Yuxarı Zağalı

Yuxarı Zağalı
Yuxarı Zağalı
	40°06′ şm. e. 45°39′ ş. u.HGYO
Ölkə	Ermənistan;
Region	Geğarkunik mərzi
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	2.293 ± 1 m
Saat qurşağı	UTC+04:00;
Əhalisi
Əhalisi	355 nəf. (2011);
Rəsmi dili	erməni dili;
	Xəritəni göstər/gizlə Yuxarı Zağalı Yuxarı Zağalı

Yuxarı Zağalı (indiki adı: Aхpradzor) — İrəvan quberniyasının Göyçə mahalında, indi Basarkeçər (Vardenis) rayonunda kənd.

Tarixi

Rayon mərkəzindən 15 km cənub-qərbdə, Göyçə gölünün yaxınlğında Dik Pilləkən dağının ətəyində yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində^[2] qeyd edilmişdir. Kənd həm də Tatar (Azərbaycanlı) Zağalısı adlandırılmışdır^[3]. Kənddən 1 km şərqdə qədim bir kəndin xarabalıqları indi də durur. Eyni zamanda Oğuz qəbiristanlığının qalıqları, albanlara məxsus xaç həykəlləri vardır.

Erm. SSR AS RH-nin 25 yanvar 1978-ci il fərmanı ilə kənd ermənicə Ахpradzor adlandırılmışdır.

Toponimikası

Toponim Azərbaycan dilində "mağara" mənasında işlənən zağa sözünə -lı şəkilçisinin əlavəsi ilə düzəlmişdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Toponimin əvvəllindəki işlənən "Yuxarı" sözü fərqləndirici əlamət bildirir.

Yuxarı Zağalı kəndi Taşir Zağalısı və Qızılxaraba da adlanmışdır. Zağalı kəndindən Aşağı Zağalı məntəqəsi yarandıqdan sonra Yuxarı Zağalı adlanmışdır. Kəndin adı zağa, mağara, kaha, sığınacaq adını əks etdirir.

Əhalisi

Kənddə 1831-ci ildə 98 nəfər, 1873-cü ildə 515 nəfər, 1886-cı ildə 717 nəfər, 1897-ci ildə 774 nəfər, 1908-ci ildə 917 nəfər, 1914-cü ildə 1018 nəfər, 1916-cı ildə 922 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır^[4]. 1918-ci ilin sonu, 1919-cu ilin əvvəllərində azərbaycanlılar ermənilər tərəfindən qırğınlarla qovulmuşlar^[5]. İndiki Ermənistanda 1920-ci ildə Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra azərbaycanlılar öz doğma kəndlərinə dönə bilmişlər. 1922-ci ildən sonra Türkiyənin Muş bölgəsindən köçürülən ermənilər Yuxarı Zağalı kəndində yerləşdirilmişdir^[6]. Ermənilərlə yanaşı 1926-cı ildə burada 185 nəfər, 1931-ci ildə 206 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır^[7].

Onu da qeyd edək ki, "Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti" kitabında^[8] göstərilir ki, 1831–1908-ci illərdə Yuxarı Zağalı kəndində yalnız ermənilər yaşamışdır. Halbuki 1831, 1873, 1886, 1897, 1914, 1916, 1922-ci illərdə (əhalinin siyahıya alınmasına görə) burada yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır^[9]. Ermənilər buraya, yuxarıda dəyildiyi kimi, 1922-ci ildən sonra köçürülmüşdür.

Yuxarı Zağalı kəndində qarışıq (azərbaycanlılar və ermənilər) şəkildə 1970-ci ildə 629, 1979-cu ildə 534 nəfər əhali olmuşdur^[10]. Bu əhalinin 30 faizdən çoxunu azərbaycanlılar təşkil etmişdir. 1988-ci ildə azərbaycanlılar Ermənistan dövləti tərəfindən qırğınlarla doğma kəndlərindən qovulmuşlar. İndi burada yalnız ermənilər yaşayır.

