırlıqlara bənzədiyini vurğulandı. XİN Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ xalqına qarşı növbəti genişmiqyaslı təcavüzə başladığını bildirdi və Azərbaycanın cəzasızlıq hissini rəhbər tutaraq açıq formada təcavüzə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdüyüdə qeyd edildi.

Ermənistanın xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Edmon Marukyan özünün X bloqunda Azərbaycanın daha bir hərbi cinayət törətdiyini, dinc əhalini, müdafiəsiz insanları qətlə yetirdiyini bildirdi. O, həmçinin Azərbaycanın Artsaxa qarşı apardığı və Müdafiə Nazirliyinin "antiterror tədbirləri" adlandırdığı genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlar zamanı şəhər və yaşayış məntəqələrinin intensiv atəşə tutulduğunu bildirdi.

Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyev BMT TŞ-nın sentyabrın 21-də baş tutan iclası zamanı "artıq münaqişənin tərəflərinin olmadığını, müharibəni törədənlərin və müharibənin qurbanlarının olduğunu" bildirdi.

Ermənistanın insan hüquqları üzrə ombudsmanı Anahit Manasyan sentyabrın 19-da bəyanatla çıxış elədi. Azərbaycan silahlı qüvvələrinin dinc əhalinin yaşayış məntəqələrinə qarşı törətdiyi hərbi təcavüzü müasir insan hüquqlarının müdafiəsi sisteminin əsası olan bütün dəyərlərin pozulması olaraq adlandırdı. O, beynəlxalq ictimaiyyəti və insan hüquqlarını müdafiə eləməyə və səlahiyyəti olan şəxslərin təcili addımlar atmağa çağırdı.

Ermənistan Parlamentinin deputatı Tiqran Abramyan hadisələri şərh edən zaman Paşinyanın Artsax iqtidarına "zərbələr" endirməsi üçün öz resurslarından istifadə elədiyini bildirdi. Parlamentin "Ermənistan" qrupundan olan deputatı Armen Rüstəmyan isə Ermənistan iqtidarının Artsaxı Azərbaycan ərazisi olaraq tanımaq siyasəti məhvə gətirib çıxardığını bildirdi.

Dağlıq Qarabağın insan hüquqları üzrə ombudsmanı Geğam Stepanyan hadisələri soyqırım adlandırdı.

Beynəlxalq

BMT, Avropa Şurası, ATƏT və qərb təsisatları

BMT TŞ-da Azərbaycanla bağlı baş tutan dinləmələr zamanı çıxış edən Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov (solda) "Ermənistanın təxribatçı addımlarının sülh danışıqlarını xoş məramla aparmadığını nümayiş etdirdiyini" bildirdi. Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə (sağda) "İndi artıq münaqişə tərəfləri yoxdur, cinayəti törədənlər var və qurbanlar var:" mesajını verdi.

