Kosovo: Redaktələr arasındakı fərq
k →top: clean up |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 9: | Sətir 9: | ||
|xəritəsi = Europe-Republic of Kosovo.svg |
|xəritəsi = Europe-Republic of Kosovo.svg |
||
|rəsmi_dilləri = [[Albanca]], [[Serbcə]] |
|rəsmi_dilləri = [[Albanca]], [[Serbcə]] |
||
| |
|regional_dilləri = [[Türkcə]] |
||
|dini = İslam |
|dini = İslam |
||
|paytaxtı = [[Priştina]] |
|paytaxtı = [[Priştina]] |
08:58, 24 dekabr 2019 tarixindəki versiya
Kosovo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kosovë / Kosova | |||||
| |||||
Himn: "Avropa"[1] |
|||||
Tarixi | |||||
• BMGK 1244 | 10 İyun 1999 | ||||
• ABKHM | 16 Fevral 2008 | ||||
• Müstəqillik Elanı | 17 Fevral 2008 | ||||
Rəsmi dilləri | |||||
Paytaxt | Priştina | ||||
İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||||
Prezident | Haşim Taci | ||||
Baş Nazir | İsa Mustafa (PDK) | ||||
Beynəlxalq Mülki nümayəndəsi | Pieter Feith (Avropa Birliyi Xüsusi Təmsilçisi) | ||||
Sahəsi | |||||
• Ümumi | 10908 km² | ||||
Əhalisi | |||||
• Əhali | 1 847 708[2] nəfər (150-ci) | ||||
• Siyahıyaalma (2011) | 1 739 825[4] nəf. | ||||
• Sıxlıq | 159.5 nəf./km² | ||||
ÜDM (nominal) | |||||
• Ümumi (2009) | $5.352 milyon dollar | ||||
• Adambaşına | $2,965 dollar | ||||
Valyuta | avro | ||||
BOK kodu | KOS | ||||
Telefon kodu | +383 | ||||
Saat qurşaqları | |||||
Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
Tək tərəfli bir iştirakdır. Kosovo, Eurozone rəsmi üzvü deyil. | |||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Kosovo və ya Kosova (alb. Kosova və ya Kosovë, serbcə: Косово, Kosovo, türk. Kosova) — Şərqi Avropada bölgə və eyni zamanda müstəqilliyi mübahisə doğuran ölkə. Ərazidəki alban çoxluğu Kosovo Respublikası adlı dövlətin müstəqilliyinin bütün dünya tərəfindən diplomatik tanınmasına cəhd edir. Serbiya bölgənin Serbiyanın daxilində olan Kosovo və Metoxiya muxtar vilayəti kimi tanıyır. Hazırda Kosovonun müstəqilliyini 93 ölkə tanıyıb.[5] Azərbaycan Respublikası Kosovanın müstəqilliyini tanımamışdır.
Tarixi
1389-cu ildəki I Kosovo döyüşündən sonra bölgə I Murad tərəfindən Osmanlı imperiyasına keçmişdir. Osmanlı idarəçiliyi dövründə Kosovoya serblər yalnız 1878-ci ildəki Rus-Osmanlı müharibəsi dövründən sonra iddia irəli sürməyə başlamışdılar. 5 əsrdən çox Osmanlı imperiyasının nəzarətində qalan bu ərazi 1912-ci ildəki I Balkan müharibəsi dövründə Serbiyaya ilhaq edilmişdir.
İkinci Dünya müharibəsində sonra isə Kosovo Yuqoslaviyaya bağlı bir əyalət statusunu almışdır. 7 aprel 1963-cü ildən Yuqoslaviya Federativ Sosialist Respublikası adlanan ölkə 1992-ci ildən etibarən parçalanmağa başlamışdır. Əvvəlcə Sloveniya, Xorvatiya, Makedoniya, Bosniya və Herseqovina Yuqoslaviya Federativ Sosialist Respublikasından ayrıldı. Bütün bu müddət ərzində Kosovo Yuqoslaviyanın tərkibində olur. 2003-cü ildə Yuqoslaviyanın adı Serbiya və Çernoqoriya olaraq dəyişdirilir. Ancaq parçalanma bununla da bitmədi. Bələ ki, 2006-cı il may ayının 21-i referendumda 55.5% səs çoxluğu ilə Monteneqro Serbiyadan ayrılıb müstəqil dövlət olur. Beləliklə keçmiş Yuqoslaviya ərazisinin parçalanması nəticəsində yaranan müstəqil dövlətlərin sayı 6-ya çatır. Amma parçalanma davam edir və nəticədə 7-ci müstəqil dövlət Kosovo yaranır.
Coğrafiyası
Kosovo Avropanın şərqindəki Balkan yarımadasının ortasında yerləşir. Qonşuları: cənubda Albaniya və Makedoniya Respublikası, şimalda Serbiya və qərbdə Monteneqrodur. Mərkəzi Priştina şəhəri olan ölkənin ərazisi 10.908 km²dir[6].
Əhali
1-15 aprel 2011-ci il siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən Kosovo əhalisinin sayı 1.739.825 nəfər (875.900 nəfəri kişilər, 863.925 nəfəri qadınlar) olmuşdur[4]. Onlardan 661.586 nəfəri və ya 38.03 %-i şəhərlərdə, 1.078.239 nəfəri və ya 61.97 %-i isə kəndlərdə yaşayır[4].
