İctimai iqtisadiyyat

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin

İctimai iqitsadiyyat (və ya dövlət sektoru iqtisadiyyatı) — dövlət siyasətinin iqtisadi səmərəlilik və bərabərlik prizmasından öyrənilməsidir. Dövlət iqtisadiyyatı rifah iqtisadiyyatı nəzəriyyəsinə əsaslanır və nəticədə sosial rifahı yaxşılaşdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə olunur.

Dövlət iqtisadiyyatı, hökumətin iqtisadi bazarlarda iştirak etməsi və nə dərəcədə olması barədə düşünmək üçün bir çərçivə təmin edir. Mikroiqtisadi nəzəriyyə, dövlət müdaxiləsi olmadığı təqdirdə özəl bazarın səmərəli nəticələr verə biləcəyini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur; Bu iş dövlət vergi və xərclərinin təhlilini əhatə edir.

Bu mövzu müxtəlif mövzuları əhatə edir, xüsusən də ictimai mallar, xarici təsirlər və qeyri-kamil rəqabət və dövlət siyasətinin yaradılması və həyata keçirilməsi kimi bazar uğursuzluqları.[1]

Ümumi texnika və mövzular aşağıdakılardır:

  • dövlət maliyyəsi nəzəriyyəsi və tətbiqi [2]
  • dövlət siyasətinin təhlili və inkişafı [3]
  • vergilərin bölüşdürülməsinin və dövlət xərclərinin təsiri [4]
  • bazar iflasının təhlili [5]və dövlət iflası[6].

Diqqət ideologiyadan fərqli olaraq analitik və elmi metodlara və normativ-etik təhlillərə yönəldilmişdir. Əhatə olunan mövzu nümunələri: vergi yükü [7] optimal vergitutma [8] və ictimai mal nəzəriyyəsi[9].

Bazar uğursuzluqları[redaktə | mənbəni redaktə et]

border=none Əsas məqalə: Bazar uğursuzluğu

Səmərəli və ədalətli bazarların təmin edilməsində hökumətin rolu, yarana biləcək bazar uğursuzluqlarını həll etməklə böyük ölçüdə gücləndirilir. Dövlət iqtisadiyyatı, hökumətin bazar uğursuzluqlarını düzəltmək üçün nə vaxt və nə dərəcədə iqtisadiyyata müdaxilə etməsinə diqqət yetirir. Hökümətin müdaxiləsinə bəzi nümunələr arasında müdafiə kimi saf ictimai malların tədarükü, çirklənmə kimi mənfi xarici təsirlərin idarəedilməsi və asimmetrik məlumatlar kimi qeyri-kamil bazar şərtlərinin aradan qaldırılması yer alır.

İctimai mallar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xalis mallar və ya kollektiv mallar iki xassəyə malikdir; rəqabət və istisna edilməməsi. Bir nəfər tərəfindən istehlak edilməsi qarşıdakı birini (müəyyən dərəcədə) atəşfəşanlıqdan məhrum etmirsə, misilsiz bir şey var - çünki atəşfəşanlığı seyr edən bir nəfər digər insanın bunu etməsinə mane olmur. Bir şey mümkündür ki, istifadəsi müəyyən bir insan qrupu ilə məhdudlaşa bilməz. Yenə də insanların atəşfəşanlıq izləməsinə mane ola bilmədiyiniz üçün bu mümkündür. [10] Xalis bir malın başqa bir nümunəsi bilikdir. Bir kitabı düşünək. Kitabın özü məhv edilə bilər və bu səbəbdən istisna edilə bilər. Ancaq kitabdan əldə edilən bilikləri məhv etmək daha çətindir, rəqabət etmirlər və istisna etmirlər. [11] Əslində, bütün ictimai mallar “təmiz” olaraq təsnif edilə bilməz və əksəriyyəti müəyyən dərəcədə müstəsna və rəqabət göstərir. Nopok ictimai mallar kimi tanınırlar. [12]