• BMT TŞ: Sentyabrın 21-də BMT TŞ-da Azərbaycanla bağlı dinləmələr baş tutdu. Dinləmələr zamanı Almaniya, Fransa və Malta Ermənistana, Türkiyə isə Azərbaycana dəstəyini ifadə elədi. BƏƏ, Çin və Rusiya isə neytral mövqe nümayiş elədi. İclasda çıxış edən Birləşmiş Ərəb Əmirliyinin dövlət naziri Əhməd Əli Əl-Sayeğ "BƏƏ-nin Rusiyanın vasitəçiliyi ilə dünən regionda əldə edilmiş razılığı alqışladığını və bunun bütün maraqlı tərəflərin hərbi əməliyyatlar yolunu tutmamaq qərarına gəldiyini təsdiq elədiyini" bildirdi və "bu gün Azərbaycanın Yevlax şəhərində Qarabağın erməni əhalisi ilə baş tutan görüşünün və mübahisələrin nizamlanmasına yardım edəcəyinə ümidvar" olduğunu vurğulandı Rusiyanın BMT yanında daimi nümayəndəsinin birinci müavini Dmitri Polyansi isə Rusiyanın Azərbaycan tərəfinin sülhməramlıların ölümünün araşdırılması ilə bağlı bəyanatını nəzərə aldığını bildirdi. Çinin BMT-də daimi nümayəndəsinin müavini Qen Şuan "Ermənistan və Azərbaycan arasında dialoqun beynəlxalq sabitliyin maraqlarına uyğun" olduğunu bildirdi. O, həmçinin Ermənistan və Azərbaycanın qonşu olduğunu və bir-birindən qaçmayaraq dialoq aparmağın vacibliyini vurğuladı. Türkiyənin BMT-də nümayəndəsi Burah Ağçapar isə "Azərbaycanın antiterror tədbirləri aparmasından başqa yolunun qalmadığını" qeyd elədi və Azərbaycana dəstədiyini bildirdi. Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbo isə çıxışı zamanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin şübhə altına alınmamalı olduğunu bildirdi, ardınca isə Azərbaycanın Qarabağda yaşayan hər uşaq, hər insan qarşısında məsuliyyət daşıdığını qeyd elədi. Fransa xarici işlər naziri Katrin Kalonna isə çıxışı zamanı Azərbaycanın bu hərbi əməliyyatları əvvəlcədən planlamadığının inandırıcı olmadığını bildirdi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyününün mübahisə mövzusu olmadığını, amma Azərbaycanın Qarabağın erməni əhalisinin öz yurdunda hüquqlarına, tarixinə və mədəniyyətinə hörmət mühitində yaşamalı olduğunu vurğuladı. Birləşmiş Ştatların BMT-də səfiri Linda Tomas-Qrinfild isə Azərbaycanın öz silahlı qüvvələrini beynəlxalq hüquq normalarına ciddi riayət etməyə borclu olduğunu qeyd elədi. İclasın sonunda Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyev çıxış elədi.
• Avropa Şurası: Avropa Şurasının Baş Katibi Mariya Peyçinoviç Buriç baş verən hadisələrlə bağlı bəyanat yaydı. Mariya Peyçinoviç Buriç əvvəlcə BMT Baş Assambleyası çərçivəsində Azərbaycanın xarici işlər naziri ilə görüşdə Qarabağ bölgəsində hərbi əməliyyatların bərpa olunması ilə bağlı xəbərlərdən ciddi narahatlığını bildirdi. Daha sonra "onsuz da regionda çətin humanitar böhrandan əziyyət görən günahsız, müdafiəsiz dinc əhalinin yenidən gücdən istifadənin dözülməz olduğunu" qeyd edildi və Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdı. "Silahlarımızı yerə qoymağın, gərginliyi azaltmağın və dialoqa başlamağın vaxtı çatıb." olduğunu bildirən Mariya Peyçinoviç Buriç yalnız bütün tərəflərin qatılımı ilə mənalı, qeyd-şərtsiz dialoq alternativi olmayan davamlı sülhə gətirib çıxara biləcəyini vurğuladı.
• Sentyabrın 19-da BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və ATƏT Baş Katibi Helqa Şmid arasında görüş olmuşdur və baş verən hadisələrlə bağlı danışıqlar aparılmışdır.
• Human Rights Watch: Human Rights Watch (HRW) hərbi əməliyyatlardan sonra Qarabağda humanitar vəziyyətlə bağlı narahatlıq ifadə elədi. Human Rights Watch sentyabrın 23-də yaydığı bəyanatda Azərbaycan iqtidarını Qarabağın erməni əhalisinin humanitar ehtiyaclarını təmin eləməsi üçün təcili addımlar atmağa çağırdı.
• Freedom House: Freedom House sentyabrın 19-da X bloqunda hadisələri şərh edən zaman "Regionda demoqrafiyanın vəziyyətinin zorla dəyişdirilməsi cəhdini qeyri-qanunidir" adlandırdı və bunun qəbuledilməz olduğunu bildirdi. Həmçinin Freedom House olaraq beynəlxalq ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağın dinc əhalisini qorumağa, regionda insanlığa qarşı cinayətlərin qarşısını almağa və Azərbaycan iqtidarını zərərə görə məsuliyyətə cəlb etməyə çağırırdı.

