15 may dövlət çevrilişi (1992)

1992-ci il 15 may dövlət çevrilişi - Azərbaycanda AXC tərəfindən həyata keçirilən hərbi çevriliş.

Tarixi

1992-ci ilin 26 fevral tarixində baş vermiş Xocalı soyqırımından sonra xalqın hiddəti artır. Hadisələr xalqdan gizlədilsə də bir müddət sonra hər şey agah olur. Faciyənin qarşısının alınmamasında mərkəzi hökumət ittiham edilir. Xalqın tələbi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Ayaz Mütəllibov mart ayında istefa verməli olur. Bir necə ay ərzində ölkənin prezidentlik postu faktiki boş qalır. Hadisələrin bu cür inkişafı keçmiş sovet tərəfdarları və onların Rusiyadakı havadarlarının işinə yarayırdı. Dövlət aparatlarında olan boşluqlar, vahid komandanlığın olmaması səbəbindən 8 may tarixində Şuşa şəhəri Ermənistan hərbi birləşmələrinin əlinə keçir. Bu hadisə Rusiyanın adamı olan A. Mütəllibovun yenidən prezident olmasına zəmin (bəhanə) olur. Parlamentin qərarı ilə A. Mütəllibov yenidən prezident elan edilir. Mayın 15-də Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, Əbülfəz Elçibəy başda olmaqla təşkil etdiyi qüvvələrin parlamenti mühasirəyə alması və ələ keçirilməsindən sonra A. Mütəllibov Moskvaya qaçır. Bu dövlət çevrilişi zamanı cəbhədə olan AXC-nin silahlı tərəfdarları Bakıya yönəldilmişdi. Üstəlik çevrilişin gercəkləşməsində Türkiyə hakimiyyət orqaları böyük rol oynayırdı.

Çerilişə olan münasibətlər

AXC üzləri bu hadisəni mühüm hesab edərək əhəmiyyət baxımından 18 oktyabrda Müstəqillik aktının imzalanması qədər əhəmiyyətli olduğunu deyirlər. Bu hadisə faktiki Rusiyanın Azərbaycanı yenidən ələ keçirmək və ya öz təsir dairəsinə salmaq planlarından məhrum etmişdir.

Rusiyapərəstlər və kamunistlər bu hadisəni Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarının yardım göstərdiyi və qanunsuz olaraq gercəkləşdirilən dövlət çevrilişi hesab edirlər.