Fransa azərbaycanlıları

Fransa azərbaycanlıları

Əsədullayev Banin Şeyxülislamov Topçubaşov Miri bəy Vəzirov Ceyhun Hacıbəyli Fərəh Pəhləvi Rəşid bəy Emil Səlimov Rober Osseyn Əhmədiyyə İren Məlikova Nərimanbəyov Rza Diqqəti Andre Osseyn
Ümumi sayı
70.000
Yaşadığı ərazilər
Paris, Nant, Elzas, Bordo, Marsel
Dili
Azərbaycan dili fransız dili
Dini
İslam

Fransa azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Fransada yaşayan hissəsinin adı. 2012-ci ilə olan məlumata əsasən Fransada 70 min nəfərə yaxın miliyyəti azərbaycanlı olan şəxs yaşayır. Azərbaycanlıların Fransa ilə ilkin təmasları XIX əsrin sonlarına yaxın başlamışdır. Azərbaycan Demokratik Respublikası 1919-cu ildə 100 nəfərə yaxın tələbəni dövlət hesabına təhsil almaq üçün Avropa ölkələrinə, onlardan 42 nəfərini müxtəlif ixtisaslar üçün Fransaya göndərmişdir. Azərbaycan Demokratik Respublikasının SSRİ dönəmində məhdud səviyyədə davam edən əlaqələr Azərbaycanın 1991-ci ildə ikinci dəfə müstəqilliyini əldə etməsinin ardından yenidən inkişaf etməyə başlamışdır. Bu gün azərbaycanlılar əsasən Fransada paytaxt Paris şəhərində, Elzas bölgəsində, Bordo, Marsel və Kann kimi böyük şəhərlərdə yaşamaqdadırlar.

İlkin qarşılıqlı əlaqələr

Fransa ilə Azərbaycan arasında ilkin qarşılıqlı əlaqələrin tarixi XIII əsrə dayanır. Həmin dövrdə müxtəlif fransız səyyahların Azərbaycan və digər qonşu dövlətlərin ərazilərinə səfər məqsədi ilə səyahətlər etmələri məlumdur. Fransiskanlar təriqətindən olan və Fransanın şimalında yerləşən, departamentdən gəlmiş katolik rahib Vilyam Rubrok, 1254-cü ildə Şamaxı şəhərinə gələrək bir müddət burada qalmışdır. Fransız səyyahların Azərbaycana səfər etməkdə əsas başlıca məqsədləri dini missionerlik fəalliyət ilə məşğul olmaq və əsasən həmin zaman mövcud olmuş dövlətlərlə diplomatik-siyasi münsaibətlər yaratmaqdan ibarət idi. Katolik Kilsəsinin Qafqaz bölgəsi üzrə əsas missiyonerlərindən olan fransız Zhurden Catali de Severak 1320-ci ildə Bakı, Gəncə və Şamaxı kimi şəhərlərə səfərlər etmişdir. XV–XVI əsrlərdə də dini zəmində missionerlik fəaliyyətləri davam etdi, lakin bu dövrdən etibarən fransız missiyonerlərlə yanaşı Azərbaycana fransız səyyahlar və diplomatlarda gəlməyə başladılar.

AXC tərəfindən Fransaya təhsil almağa göndərilən cümhuriyyət tələbələri bir qismi (Paris, 1920)