Digər

Rəsmi qaydada mövqeyini bildirən dövlətlər:
 •      Azərbaycan
 •      Ermənistan və qondarma Dağlıq Qarabağ
 •      Azərbaycanı ittiham edənlər
 •      Azərbaycana dəstəyini ifadə edənlər
 •      Neytral mövqe bildirənlər

• Rusiya: Sentyabrın 20-də Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin Çinin xarici işlər naziri Van İ ilə görüşü əsnasında rəsmi Azərbaycan və Ermənistanla sıx təmasda olduğunu, Qarabağ ətrafında vəziyyətin sülh məcrasına yönələcəyinə ümidvar olduğunu bildirmişdir.
• Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaharova brifinqdə çıxış zamanı tərəfləri vəziyyətin nizama salınması üçün razılaşmaları yerinə yetirməyə və təxribata yol verməməyə çağırmışdır. Mariya Zaharova həmçinin Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həlli üzrə bütün addımların 2020–2022-ci illərdə Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin qəbul etdiyi üçtərəfli bəyanatlar çərçivəsində olduğunu bildirmişdir və Rusiya tərəfinin münaqişə tərəflərini hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa və siyasi nizamlanma yoluna qayıtmağa çağırmışdır.
• Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının sədri Vyaçeslav Volodin hadisələri şərh edən zaman Qarabağda olan vəziyyət Azərbaycanın daxili işi olduğunu bildirmişdir və Qarabağda yaşayan dinc əhalinin hüququnun təmin edilməsinin vacibliyini vurğulamışdır.
• Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsinin sədri Andrey Kartapolov "Qarabağda olan Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin proseslərə müdaxilə etmə mandatının olub-olmaması" ilə bağlı sualına cavab olaraq "Qarabağda olan Rusiya sülhməramlılarının özləri üçün heç bir təhdid olmadığı müddətdə silahdan istifadə etmə hüquqlarının olmadığını" bildirmişdir. Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının digər üzvü Dmitri Savelyev isə hadisələri şərh edən zaman "Rusiyanın hər zaman sülh şərtləri üçün Azərbaycan və Ermənistana yardım eləməyə hazır olduğunu, amma Yerevanın üzərinə götürdüyü öhdəliyi yerinə yetirməyə hazır olmadığını" bildirmişdir.
• Türkiyə: Sentyabrın 19-da günorta saatlarında Türkiyənin milli müdafiə naziri Yaşar Gülər Azərbaycan müdafiə naziri Zakir Həsənova zəng eləmişdir və Azərbaycanın yanında olduğunu bildirmişdir. Ardınca isə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Mətin Gürağ Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargah rəisi Kərim Vəliyevə zəng eləmişdir və əməliyyatın gedişi ilə marağlanmışdır.
• Hərbi əməliyyatların olduğu günlərdə Birləşmiş Ştatlarda BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası baş tutmuşdur. Sentyabrın 19-da iclasda çıxış edən Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ""Ermənistanın başda Zəngəzur dəhlizinin açılması olmaqla verdiyi sözləri yerinə yetirməsini gözləyidiyini, artıq hamının Qarabağın Azərbaycan torpağı olduğunu qəbul elədiyini, bundan başda bir statusun zorla qəbul etdirilməsi əsla qəbul olunmayacağını" bildirmişdir. Bundan sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sosial media hesablarında "əziz qardaşıma BMT Baş Assambleyasında çıxışınız zamanı Azərbaycana verdiyi dəstəyə görə minnətdarlığımı bildirirəm" paylaşımı eləmişdir.
• Sentyabrın 19-da Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi bəyanatla çıxış eləmişdir. Bəyanatda "2020-ci il Qarabağ müharibəsinin başa çatmasından ötən üç il ərzində hazırda olan vəziyyətlə əlaqədar daim ifadə etdiyi legitim və haqlı narahatlıqların aradan qaldırılmaması nəticəsində Azərbaycan suveren ərazilərində zəruri tədbirlər aparmaq məcburiyyətində qalması" qeyd olunmuşdur və "Azərbaycan ilə Ermənistan arasında bu günə qədər həssaslıqla aparılan əhatəli danışıqlar prosesinin nəticəyönümlü olması istiqamətində davamlılığının təmin edilməsinin bölgədə sülhün, rifahın və davamlı sabitliyin təsis olunması üçün yeganə yol olduğuna inam" vurğulanmışdır. Həmin gün həm də xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramov və Hakan Fidan Birləşmiş Ştatlarda BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı görüşü olmuşdur.
• Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan sentyabrın 23-də hərbi əməliyyatları şərh edən zaman Azərbaycan suverenliyini qorumaq məqsədilə Qarabağda antiterror tədbirləri apardığını bildirdi.

