4 iyun Gəncə qiyamı

Vikipediya, açıq ensiklopediya
(Gəncə qiyamı səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Jump to navigation Jump to search

4 iyun Gəncə qiyamı[1] – Gəncədə Surət Hüseynov rəhbərliyi ilə hökumətə qarşı qiyam.

Heydər Əliyev və Sürət Hüseynov.jpg

4 iyun 1993 – Gəncədə Azərbaycan ordusunun keçmiş korpus komandiri Surət Hüseynovun başçılıq etdiyi hərbi qüvvələrlə hökumət qüvvələri arasında silahlı toqquşma baş verib. S.Hüseynovun nəzarətində olan 709 saylı hərbi hissənin tərksilah edilməsi ilə bağlı həyata keçirilən əməliyyat uğursuz olub, hər iki tərəfdən 35 nəfər həlak olub. Gəncəyə göndərilmiş hökumət rəsmiləri S.Hüseynovun dəstəsi tərəfindən girov götürülüblər. Bu hadisə Azərbaycanda dərinləşməkdə olan hərbi-siyasi böhranı kritik həddə çatdırıb, ölkə vətəndaş müharibəsi astanasına gəlib.[2]

8 iyun 1993 – Gəncə hadisələri ilə bağlı ölkədə böhran dərinləşib. Surət Hüseynovun tabeçiliyindəki silahlı birləşmələr Gəncəbasar bölgəsində yerli hakimiyyət strukturlarını devirərək Bakıya doğru hərəkət etməyə başlayıblar. Bu arada respublika rəhbərliyi vəziyyətdən çıxış yolu axtarmaq üçün Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevi Bakıya gəlməsi əmr olunub.[2]

9 iyun 1993 – Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev prezident Əbülfəz Elçibəyin dəvəti ilə Bakıya gəlib. Həmin gün Milli Məclis Gəncədəki qiyamda iştirak etmiş şəxslərə amnistiya verilməsi və Gəncə olaylarının araşdırılması üçün deputat-istintaq komissiyasının yaradılması haqqında qərarlar qəbul edib.[2]

13 iyun 1993 – Milli Məclisdə Gəncə hadisələri (4 iyun) ilə bağlı gərgin müzakirələr başlayıb. Gəncədəki hərbi qiyamı yatırtmaq üçün həyata keçirilən uğursuz əməliyyata görə məsuliyyət daşıyan AXC iqtidarının ikinci şəxsi, parlamentin sədri İsa Qəmbər istefa verib. Onun istefasını Surət Hüseynovun başçılıq etdiyi qiyamçılar dəstəsi tələb edirdi. Prezident Elçibəy və digər hakimiyyət mənsubları parlament sədri postunu Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevə təklif etsələr də, o, mövcud vəziyyəti bilavasitə öyrənmək üçün Gəncəyə gedəcəyini və yalnız bundan sonra təklifə cavab verəcəyini bildirib. Heydər Əliyev bir qrup jurnalistin müşayiəti ilə həmin gün Gəncəyə yola düşüb.[2]

15 iyun 1993 – Milli Məclisin iclasında təşkilati məsələyə baxılıb. İclasda iştirak edən prezident Əbülfəz Elçibəyin təklifi ilə deputat, Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev parlamentin sədri seçilib.[2]

17 iyun 1993 – Prezident Əbülfəz Elçibəy respublika rəhbərliyindən heç kimi xəbərdar etmədən gecə ikən bir qrup AXC fəalı ilə Bakını tərk edərək Naxçıvanın Ordubad rayonunun Kələki kəndinə gedib. Bu hərəkət ölkədə hakimiyyət böhranını daha da ağırlaşdırıb. İyunun 18-də televiziya ilə ölkə əhalisinə müraciət edən Ali Sovetin sədri Heydər Əliyev respublikaya rəhbərliyi öz üzərinə götürməyə məcbur olub.

24 iyun 1993 – Milli Məclisdə ölkədəki ağır siyasi böhran geniş müzakirə olunub. Prezident Ə.Elçibəylə danışıqlar aparmaq üçün Kələkiyə getmiş bir qrup ziyalılının nəticəsiz geri dönməsindən sonra parlament Konstitusiyanın tələbini nəzərə alaraq prezident səlahiyyətlərinin Ali Sovet sədrinə verilməsi barədə qərar qəbul edib. Parlamentin qərarı ilə Ali Sovetin sədri Heydər Əliyev prezident səlahiyyətlərini icra etməyə başlayıb.