Fransa və Azərbaycan arasında elmi-ədəbi əlaqələrinin yaranmasında fransız şərqşünaslarının mühüm rolu olmuşdur. Azərbaycan haqqında ilk sanballı məlumat fransız şərqşünası Jan Şardenin 1711-ci ildə Hollandiyanın paytaxtı Amsterdamda dərc etdirdiyi "Cənab Cəngavərin İrana və Şərqin digər yerlərinə səyahəti" əsərində öz əksini tapmışdı. Jan Şarden Azərbaycan sözünün mümkün etimologiyası barədə məlumat vermişdir. Bu məlumat qərbli bir alim tərəfindən verilən ilk şərh hesab olunur. Kitabda şərqşünas tərəfindən Naxçıvan şəhəri və Nəsrəddin Tusi barədə də məlumatlar verilir. Fransada Azərbaycanla bağlı yazılan əsərlərdən biri də Nader Xanıkovun "Asiya" jurnalında 1864–1865-ci illərdə çap etdirdiyi "Xaqani haqqında memuar" məqaləsidir. Məqalədə müəllif tərəfindən Əfzələddin Xaqaninin həyat və yaradıcılığı barədə məlumatlar və eyni zamanda şifahi xalq ədəbiyyatından parçalar verilmişdir. Mirzə Fətəli Axundov tərəfindən yazılan əsərlərin fransız şərqşünaslar tərəfindən XIX əsrin sonunda və XX əsrin əvvəllərində fransız dilinə tərcümə edilməsi, Fransa cəmiyyətində Azərbaycana olan marağı artırmışdır.

Azərbaycan nümayəndə heyəti Paris Sülh Konfransında (Paris, Klardiye oteli. 1919)

1858–1859-cu illərdə Fransız ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Aleksandr Dümanın Qafqaz səfəri baş tutur. Moskva, Kazan, Həştərxan kimi şəhərlərlə yanaşı Nuxa, Quba və Bakını da gəzən yazar öz gördüklərini 1859-cu ildə Parisdə "Qafqaz səfəri" adlı kitabında təsvir edir. XIX əsrdə Azərbaycana gəlmiş fransız səyyahlarından biri də Jül Löklerk idi. O, məşhur coğrafiyaşünas-alim olmuşdur. Qafqazı və Orta Asiyanı gəzdikdən sonra yazdığı "Qafqazdan Altay dağlarına" adlı əsəri 1890-cı ildə Parisin "Libreri Plon" nəşriyyatında çap edilmiş və fransız oxucularının böyük marağına səbəb olmuşdur. Qafqazda və eləcə də Azərbaycanda olmuş digər fransız səyyahları da öz əsərlərində xalqın adətlərini, mədəniyyət tarixinin müxtəlif aspektləri ilə bağlı öz fikirlərini bildirmişdilər. XIX əsrin son illərinə yaxın Azərbaycana M.Eşvald, A.Frakün, D.Monperen kimi fransız səyyahları da səfər etmişdir.

Fransızların Azərbaycanda növbəti ciddi fəaliyyəti özünü Bakı və onun ətraf kəndlərinin ərazilərində yaşanan neft bumu zamanı göstərməkdədir. Fransız sərmayeçiləri olan Rotşildlər ailəsi Azərbaycana gələrək burada neftin emal edilməsi və satışı ilə məşğul olmağa başlayırlar. 1883-cü il 16 may tarixində Bakıda Xəzər – Qara dəniz neft sənayesi və ticarət cəmiyyəti adlı şirkət təsis olunur. Fransanın Rotşild qardaşlar bankına tabe olan şirkət Bakının Balaxanı, Sabunçu, Ramana kəndlərində neft emalı ilə məşğul olurdu. Qısa zamanda neft emalını genişləndirən şirkət 1889-cu ildə 30 mln pud neft emal edir. İncəsənət və mənədəniyyət kimi sahələrdə məhdud formada fəaliyyət göstərən fransızlar XX əsrin əvvəllərində Bakıda əsasən neft və bank sahəsində çalışırdılar.

AXC dönəmi

Əlimərdan bəy Topçubaşovun Parisdə yaşadığı evin qarşısında qoyulmuş xatirə lövhəsi.

