55°24′19″ şm. e. 58°36′15″ ş. u.HGYO

Kıyğı rayonu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Kıyğı rayonu
Ҡыйғы районы
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

55°24′19″ şm. e. 58°36′15″ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 20 avqust 1930
Sahəsi
  • 1.688 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 16.905 nəf. (2021)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 34748
Poçt indeksi 4525ХХ
Kıyğı rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kıyğı rayonu (başq. Ҡыйғы районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Yuxarı Kıyğı kəndidir.

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon respublikanın şimal-şərqində yerləşir. Şimaldan Balakatay rayonu, şimal-qərbdən Məsetle rayonu, qərbdən Duvan ilə, cənubdan Salavat rayonu, şərqdən Çelyabinsk vilayətinin Kusin və Satkinski rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun ərazisi 1688 km²-dir.

Rayon ərazisinin əsas hissəsi Priayski təpəli düzənliyində, cənub-şərq hissəsi isə Uralın qərb yamacının dağlıq hissəsindədir. Ərazi qısa şaxtasız, mülayim qitə, rütubətli aqroiqlim bölgəsinə daxildir. Vilayətin cənub-qərb və şimal-qərb kənarlarından Ay çayı Alla-Yelga, Kigi - Leusa və Kese-İk çayları ilə axır. Qara torpaqlar və tünd boz meşə torpaqları geniş yayılmışdır. Faydalı qazıntıları gil, qum-çınqıl, əhəng daşı, tikinti daşı ilə təmsil olunur. Torf bataqlıqları vardır. Meşə 43 min ha ərazini əhatə edir (rayonun 22,5%). Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar 93,7 min ha, o cümlədən əkin sahələri 67,7 min ha, otlaq sahələri 15,2 min ha, biçənəklər 10.4 min hektar ərazini əhatə edir. Rayonun əsas sənayesi kənd təsərrüfatıdır.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Rəyasət Heyətinin fərmanına əsasən Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının kantonlara bölünməsi aradan qaldırıldıqdan sonra rayon 20 avqust 1930-cu ildə qurulmuşdur.

Kıyğı rayonunun bütün yaşayış məntəqələri başqırd votçinnlərinin ərazilərinə əsaslanırdı:

Əyle volostuna daxil idi: Abdrezyak, Surbay, Asılquja, Kulbak, Surbay, Kurqaş, İdris, Tuquzlı;

Duvan volostu: Abzay (Urtaul), Alaquz (Kabıl), Masyak, Yusup;

Tırnak volostu: Saqadey (Sutuş), İbray (Sunka), Muxamet, Yaqun.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə[2]:

2024 - 15,38 min nəfər.

2035 - 11,83 min nəfər.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: tatarlar - 51,4%, başqırdlar - 41,5 %, ruslar - 5,6%, digər millətlərdən olanlar - 1,8%[3]. Dini baxımından əhalisi provaslav və müsəlmandır.

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kıyğı rayonu ərazisinə 14 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 39 yaşayış məntəqəsi daxildir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
  2. ↑ "Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)" (PDF). 2018-12-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-22.
  3. ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kıyğı_rayonu&oldid=6665856"