27 iyun 1993 – Ermənistan silahlı qüvvələri Dağlıq Qarabağın şimalında Ağdərə (Mardakert) rayon mərkəzini ələ keçiriblər. Ağdərə 1992-ci ilin yayında Azərbaycan ordu hissələrinin nəzarətinə keçmişdi. Ağdərə şəhəri ilə yanaşı, rayonun bir neçə kəndini ələ keçirən ermənilər Ağdam şəhərinin bir neçə kilometrliyinə gəlib çıxıblar.

30 iyun 1993 – Milli Məclis prezident səlahiyyətlərinin icraçısı Heydər Əliyevin təqdimatı əsasında Surət Hüseynovun baş nazir təyin olunmasını təsdiqləyib.

Mənbə[redaktə | əsas redaktə]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ "Gəncə qiyamı istintaq edilir" (azərb.). Xəbərçi. anspress.com (14 sentyabr 2009).
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 "Gəncə qiyamından 18 il ötür" (az). gun.az. 2011-06-04. Arxivləşdirilib: [1] saytından 2011-06-06 tarixində. http://web.archive.org/web/20110606003305/http://www.gun.az/politics/3381. İstifadə tarixi: 2014-09-28.

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

 Bu şablona bax Azərbaycanın hərb tarixi
Qədim Dövr Qavqamel döyüşü • Pompeyin Albaniyaya yürüşü  • Amid döyüşü  • Dzirav çölündə döyüş  • II Vaçenin Sasanilərə qarşı üsyanı  • Qadsiyyə döyüşü  • Xəzər-ərəb müharibələri  •
Orta Əsrlər Pavlikanlar hərəkatı  • Xürrəmilər hərəkatı  • Rusların Qafqaz ekspedisiyaları  • Monqolların Azərbaycana ilk yürüşü  • Monqolların Azərbaycana II yürüşü  • Monqolların Azərbaycana III yürüşü  • Qızıl Ordanın Azərbaycana yürüşləri  • Teymurilərin Azərbaycana yürüşləri  • Şənbi-Qazan döyüşü  • Kür döyüşü (1412)  • Səncəq döyüşü • Otluqbeli döyüşü  • Şəməsi döyüşü
Yeni Dövr Səfəvi-Şirvanşahlar müharibələri • Cabanı döyüşü  • Şərur döyüşü  • Almaqulağı döyüşü  • Səfəvi-Şeybani müharibələri  • Mərv döyüşü  • Səfəvi-Osmanlı müharibələri  • Çaldıran döyüşü  • Qoçhisar döyüşü • Vəkalət müharibəsi  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1532-1555)  • Səfəvi-Moğol müharibələri  • Səfəvi-Moğol müharibəsi (1537-1544)  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1578-1590)  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1603-1618)  • Sufiyan döyüşü  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1616-1618) • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1623-1639)  • Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1651-1653)  • Don kazaklarının Səfəvilər dövlətinə yürüşləri (1667-1668)  • Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1722-1723)  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1723-1727)  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736)  • Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732)  • Osmanlı-İran müharibəsi (1743-1746)  • Rusiya-İran müharibəsi (1796)  • Gəncə qalasının işğalı  • Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)  • Sultanbud döyüşü  • Aslandüz döyüşü  • Rusiya-İran müharibəsi (1826-1828)  • Şamxor döyüşü
Ən Yeni Dövr Rus-yapon müharibəsi  • Erməni-Azərbaycan müharibəsi (1905-1906)  • Birinci Dünya Müharibəsi  • Gürcüstan-Ermənistan müharibəsi  • Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi (1918-1920)  • Göyçay savaşı  • Bakı döyüşü  • Muğan hadisələri  • İkinci Dünya Müharibəsi (Azərbaycan İkinci dünya müharibəsində  • 416-cı atıcı diviziya  • Azərbaycan legionu)  • Əfqanıstan müharibəsi (1979-1989)  • Qarabağ müharibəsi  • 4 iyun Gəncə qiyamı  • 1995 Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhd  • Qobustan qiyamı (1999)  • Aprel döyüşləri  • Günnüt əməliyyatı
Əlaqəli məqalələr Qızılbaş  • Qafqaz İslam Ordusu  • Azərbaycan–NATO əlaqələri  • Kateqoriya:Azərbaycanın hərb tarixi  • Portal:Azərbaycan Silahlı Qüvvələri
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=4_iyun_Gəncə_qiyamı&oldid=4701063"