1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradılması ilə Azərbaycan-Fransa münasibətlərii rəsmən yaranmağa və inkişaf etməyə başlayır. Azərbaycan nümayəndə heyətinin Fransaya ilk rəsmi səfəri 1919-cu ildə Paris şəhərində keçirilən Paris Sülh Konfransı zamanı baş tutur. Əlimərdan bəy Topçubaşovun rəhbərliyi ilə Fransaya səfər edən qrupun əsas məqsədlərindən biri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqilliyinin de-facto səviyyədə dünyanın aparacı dövlətləri tərəfindən tanınması olmuşdur. 1919-cu ilin 28 mayında Azərbaycan nümayəndə heyəti ilə dönəmin ABŞ prezidenti Vudro Vilson arasında görüş keçirilir. Keçirilən görüşdə Vudro Vilsona Azərbaycan Xalq Cümhuriyətinin yaranma tarixi, onun 1 il müddətində keçdiyi inkişaf yolu və Qafqazda olan vəziyyət barədə məlumatlar verilir.

Azərbaycan nümayəndə heyəti tərəfindən keçirilən sülh konfransı müddətində Paris sülh konfransına Qafqaz Azərbaycanı sülh nümayəndəliyinin tələbləri adlı kitabça ingilis və fransız dillərinə tərcümə edilərək çap edilir və tədbir iştirakçılarına paylanılır. Paris Sülh Konfransının Azərbaycan və Gürcüstanla bağlı olan qərarlarına əsasən Paris Sülh Konfransını Ali Şurası tərəfindən bu iki ölkənin müstəqillikləri de-fakto tanınır. Tərəflər arasında əldə edilən razılığa əsasən Azərbaycanda və eyni zamanda Avropa ölkələrində qarşılıqlı nümayəndəliklər fəaliyyət göstərməli və əməkdaşlıq perspektivlikləri dəyərləndirilməli idi. Paris Sülh Konfransında əldə edilən diplomatik uğurun nəticəsi olaraq, 1920-ci ilin əvvəllərində Bakıda Fransanın nümayəndəliyi açılır.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin maliyyə yardımı ilə 100 nəfərə yaxın tələbə Avropa ölkələrinə təhsil almağa göndərilir. Göndərilən tələbələrdən 42 nəfəri Fransanın müxtəlif şəhərlərində təhsil almışdılar. Cümhuriyyət tələbələri olaraq adlandırılan tələbələrdən: Abbas Atamalıbəyov, Abbas bəy Muradov, Aslan bəy Vəzirov, Balağa Ağayev, Bayram Hacıyev, Cəbrayıl Rəhimov, Əjdər bəy Axundov, Mirzeynalabdin Mirqasımzadə, Miri bəy Vəzirov, Məmmədrəşid Bosnalızadə, Mustafa bəy Vəkilov, İsrafil Əşrəfov, Rəşid bəy Topçubaşov, Zaur bəy Daqirov, Teymur bəy Aslanov, Zeynalabdin Hüseynov və Xaspolad bəy Hacıyev Paris Universitetində təhsil almışdılar.

Cümhuriyyətin süqutunun ardından Fransada təhsil alan azərbaycanlı tələbələrdən bir çoxu siyasi motivlərə görə Azərbaycana qayıda bilməmiş və Fransada qalmışdır. Fransada qalanlar arasında Paris Sülh Konfransında Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi çıxış etmiş Əlimərdan bəy Topçubaşov və oğlu Rəşid bəy Topçubaşovda olmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Fətəli xan Xoyskinin 1918-ci il dekabrın 26-da təşkil etdiyi III hökumət kabinetində Ticarət və Sənaye naziri vəzifəsini icra etmiş Mirzə Əsədullayevdə Azərbaycanda yeni yaradılmış sovet hakimiyyətinin siyasi təzyiqlərindən qaçaraq Parisə mühacirət etmişdir. Cümhuriyyətinin istilasından sonra I Əkinçilik və Əmək naziri Əkbər ağa Şeyxülislamovda ömrünün sonuna kimi Paris şəhərində yaşamaq məcburiyyətində qalan Azərbaycan ziyalılarından idi.