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan (solda) BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qoruması üçün atdığı addımlara dəstəyini ifadə elədi. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron (sağda) isə Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı

• Fransa: Sentyabrın 20-də Fransa Prezidenti Emmanuel Makron və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev arasında telefon danışığı oldu. Söhbət zaman Emmanuel Makron Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda silah tətbiq eləməsini pislədi, bunun humanitar böhranı daha da dərinləşdirdiyini və daimi sülhü sual altına qoduğunu bildirdi. Emmanuel Makron həm də Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı. Fransanın xarici işlər naziri Katrin Kolonna sentyabrın 21-də Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı.
• Almaniya: Almaniyanın Federal Kansleri Olaf Şolts hadisələri şərh edən zaman hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılmalı olduğunu bildirdi. Olaf Şolts həm də bütün problemlərin sülh yolu ilə, qarşılıqlı razılaşdırılma əsasında həll olunmalılı olduğunu qeyd elədi. Almaniyanın xarici işlər naziri Annalenna Berbo hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanı dərhal Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• İran: İran Prezidenti İbrahim Rəisi sentyabrın 22-də Tehranda baş tutan hərbi parad zamanı çıxışında "Qarabağ Azərbaycana məxsusdur, amma ermənilərin hüquqlarına hörmət edilməli" olduğunu qeyd elədi. Sentyabrın 19-da İranın Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi nümayəndəsi Naser Kənani Tehranda baş tutan brifinq zamanı "İranın Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi olaraq tanıdığını və bu bölgənin məsələləri, o cümlədən əhalinin hüquqünun bu çərçivədə həll edilməli" olduğunu bildirmişdir. Həmçinin İranın regionda baş verən hadisələri diqqətlə izləyir və tərəfləri sülhə dəvət elədiyi vurğulanmışdır.
• ABŞ: Sentyabrın 19-da ABŞ Dövlət Katibi Entoni Blinken Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə zəng eləmişdir. Entoni Blinken yaranmış vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə eləmişdir, sülhün əldə olunmasına çağırmışdır və Azərbaycan tərəfinin Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisinin nümayəndələri arasında birbaşa dialoqun ABŞ tərəfindən dəstələndiyini bildirmişdir. ABŞ Senatının üzvü Bob Mendes sentyabrın 21-də X bloqunda hadisələri şərh edən zaman "İlham Əliyevi dərhal məsuliyyətə cəlb eləməyə çağırdı" və Dağlıq Qarabağ ermənilərinə dəstəyini ifadə elədi.
• Argentina: Argentina Prezidenti Alberto Fernandes sentyabrın 20-də BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• Özbəkistan: Özbəkistan Senatı sədrinin birinci müavini Sodiq Safoyev Azərbaycana və onun apardığı hərbi əməliyyatına dəstəyini ifadə elədi və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda ərazi bütövlüyünü və ədaləti bərpa elədiyini qeyd elədi.
• Albaniya: Albaniyanın xarici işlər naziri İqli Həsəni həm Azərbaycan, həm də Ermənistanı dinc əhalinin müdafiəsinə, yaşayış məntəqələrinin qorunub saxlanmasına diqqət eləməyə çağırdı. O, həmçinin tərəfləri dialoqa və hər hansı bir gərginliyin qarşısını almağa və problemin sülh yolu ilə həllinə çağırdı.
• Avstriya: Avstriya Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Cənubi Qafqazda vəziyyətin gərginləşməsindən narahat olduğunu bildirdi və Avstriya olaraq Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdığını, gərginliyin azaldılmasının zəruri olduğunu bildirdi.
• Belarus: Belarus Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin bütün tərəflərini dərhal tədbirlər görməyə çağırdı və Belarusun Cənubi Qafqaz regionunda sülh və sabitliyə nail olmaq üçün bütün mövcud formatlarda səy göstərməyə hazır olduğunu qeyd elədi. Belarus Xarici İşlər Nazirliyi mövcud formatlar çərçivəsində rasional və əsaslandırılmış dialoq yoluna qayıtmağın zəruri olduğunu da bildirdi.
• Belçika: Belçika xarici işlər naziri Xəccə Labib hadisələri X bloqundan şərh elədi. Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələri diqqətlə izlədiyini qeyd edən Xəccə Labib sülhə aparan yeganə məqbul yolun dialoq olduğunu bildirdi. O, həm də tərəfləri gərginliyi yumşaltmağa və əhalinin rifahını nəzərə alan siyasi həllə çağırdı.
• Braziliya: Braziliyanın Xarici İşlər Nazirliyi hərbi əməliyyatlardı narahatlıqla izlədiyini bəyan elədi və Avropa İttifaqı, ABŞ və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfini dinc dialoqa çağırdı.
• Estoniya: Estoniya xarici işlər naziri Marqus Saxna sentyabrın 20-də Qarabağda baş verənləri diqqətlə izlədiyini və çərşənbə axşamı səhər azərbaycanlıların minalara məruz qalması ilə bağlı daxil olan xəbərlərin çox narahatedici olduğunu qeyd elədi. O, bununla belə, hərbi əməliyyatların vəziyyəti daha da gərginləşdirəcəyini, Estoniyabın Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dayandırmağa və sülh yolu ilə həll etməyə çağırdığını qeyd elədi.
• İrlandiya: İrlandiya Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycanın hərbi əməliyyatını pislədiyini və tərəfləri dərhal həqiqi və hərtərəfli dialoqa çağırdığını bildirdi.

