NATO Lissabon Sammiti Bəyannaməsi
NATO Lissabon Sammiti Bəyannaməsi 20 noyabr 2010-cu ildə NATO-nun Lissabon sammitində iştirak edən dövlət və hökumət başçıları tərəfindən qəbul edilmiş bəyannamə. Müxtəlif məsələlərə toxunaraq, o, ümumi maraq doğuran məsələlər üzrə praqmatik əməkdaşlığa istiqamətlənmiş kimi xarakterizə edilib.[1]
Bu sənəd sammitdə qəbul edilmiş üç bəyannamədən biri idi, digərləri NATO və Əfqanıstan İslam Respublikasının Davamlı Tərəfdaşlıq Bəyannaməsi və Dövlət və Hökumət Başçılarının Beynəlxalq Təhlükəsizliyə Dəstək Qüvvələrinə töhfə verən Bəyannamə idi.
Məzmun[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lissabon Sammiti Bəyannaməsi 54 bənddən ibarətdir. Gürcüstan-NATO münasibətlərində 2009-cu ildə Strasburq-Kehl sammiti mövqeyini davam etdirən Bəyannamə Rusiyanı bir daha “Gürcüstanın Cənubi Osetiya və Abxaziya bölgələrini müstəqil dövlətlər kimi tanımasından imtina etməyə” çağırıb. Bəyannamə həmçinin Rusiyanı 2008-ci il Cənubi Osetiya müharibəsindən sonra 2008-ci ildə imzalanmış atəşkəs razılaşması və 8 sentyabr 2008-ci il tarixli müqavilə ilə təcəssüm etdirdiyi “Gürcüstanla bağlı öhdəliklərinə əməl etməyə” çağırıb. 2008-ci il Buxarest sammiti qərarını bir daha təsdiqləyərək, Bəyannamədə “Gürcüstan NATO-ya üzv olması” bir daha vurğulanır.
Bəyannamədə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi fonunda Azərbaycanın vəDnestryanı məsələsində Moldovanın ərazi bütövlüyünə gələcək dəstək vurğulanıb. Qeyd olunub ki, orada uzanan regional münaqişələr “alyans üçün böyük narahatlıq doğurur”. Lakin NATO-nun baş katibi Anders Foq Rasmussen Dağlıq Qarabağ münaqişəsində vasitəçilik ideyasını dəstəkləmədiyi üçün Bəyannamə bu sahədə heç bir hüquqi qüvvəyə malik deyildi.[2]
Bəyannamənin əsas müddəaları silahlara nəzarət, silahsızlandırma və silahların yayılmaması üçün davamlı dəstəyi, bütün Avropa NATO üzv dövlətlərini qoruya bilən raketdən müdafiə sistemini və gücləndirilmiş kibertəhlükəsizliyi nəzərdə tutur. NATO-nun rəhbərlik etdiyi əməliyyatlar və missiyalar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1325 saylı qətnaməsinə uyğunlaşdırılmalıdır.
Reaksiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lissabon Sammiti Bəyannaməsi Azərbaycan diplomatiyası üçün sərfəli hesab olunur:[3] 1996-cı ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının Lissabon sammitində Ermənistan nümayəndə heyəti sammitin bəyannaməsinin Azərbaycanın bütövlüyünü dəstəkləyən 20-ci maddəsinə veto qoydu hansı ki, Azərbaycan tərəfini bütün sənədə veto qoymağa vadar etdi.[2] Yeni Azərbaycan Partiyasının icra katibinin müavini Mübariz Qurbanlı Lissabon Zirvə Bəyannaməsini “olduqca əhəmiyyətli” adlandırıb.[4]
Bəyannamə Ermənistanda denonsasiya edildi. Sənəddə ərazi bütövlüyünə istinad edilməsinə etiraz edən Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan sammiti boykot etdi, buna görə də ölkəni xarici işlər naziri Eduard Nalbandyan və müdafiə naziri Seyran Ohanyan təmsil etdi.[4] Erməni İnqilabi Federasiyasının yüksək rütbəli üzvü Giro Manoyanın sözlərinə görə, Bəyannamə Sarkisyan administrasiyasının Türkiyə ilə yaxınlaşma siyasətinə baxmayaraq, Ermənistanın Qərbdəki mövqeyini gücləndirmədiyini göstərir.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Russia getting into bed with NATO?". The Daily Telegraph. 11 December 2010. 22 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2010.
- ↑ 1 2 "NATO statement seen as Azerbaijan's success: analyst". AzerNews. 22 November 2010. 15 March 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2010.
- ↑ "Vice speaker: Declaration adopted at NATO Lisbon summit strengthens Azerbaijan's position". Trend. 23 November 2010. 1 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2010.
- ↑ 1 2 3 "NATO Summit Approves Declaration Denounced By Armenia". KAFKASSAM. 8 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2010.