II Dünya müharibəsi dönəmi

Bir qrup azərbaycanlı legioner döyüşdə ələ keçirdikləri qənimətlə — fransız partizanlarının bayrağı ilə birlikdə. (Fransa, Müriyak, 1944)

II Dünya müharibəsi zamanı 600 minə yaxın azərbaycanlı aparılan hərbi əməliyyatlarda iştirak etmişdir. SSRİ ordusunun tərkibində nasist ordularına qarşı aparılan döyüşlərin bir digər hissəsini partizan mübarizəsi təşkil edirdi. Azərbaycanlı partizanlar əsasən Almaniya və İtaliya ərazilərində aparılan döyüşlərdə iştirak edirdilər. Triest şəhərində Vermaxt qüvvələrinə qarşı sabotaj əməliyyatları həyata keçirən Mehdi Hüseynzadə qısa zamanda bütün Avropada məşhurlaşır. Mehdi Hüseynzadə ilə yanaşı İtaliya Xalq Müqavimət Hərəkatının iştirakçısı Tahir İsayevdə tanınmış azərbaycanlı partizanlardan olmuşdur.

Fransa ərazisində döyüşən azərbaycanlı partizanlardan ən tanımışı isə Əhmədiyyə Cəbrayılov olmuşdur. Əhmədiyyə Cəbrayılov 1920-ci ildə Şəki rayonunun Oxud kəndində anadan olur. II Dünya müharibəsinin başlamasının ardından könüllü olaraq cəbhəyə yollanır. Orconikidze diyarının Nevinnomıssk şəhərindəki aviasiya məktəbində hazırlıq keçir. Bir neçə ay davam edən kurslardan sonra kiçik leytenant rütbəsi alaraq Moskva yaxınlığında yerləşən 35-ci divizionun 350-ci bombardmançı eskadriliyasına, texniki xidmət sahəsinə təyin olunur. 1942-ci ilin aprelində Ukraynanın Donbas şəhərinə göndərilir və orada 350-ci polkun siyasi rəhbərinin köməkçisi təyin olunur. 1942-ci ilin aprel və ya may ayında onun təyyarəsi Kursk ətrafında vurulur. Almanlar tərəfindən əsir götürüldükdən sonra müxtəlif əsir düşərgələrində saxlanılır.

1943-cü ildə saxlanıldığı həbs düşərgəsindən tabutda gizlənmək yolu ilə qaçmağı bacarır və bundan sonra Əhmədiyyə Cəbrayılovun Fransa Müqavimət Hərəkatı illəri başlamış olur. Qısa zamanda apardığı uğurlu əməliyyatlarla məşhurlaşan Əhmədiyyə Fransada Armed Mişel, Ryus Armed və Хаrqo kimi ləqəbləri ilə tanınır. Nasistlər partizanın başına 10 min marka dəyərində pul mükafatı təyin edirlər. Fransa qarşısında göstərdiyi xidmətlərə görə "Fəxri Legion" ordeni ilə təltif edilən Əhmədiyyə Cəbrayılov 1944-cü ilin 20 avqust tarixində Paris şəhərində Müqavimət Hərəkatının lideri Şarl de Qoll ilə görüşür. Müharibənin başa çatmasının ardından Əhmədiyyə Azərbaycana qayıdır.

Mədəniyyət

Arşın mal alan operettasının fransız dilində olan posteri (Paris, 1925)