Kanadanın xarici işlər naziri Melanie Coli (solda) Azərbaycanı dərhal dayandırmağa hərbi əməliyyatları çağırdı. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan (sağda) isə Azərbaycan suverenliyini qorumaq məqsədilə Qarabağda antiterror tədbirləri apardığını bildirdi.

• Kanada: Kanadanın xarici işlər naziri Melanie Coli Azərbaycanın hərbi müdaxiləsindən ciddi narahatlığını ifadə elədi və hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdı. O, həmçinin Azərbaycan iqtidarından Dağlıq Qarabağın dinc əhalisinin rifahına təhdid yaradan hər hansı addım və fəaliyyətdən uzaq durmağı xahiş elədi və Qarabağda hərbi əməliyyatı "əsaslandırılmaz", Laçın dəhlizinin bağlanmasını isə "qanunsuz" adlandırdı.
• Kipr: Kiprin Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi Kiprin Azərbaycanı dərhal gərginliyi azaltmağa çağırdı və ermənilərin yaşadığı Dağlıq Qarabağa qarşı davam edən genişmiqyaslı hərbi təcavüzünü qəti formada pislədiyini bildirdi.
• Litva: Litvanın xarici işlər naziri Qabrielyus Landsberqis özünün rəsmi X bloqunda hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın başlatdığı hərbi əməliyyatın beynəlxalq ictimaiyyətin uzunmüddətli sülhü təmin eləmə səylərinə ziyan vurduğunu qeyd elədi və Litvanın dərhal hərbi əməliyyatları dayandırmağa və Azərbaycanın Qarabağda yaşayan ermənilərlə arasında dialoqa başlamağa çağırdığını bildirdi. O, həm də münaqişənin yeganə həlli yolunun sülh şəraitində birgəyaşayış olduğunu vurğuladı.
• Lüksemburq: Lüksemburqun xarici işlər naziri Jan Asselborn Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatını ən pis formada pislədiyini və Azərbaycan beynəlxalq hüquqa əməl eləməyə çağırdı. O, həmçinin əhalinin yaşadığı ərazilərdə hərbi əməliyyatlar dərhal dayandırılmalı və dinc əhalinin həyatı qorunmalı olduğunu da vurğuladı.
• Niderland: Niderlandın xarici işlər naziri Han Bruins Slot hadisələri şərh edən zaman Hollandiya hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa və Dağlıq Qarabağ erməniləri ilə dialoqu bərpa etməyə çağırdığını bildirdi. O, həmçinin Azərbaycanın Dağlıq Qarabağa hücumları ilə bağlı son dərəcə narahatedici xəbərlər aldığını və bundan yalnızca dinc əhalinin əziyyətinə səbəb olacağını vurğuladı.
• Norveç: Norveç Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycanın davamlı güc tətbiqi nəticəsində Dağlıq Qarabağ əhalisinin regiondan təmizlənməsi məcburiyyətində qala biləcəyini bildirdi və bunun da humanitar faciələrə gətirib çıxara biləcəyini qeyd elədi. XİN həmçinin nəyin bahasına olursa-olsun belə bir faciənin qarşısını alınmalı olduğunu və regionun erməni əhalisinin rifahının təmin edilməsinin Azərbaycanın üzərinə düşdüyünü vurğuladı.