İl	Sayı
1831	98	^[11]
1873	515	^[11]
1886	717
1897	774	^[11]

İl	Sayı
1908	917
1914	1.018
1916	922
1926	319	^[11]

İl	Sayı
1931	206
1970	629	^[12]
1979	534	^[12]
1989	549	^[12]

İl	Sayı
2001	344	^[12]
2011	355	^[1]

Köçürülənlər

1949-cu ildən kənddən çıxmış

Ellazov Cavad Səmənd oğlu — Füzuli Sabiroğlunun Babası (Sənnəddə səhv yazılaraq Elyazov Cavad Xıdır oğlu yazılıb)
Ellazova Zərnişan — sənəddə səhv yazılaraq Ellazova Gülşən yazılıb.
Ellazova Səmayə Cavad qızı -
Ellazov İsə Cavad oğlu -
Ellazov Qərib Cavad oğlu -
Ellazova Həvayət Cavad oğlu -
Ellazov Sabir Cavad oğlu -
Ellazov Sədir Cavad oğlu -
Ellazov Valeh Cavad oğlu -

1988-ci ildə kənddən çıxmış^[13]

Görkəmli şəxsiyyətləri

Yunus Məmmədli (d.20.01.1940. Göyçə) – türkoloq alim, professor.
Vəliyev Sabir Yadigar oğlu — Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri, "Əməkdar Kənd Təsərrüfatı işçisi" (2008)
Qafarov İsa Cabbar oğlu — Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçısı.^[14]

İstinadlar

↑ ¹ ² Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
↑ Д. Д. Пагиревь. Алфавитный указатель кь пятиверстной картѣ Кавказскaго края, изданiя Кавказскaго Военно–Топографическaго Отдѣла. Записки Кавказскаго отдѣла Императорскаго Русскаго Географическаго общества. Книжка XXX. Тифлись: Типографія К. П. Козловскаго, 1913. s.94
↑ Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26
↑ Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27, 110–111
↑ История Азербайджана по документам и публикациям, Баку, "Элм", 1990. s.249
↑ Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27
↑ Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27,110–111
↑ Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.121
↑ Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27, 112–113
↑ Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.121
↑ ¹ ² ³ ⁴ Կորկոտյան Զ. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931) (erm.). Երևան: 1932. 185 s.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Հայաստանի բնակավայրերի բառարան (erm.). Երևան: 2008. S. 10. 184 s.
↑ Том Де Ваал. "Черный сад". Приложение Arxivləşdirilib 2014–04-13 at the Wayback Machine Arxivləşdirilib 2015–09-24 at the Wayback Machine
↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-28.

[_fafda75e3c3b3e61-1] ¹ ² Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).

[2] Д. Д. Пагиревь. Алфавитный указатель кь пятиверстной картѣ Кавказскaго края, изданiя Кавказскaго Военно–Топографическaго Отдѣла. Записки Кавказскаго отдѣла Императорскаго Русскаго Географическаго общества. Книжка XXX. Тифлись: Типографія К. П. Козловскаго, 1913. s.94

[3] Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26

[4] Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27, 110–111

[5] История Азербайджана по документам и публикациям, Баку, "Элм", 1990. s.249

[6] Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27

[7] Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27,110–111

[8] Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.121

[9] Коркотян З. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.26–27, 112–113

[10] Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.121

[_d86c519d325547d3-11] ¹ ² ³ ⁴ Կորկոտյան Զ. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931) (erm.). Երևան: 1932. 185 s.

[_54257c1af717073e-12] ¹ ² ³ ⁴ Հայաստանի բնակավայրերի բառարան (erm.). Երևան: 2008. S. 10. 184 s.