Azərbaycanlıların Fransada mədəni səviyyədə əlaqələr yaratmasının tarixi əsasən XX əsrdən etibarən başlayır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin maliyyə dəstəyi ilə Fransa oxumağa göndərilən Cümhuriyyət tələbələri Fransada Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğ edilməsinə öncülük etmişdilər. Tələbələr tərəfindən Paris teatır səhnələrində müxtəlif tamaşalar səhnələşdirilmişdir. 1925-ci ildə Parisdə Üzeyir Hacıbəyovun müəllifi olduğu "Arşın mal alan" operettası fransız dilində tamaşaya qoyulur. Digər bir tamaşa isə Parisdə təhsil alan Cümhuriyyət tələbələri tərəfindən hazırlanmışdır. Tamaşa 1925-ci ilin 4 iyun tarixində Femina Teatrında səhnələşdirilmişdir. "Arşın mal alan" operettasını fransız dilinə Üzeyir Hacıbəyovun qardaşı Ceyhun Hacıbəyli tərcümə etmişdir. Parisdə "Azərbaycan" adlı jurnalın nəşr edilməsi də mühüm mədəni hadisələrdən idi. Jurnal Müsavat partiyasının nəşri kimi 1926-cı ilin oktyabrından nəşrə başlamışdı.

Fransada Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında önəmli xidmətləri olan şəxslərdən biridə Ceyhun Hacıbəyli olmuşdur. Bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun qardaşı olan Ceyhun Hacıbəyli 1891-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olur. Fəaliyyətini bir müddət Azərbaycanda davam etdirdikdən sonra Fransaya köçür. Ceyhun bəy Fransada yaşayarkən "La Revul du Mond Müsulman, "La Fiqaro" kimi mətbu orqanlarla əməkdaşlıq etmiş, La Revul des Deux Mende adlı jurnallarda çalışmış, Parisdə fransız dilində nəşr olunan Qafqaz" və Münhendə Azərbaycan dilində çıxan "Azərbaycan" jurnalının redaktoru olmuşdur. Azadlıq radiosunun Azərbaycan üzrə olan bölməsinin yaradıcılarından sayılan Ceyhun Hacıbəyli Münhendəki SSRİ-ni Öyrənən Universitetin müxbir üzvü seçilmişdir.

Fransada Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı olan digər fəaliyyətlərdən biri də İren Məlikovanın adı ilə bağlıdır. Strasburq Universitetinin professoru olan İren Məlikova 1966-cı ildə həmin təhsil ocağında türk şöbəsinin açılmasına nail olur. Eyni zamanda bu dövrlərdə Strasburq şəhərində Turkika adlı jurnal fəaliyyətə başlayır. 1968-ci ildə Çingiz Hüseynovun Mirzə Fətəli Axundov haqqında yazdığı Fətəli fəthi və Məhəmməd, Məmməd, Məmiş adlı kitabları fransız dilinə tərcümə edilərək nəşr edilir. Fransa-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafında fransız kommunist yazıcı Anri Barbüsündə müəyyən rolu olmuşdur. Anri Barbüs 1927-ci ildə Azərbaycan SSR-nə etdiyi səfər zamanı Bakı şəhəri ilə tanış olmuş və səfərindən məmnun qalmışdır. Anri Barbüs Bakı haqqında təəssüratlarını özünün Neft ölkəsində adlı əsərində belə təsvir etmişdir:

Əgər məndən sovet hakimiyyətinin həyata keçirtdiyi, yaratdığı ən təəccüblü, heyranedici işləri haqda soruşsalar, onda mən belə cavab verərdim: Bakıya baxın!

1989-cu ildə Parisdə Azərbaycan evi adlı mədəniyyət təşkilatının əsası qoyulur. Təşkilatın əsasını qoyanlardan biri də Qədir Süleymanov olmuşdur. Parisdə yaradılan təşkilatın bənzəri isə 2005-ci ildə Strasburq şəhərində yaradılmışdır. 2012-ci ildə Paris şəhərində prezident İlham Əliyev tərəfindən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin açılışı olmuşdur. Mərkəz Fransada Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı fəaliyyət göstərən ən böyük təşkilat hesab olunur.

Ədəbiyyat

Banin tərəfindən yazılan Qafqaz günləri romanı.