• Pakistan: Pakistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mumtaz Zəhra Bəluç brifinq zamanı Pakistanın mina partlayışları nəticəsində baş vermiş insan tələfatı ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına və dövlətinə səmimi başsağlığı verdyini və Pakistan Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə sarsılmaz dəstəyini ifadə elədi. O, həmçinin Azərbaycanın öz suverenliyi və ərazi bütövlüyü ilə bağlı haqlı iddiaları bütün tərəflər tərəfindən qəbul olunacağı və bunun bölgədə davamlı sülhə yol açacağını qeyd elədi.
• Polşa: Polşa Xarici İşlər Nazirliyi Dağlıq Qarabağda baş verənlərdən narahat olduğunu bildirdi və Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• Yaponiya: Yaponiyanın xarici işlər naziri Yo Kamihava bəyanatında Yaponiyanın Dağlıq Qarabağda vəziyyətin son vaxtlar pisləşməsindən dərin narahatlığını ifadə edildi və təcavüzə dərhal son qoymağa çağırış edildi.
• Çin: Çinin BMT yanında daimi nümayəndəsinin müavini Qenq Şuanq Çinin vəziyyəti diqqətlə izlədiyini və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş razılığın həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfindən qorunub saxlanılacağına ümid etdiyini bildirdi. O, həmçinin münaqişə zamanı həyatını itirən beş rus sülhməramlısına görə təəssüfləndiyini də qeyd elədi.
• Ekvador: Ekvadorun BMT yanında nümayəndəsi Andres Efren Montavlo Sosa hərbi əməliyyatı qətiyyətlə pislədiyini bildirdi və beynəlxalq hüquq və beynəlxalq humanitar hüquqa zidd olaraq hərbi gücdən istifadə üçün heç bir bəhanənin olmadığını vurğuladı. O, tərəfləri dialoqu və danışıqları bərpa etməyə çağırdı.
• Mozambik: Mozambikin BMT yanında nümayəndəsi Domingos Estevao Fernandes münaqişə ilə bağlı narahatlığını ifadə elədi və həyatını itirənlərin ailələrinə başsağlığı verdi. O, həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfini 10 noyabr 2020-ci ildə və 20 sentyabr 2023-cü ildə qəbul olunan razılaşmalarına əməl etməyə çağırdı.
• Qabon: Qabonun BMT yanında nümayəndəsi Edviq Kumbi Missambo 2020-ci il müharibəsinə qayıtmamaq üçün hər şeyin edilməli olduğunu vurğuladı və həm Azərbaycanı, həm də Ermənistanı əldə olunan razılaşmasına əməl etməyə və humanitar personalın ehtiyacı olan əhaliyə məhdudiyyətsiz çıxışını asanlaşdırmağa çağırdı.
• Qana: Qananın BMT nümayəndəsi Karolin Abena Anima Opponq-Ntiri bölgədədə olan həssas sülh xatırladı olduğunu və həyatını itirən dinc insanların ailələrinə və həyatını itirən Rusiya sülhməramlılarına başsağlığı verdi.
• Qazaxıstan: Qazaxıstanın Azərbaycanda olan səfiri Alim Bayel müsahibəsi zamanı Azərbaycan tərəfinin Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə görüşün aparılması ilə bağlı təşəbbüsünü alqışladığını, həmçinin yaranmış vəziyyətin Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədləri çərçivəsində sülh dialoqu yolu ilə qısa zamanda həll olunmasına ümid elədiyini bildirmişdir.

Həmçinin bax

• İkinci Qarabağ müharibəsinə reaksiyalar