[13] Том Де Ваал. "Черный сад". Приложение Arxivləşdirilib 2014–04-13 at the Wayback Machine Arxivləşdirilib 2015–09-24 at the Wayback Machine

[14] "Arxivlənmiş surət". 2022-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-28.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Göyçə mahalı
Basarkeçər rayonu	Ağkilsə • Ağyoxuş • Ardanış • Aşağı Şorca • Aşağı Zağalı • Babacan • Böyük Qaraqoyunlu • Böyük Məzrə • Canəhməd • Çaxırlı • Çamırlı • Daşkənd • Dərə • Gödəkbulaq • Göysu • İnəkdağı • Kefli • Kərkibaş • Kəsəmən • Kiçik Qaraqoyunlu • Kiçik Məzrə • Qanlı • Qaraiman • Qayabaşı • Qırxbulaq • Qızılvəng • Qoşabulaq • Nərimanlı • Norakert • Oğruca • Pəmbək • Sarıyaqub • Sətənəxaç • Subatan • Şişqaya • Torfavan • Tuskulu • Yarpızlı • Yuxarı Şorca • Yuxarı Zağalı • Zərkənd • Zod
Aşağı Qaranlıq rayonu	Abdalağalı • Adamxan • Ağqıraq • Aşağı Adyaman • Aşağı Alçalı • Aşağı Gözəldərə • Baş Gözəldərə • Dəlikdaş • Əliqırıx • Gölkənd • Karvansara • Kələqıran • Kəsikbaş • Kolagirən • Kürdxarabası • Qaranlıq • Qızılxaraba • Mədinə • Təzəkənd • Vəliağalı • Yanıx • Yeranos • Yuxarı Adyaman • Yuxarı Alçalı • Zolaxaç
Kəvər rayonu	Ağqala • Ağzıbir • Azadxarabası • Başkənd • Dəliqardaş • Əyrivəng • Hacı Muxan • Hətəmxanlı • Kərimkənd • Kiçik Dəlikdaş • Kosaməmməd • Küzəcik • Qırmızıkənd • Qışlaq • Qul Əli • Quyukənd • Noradüz • Paşakənd • Vəliağalı
Sevan rayonu	Bığlı • Çırçır • Çubuxlu • Ddmaşen • Dzaxkunk • Əfəndi • Qaqarin • Ördəkli • Rəhimkənd • Semyonovka • Şəhriz • Yayıcı • Zeynalağalı
Çəmbərək rayonu	Ağbulaq • Ardanış • Cil • Şorca • Toxluca

Qərbi Azərbaycan
Şəhərlər	Aşağı Axta • Cəlaloğlu • Dilican • Ellər • Ərtik • Əştərək • Gorus • Gümrü • Hamamlı • Karvansaray • İrəvan • Keşişkənd • Kəvər • Qafan • Manas • Sərdarabad • Üçkilsə • Vedi
Rayonlar (1930–1995)	Abaran rayonu • Agin rayonu • Axta rayonu • Alagöz rayonu • Allahverdi rayonu • Amasiya rayonu • Aşağı Qaranlıq rayonu • Barana rayonu • Basarkeçər rayonu • Böyük Qarakilsə rayonu • Cəlaloğlu rayonu • Çəmbərək rayonu • Dilican rayonu • Düzkənd rayonu • Ellər rayonu • Ərtik rayonu • Əştərək rayonu • Gorus rayonu • Hamamlı rayonu • Karvansaray rayonu • Keşişkənd rayonu • Kəvər rayonu • Qafan rayonu • Qarakilsə rayonu • Qəmərli rayonu • Qızıl Qoç rayonu • Meğri rayonu • Sərdarabad rayonu • Şəmşəddin rayonu • Paşalı rayonu • Talın rayonu • Üçkilsə rayonu • Vedi rayonu • Zəngibasar rayonu
Mahallar	Abaran mahalı • Ağbaba mahalı • Dərəçiçək mahalı • Dərələyəz mahalı • Gərnibasar mahalı • Göyçə mahalı • Karbi mahalı • Qaraqoyunlu dərəsi • Qırxbulaq mahalı • Loru mahalı • Pəmbək mahalı • Sərdarabad mahalı • Şörəyel mahalı • Talın mahalı • Vedibasar mahalı • Zəngəzur mahalı • Zəngibasar mahalı