Fransada Azərbaycanla bağlı ədəbiyyatın yaranması bir neçə ədibin adı ilə bağlıdır. Ceyhun Hacıbəylinin "Azərbaycan" adlı jurnalın redaktoru olması fransız cəmiyyətində Azərbaycanla bağlı fundamental ədəbi fikirlərin formalaşmasına zəmin yaradırdı. Fransız ədəbiyyatında Azərbaycan mövzusu XIX əsrin ortalarından etibarən aktual olmağa başladı. Aleksandr Dümanın 1859-cu ildə nəşr edilən "Qafqaz səfəri" adlı əsərində Nuxa, Quba və Bakı kimi şəhərlərin təsvirləri verilir. Fransada yaşamış və fəaliyyət göstərmiş yazıçılardan əsil adı Əsədullayeva Ümmülbanu olan Banini misal göstərmək olar. Banin 1905-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Banin məşhur Azərbaycan milyonçuları Şəmsi Əsədullayevin və Musa Nağıyevin nəvəsi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ticarət və Sənaye naziri Mirzə Əsədullayevin qızı olmuşdur. Banin əsərlərində əsasən Azərbaycanla bağlı mövzuların işlənməsinə fikir verirdi. 1945-ci ildə çap edilən və yazıçıya böyük uğur gətirən Qafqaz günləri romanı yazıçının şəxsi bioqrafiyası üzərində qurulub. Romanda Bakının bir çox zəngin ailələri, onlar arasında olan münasibət, bayram və yas mərasimləri, milli adət-ənənələr, zamanın əhval ruhiyyəsi müəllif tərəfindən dəqiqliklə və ustalıqla qələmə alınmışdır. Ömrünün sonuna kimi Paris şəhərində yaşayıb yaradan Banin 1992-ci ildə bu şəhərdə vəfat etmişdir.

Fransada fəaliyyət göstərmiş azərbaycanlı yazıçılardan biri də İren Məlikova olmuşdur. 1917-ci ildə Sankt-Peterburqda ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İren Məlikova Bakıda tanınmış neft sahibkarlarından olan İskəndər bəy Məlikovun qızı idi. Azərbaycanda SSRİ hakimiyyətinin qurulmasının ardından ailəsini əvvəlcə Finlandiya, oradan isə Fransaya aparan İsgəndər bəy Məlikov ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdır. Parisdə təhsil alan və daim tarix sahəsini araşdırmağa maraq göstərən İren Məlikova bu sahədə əsərləri olmuş yazıçıların yazıları ilə tanış olur. 1957-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və gərgin elmi fəaliyyətin ardından Strasburq Universitetinin professoru adına qədər yüksəlmişdir. İren Məlikova 1966-cı ildə həmin təhsil ocağında türk şöbəsinin açılmasına nail olur. Eyni zamanda alimin dəstəyi ilə Strasburq şəhərində "Turkika'"' adlı jurnal fəaliyyətə başlayır. Azərbaycanşünas türkoloq alim kimi bir çox universitetlərin fəxri doktoru ünvanını alan İren Məlikova "Danışmənd dastanı", "Əbumüslüm Xorasani" və "Umur Paşa dastanı" adlı əsərlərin müəllifidir. Yazıcı 2009-cu ildə Parisdə vəfat etmişdir.

Müstəqillik illərindən sonra

Azərbaycan 1991-ci ildə ikinci dəfə müstəqilliyini elan etdikdən 4 ay sonra Fransa tərəfindən rəsmən tanınmışdır. 1992-ci ilin 21 fevral tarixində iki dövlət arasında diplomatik əlaqələr yaradıldı. Elə həmin ilin 16 mart tarixində Fransanın Azərbaycanda səfirliyi fəaliyyətə başlamışıdır. Azərbaycanın Fransada səfirliyi isə 1994-cü ilin 20 oktyabr tarixində açılmışıdır. 1993, 1996 və 1997-ci illərdə prezident Heydər Əliyevin Fransaya rəsmi səfərləri baş tutmuşdur. 15 dekabr 2003-cü ildə Fransanın Müdafiə naziri Heydər Əliyevin dəfn mərasimində iştirak etmişdir. Prezident İlham Əliyevin Fransaya ilk səfəri 2004-cü ilin yanvar ayında baş tutmuşdur. Azərbaycan Prezidentləri ilə yanaşı Fransa prezidentləri tərəfindən də Azərbaycana səfərlər həyata keçirilmişdir. Nikolya Sarkozi və Fransua Olland müxtəlif vaxtlarda Bakıda rəsmi səfərlər həyata keçiriblər. Baş tutan qarşılıqlı səfərlər zamanı tərəflər arasında müxtəlif sahələri əhatə edən müqavilələr imzalanmışdır. Hal-hazırda konsulluq məsələləri Azərbaycanın Fransadakı və Fransanın Azərbaycandakı səfirlikləri tərəfindən həyata keçirilir.