Milli tərkib
Etnik qrup | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 |
---|---|---|---|---|---|---|
toplam əhali | 733 034 | 815 908 | 963 988 | 1 243 693 | 1 584 440 | 1 956 196 |
alban | 498 244 | 524 562 | 646 605 | 916 168 | 1 226 736 | 1 596 072 |
serb | 176 718 | 189 869 | 227 016 | 228 264 | 209 798 | 194 190 |
türk | 1 320 | 34 590 | 25 764 | 12 244 | 12 513 | 10 445 |
qaraçı | 11 230 | 11 904 | 3 202 | 14 593 | 34 126 | 45 745 |
digər | 45 522 | 54 983 | 61 401 | 72 424 | 101 267 | 109 744 |
Dil
Dil | Sayı, 2011 sa.[4] | Nisbəti, 2011 sa. |
---|---|---|
cəmi | 1 739 825 | 100 % |
albanca | 1 644 865 | 94.54 % |
boşnakca | 28 989 | 1.67 % |
serbcə | 27 983 | 1.61 % |
türkcə | 19 568 | 1.12 % |
qaraçıca | 5 860 | 0.34 % |
digər | 10 308 | 0.59 % |
a.d.g.[8] | 2 252 | 0.13 % |
Din
Din | Etiqad edənlərin sayı, 2011 sa.[4] | Nisbəti, 2011 sa. |
---|---|---|
cəmi | 1 739 825 | 100 % |
islam | 1 663 412 | 95.61 % |
xristianlıq | 64 275[9] | 3.70 % |
dinsiz | 1 242 | 0.07 % |
digər | 1 188 | 0.07 % |
c.v.i.[10] | 7 213 | 0.41 % |
d.e.g.[11] | 2 495 | 0.14 % |
Müstəqillik
Kosova Serbiyadan öz müstəqilliyini 2008-ci ilin fevral ayının 17-də elan etmişdir. Müstəqillik bəyannaməsini parlementdə baş nazir Haşim Taçi elan edib. Müstəqillik bəyannaməsinə görə "Kosova demokratik və çoxmillətli bir dövlət olacaq. Burada yaşayan serb və digər etnik azlıqların da bütün haqları qorunacaq"[12].
Şəhərləri
Kosova bələdiyyə mərkəzləri:[13]
- Deçan (Deçan / Dečani)
- Yakova (Gjakova / Đakovica)
- Qloqovaç (Gllogoc / Glogovac)
- Gilan (Gjilan / Gnjilane)
- Dragaş (Sharri / Dragaš)
- İstok (Istog / Istok)
- Kaçanik (Kaçaniku / Kačanik)
- Klina (Klina / Klina)
- Kosovo Ovası (Fushë Kosova / Kosovo Polje)
- Kameniçe (Kamenicë / Kosovska Kamenica)
- Mitroviça (Mitrovica / Kosovska Mitrovica)
- Leposaviç (Albaniku / Leposavić)
- Liplan (Lipjani / Lipljan)
- Nobırda (Novobërdë / Novo Brdo)
- Kastriot (Kastrioti / Obilić)
- Rahofça (Rahovec / Orahovac)
- İpek (Pejë / Peć)
- Poduyeva (Besiana / Podujevo)
- Priştina (Prishtina / Priština)
- Prizren (Prizren / Prizren)
- Skenderay (Skënderaj / Srbica)
- Ştimle (Shtime / Štimlje)
- Ştırpçe (Shtërpca / Štrpce)
- Suvareka (Theranda / Suva Reka)
- Ferizaji (Ferizaji / Uroševac)
- Viti (Vitia / Vitina)
- Vıçıtırın (Vushtrri / Vučitrn)
- Zubin Potok (Zubin Potoku / Zubin Potok)
- Zveçan (Zveçan / Zvečan)
- Malişova (Malisheva / Mališevo)
- Yunik (Junik / Junik)
- Mamuşa (Mamusha / Mamuša)
- Elezhan (Hani i Elezit / Đeneral Jankovič)
- Qraçaniça (Graçanicë / Gračanica)
- Ranilug (Ranillug / Ranilug)
- Parteş (Parteshi / Parteš)
- Klokot (Kllokot / Klokot)
- Şimali Mitroviça (Mitrovica - Veri / Kosovska Mitrovica - Sever)
Şəhər əhalisi
- Priştina: 571.123
- Prizren: 220.816
- Ferizovik: 197.741
- Yakova: 127.156
- İpek: 195.190
- Gilan: 191.595
- Mitroviça: 186.359
- Qloqovaç: 55,148
- Poduyeva: 48.526
- Kosova Ovası: 28.600
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ "Assembly approves Kosovo anthem", b92.net, 11 June 2008. Link accessed 11 June 2008.
- ↑ Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook: Europe: Kosovo
- ↑ Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook: Country comparison: Population
- ↑ 1 2 3 4 5 Kosovo Agency of Statistics: Kosovo population and housing census 2011—Final results
- ↑ http://rs.n1info.com/English/NEWS/a546106/Dacic-says-95-countries-do-not-recognise-Kosovo-as-state-after-Nauru-s-withdrawal.html
- ↑ Kosovo Agency of Statistics: Kosovo in Figures 2009
- ↑ Kosovo Agency of Statistics: Demographic changes of the Kosovo population 1948-2006
- ↑ Ana dilini göstərməyənlər
- ↑ 38.438 nəfəri katoliklər, 25.837 nəfəri isə ortodokslar
- ↑ Cavab vermək istəməyənlər
- ↑ Dini etiqadını göstərməyənlər
- ↑ Zaman, 20 fevral 2008, http://www.zaman.az
- ↑ Yunik, Mamuşa, Elezhan, Graçaniça, Ranilug, Parteş, Klokot və Kuzey Mitroviça .Müstəqillik sonrakı dövrdə, daxili gərginliyi həll etmək üçün, milli azlıqların yaşadığı yeni bələdiyyələr yaranmışdır.