Populyar mədəniyyətdə

Azərbaycan cəmiyyətində Fransa mövzusu hər zaman aktual olmuşdur. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının nümunələrində Fransa mövzusuna bir neçə dəfə müraciət edilir. 1850-ci ildə yazıçı-dramaturq Mirzə Fətəli Axundov tərəfindən yazılan "Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur" əsərində Qarabağa səfər edən fransız təbib Müsyö Jordan obrazından söhbət açılır. Əsər əsasında 1976-cı ildə çəkilmiş "Dərviş Parisi partladır" adlı filmdə Azərbaycan kinosunun dəyərli nümunələrindəndir. 1995-ci ildə Vaqif Mustafayev tərəfindən çəkilən "Fransız" filmi isə Avropadan qayıdandan sonra öz milli adət-ənənələrimizə yuxarıdan aşağıya baxan azərbaycanlı haqqındadır. Əlibala (Fərman Şəkili) azərbaycanlı olduğunu danır, fransızca danışmağa başlayır. Onu yola gətirmək üçün hər yola müraciət edirlər, bir xeyri olmur. Sonradan məlum olur ki, Əlibala hələ sünnət olunmayıb. Məcburi sünnət elədikdən sonra Əlibala çevrilib olur müsəlman, azərbaycanlı.

Kinematoqrafiya sahəsi ilə yanaşı idman sahəsində də iki ölkə və xalq arasında qarşılıqlı maraq doğuran münasibətlər olmuşdur. 1995-ci ilin 6 sentyabr tarixində hər iki ölkənin milliləri Oser şəhərində UEFA Avropa Kubokunun 1996-cı il üzrə olan seçmə qrup mərhələsi çərcivəsində qarşılaşmışdır. Meydan sahiblərinin 10–0 hesablı qələbəsi ilə bitən oyun bu günə qədər Azərbaycan milli futbol komandası tarixində qeydə alınmış ən böyük hesablı məğlubiyyət, Fransa milli futbol komandası tarixində isə qeydə alınmış ən böyük hesablı qələbədir.

İki tərəfli maraq doğuran münasibətlərdən biri də təhsil ilə bağlıdır. 2011-ci ildə Fransanın keçmiş Prezidenti Nikola Sarkozinin Bakıya səfəri zamanı Bakı-Fransız liseyinin yaradılması ilə bağlı rəsmi sənəd imzalanmışdır. Liseyin yaradılmasına Heydər Əliyev Fondunun da dəstək vermişdir. Liseyin yaradılmasının əsas məqsədi Azərbaycanda müvəqqəti və daimi yaşayan fransızdilli əcnəbi vətəndaşların və Azərbaycan vətəndaşlarının bu dildə təhsil almalarına geniş imkanlar yaratmaqdır. 2014-cü ildə Azərbaycana rəsmi səfərə gələn Fransa Prezidenti Fransua Olland tədris mərkəzində aparılan tikinti işləri ilə tanış olmuşdur. Bakı-Fransız liseyi Bakının Ağ şəhər yaşayış kompleksində yerləşən "Paris" məhəlləsi adlı səmtdə yaradılmaqdadır.