Xalqa məxsus məhsulların sərgilədiyi iki unikal xüsusiyyət, yəni rəqabət və müstəsnalıq olmaması səbəbindən, bazarların müdaxilə olmadan təsirli miqdarda məhsul istehsal etməsi ehtimalı azdır. Nəticə etibarı ilə, səmərəli bazar tarazlığı yaratmaq üçün ictimai malların istehsalını tənzimləyən dövlətin rolu.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Serge-Christophe Kolm, 1987. "public economics," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, pp. 1047–55. Table of Contents. Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine
  2. ↑ • Richard A. Musgrave, 2008. "public finance," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine
       • _____, 1959.     The Theory of Public Finance: A Study in Public Economy.J.M. Buchanan review, 1st page.
  3. ↑ • Dani Rodrik, 1996. "Understanding Economic Policy Reform," Journal of Economic Literature, 34(1), pp. 9–41. Arxivləşdirilib iyun 6, 2013, at the Wayback Machine
    From The New Palgrave Dictionary of Economics Online, 2008. Abstract links for:
       • behavioural public economics" Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine by B. Douglas Bernheim and Antonio Rangel
       • "fiscal federalism" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by David E. Wildasin
       • "hazardous waste, economics of" by Hilary Sigman.
       • "nutrition and public policy in advanced economies" Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine by Janet Currie.
  4. ↑ The New Palgrave Dictionary of Economics, 2008, 2nd Edition. Abstract/contents links for:
      • "public finance" Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine by Richard A. Musgrave
       • "consumption taxation" Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine by James M. Poterba
       • "distributive politics and targeted public spending" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by Brian G. Knight
       • "generational accounting" Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine by Jagadeesh Gokhale
       • "nutrition and public policy in advanced economies" Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine by Janet Currie
       • "progressive and regressive taxation" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by William Vickrey and Efe A. Ok
       • "redistribution of income and wealth" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by F.A. Cowell
       • "tax expenditures" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by Daniel N. Shaviro
       • "taxation and poverty" Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine by John Karl Scholz
       • "welfare state" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by Assar Lindbeck.
       • social insurance and public policy Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by Jonathan Gruber.
  5. ↑ The New Palgrave Dictionary of Economics, 2008, 2nd Edition. Abstract links for:
       • "market failure" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by John O. Ledyard
       • "bureaucracy" Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine by Mancur Olson
       • "health insurance, economics of" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine by Joseph P. Newhouse
       • "mandated employer provision of employee benefits" Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine by Jonathan Gruber
       • "public goods" Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine by Agnar Sandmo
  6. ↑ • Sharun W. Mukand, 2008. "policy reform, political economy of," The New Palgrave Dictionary of Economics 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine
       • James M. Buchanan, 2008. "public debt," The New Palgrave Dictionary of Economics 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2013-05-22 at the Wayback Machine
       • Mrinal Datta-Chaudhuri, 1990. "Market Failure and Government Failure," Journal of Economic Perspectives, 4(3), pp. 25-39..
       • Kenneth J. Arrow, 1969. "The Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market versus Non-market Allocations," in Analysis and Evaluation of Public Expenditures: The PPP System. Washington, D.C., Joint Economic Committee of Congress. PDF reprint as pp. 1-16 Arxivləşdirilib 2017-07-06 at the Wayback Machine (press +).
       • Joseph E. Stiglitz, 2009. "Regulation and Failure," in David Moss and John Cisternino (eds.), New Perspectives on Regulation, ch. 1, pp. 11-23. Arxivləşdirilib fevral 14, 2010, at the Wayback Machine Cambridge: The Tobin Project.
  7. ↑ Gilbert E. Metcalf, 2008. "tax incidence," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine
  8. ↑ Louis Kaplow, 2008. "optimal taxation," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine
  9. ↑ • Agnar Sandmo, 2008."public goods," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract. Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine
       • Serge-Christophe Kolm, 1987. "public economics," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, pp. 1047-48.
       • Anthony B. Atkinson and Joseph E. Stiglitz, 1980. Lectures in Public Economics, McGraw-Hill, pp. vii-xi.
       • Mancur Olson, 1971, 2nd ed.The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups, Harvard University Press, Description and chapter-previews links, pp. ix-x.
  10. ↑ Abelson, Peter. Public Economics: Principles and Practise. North Ryde, N.S.W.: McGraw-Hill. 2012. 67/68.
  11. ↑ "Peter Suber, SPARC Open Access Newsletter, 11/2/09". legacy.earlham.edu. 2022-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-30.
  12. ↑ Myles, Gareth. Public Economics. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. 255–256.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Arrow, Kenneth J. Social Choice and Individual Values. (1970)
  • Atkinson, Anthony B. "On the Measurement of Inequality" Journal of Economic Theory 2 (1970) 244-263 [1]
  • Auerbach, Alan J. and Laurence J. Kotlikoff. Dynamic Fiscal Policy. (1987)
  • Boiteux, Marcel. "On the Management of Public Monopolies Subject to Budgetary Constraints" Journal of Economic Theory 3 (1971) 219-240
  • Corlett, W.J. and D.C. Hague. "Complementarity and the Excess Burden of Taxation" The Review of Economic Studies Vol. 21 No. 1 (1953–1954) 21-30
  • Dalton, Hugh. "The Measurement of Inequality of Incomes" The Economics Journal Vol. 30, No. 119 (Sep. 1920) 348-361
  • Edgeworth, F.Y. "The Pure Theory of Taxation" The Economic Journal Vol. 7 No. 25 (Mar. 1897) 46-70 [2]
  • Feldstein, Martin. "Social Security, Induced Retirement, and Aggregate Capital Accumulation" The Journal of Political Economy Vol. 82 No. 5 (Sep.-Oct. 1974) 905-926
  • Fisher, Irving. "Income in Theory and Income Taxation in Practice" Econometrica Vol. 5 No. 1 (Jan. 1937) 1-55
  • Fisher, Irving. "The Double Taxation of Savings" The American Economic Review Vol. 29 No. 1 (Mar. 1939) 16-33
  • Gini, Corrado. "Variability and Mutability" in Memorie di Metodologica Statistica, ed. E. Pizetti and T. Salvemini (1955)
  • Harberger, Arnold. "The Incidence of the Corporation Income Tax" The Journal of Political Economy Vol. 70 No. 3 (Jun. 1962) 215-240 [3]
  • Lihndahl, Erik. "Just Taxation: A Positive Solution" in Classics in the Theory of Public Finance, ed. R.A. Musgrave and A.T. Peacock (1958) [4]
  • Lorenz, M.O. "Methods of Measuring the Concentration of Wealth" American Statistical Association Vol. 9 No. 70 (Jun. 1905) 209-219
  • Niskanen, William A. "The Peculiar Economics of Bureaucracy" The American Economic Review Vol. 58, No. 2 (May 1968) 293-305 [5]
  • Niskanen, William A. Bureaucracy and Representative Government. (2007)
  • Orshansky, Mollie. "Children of the Poor" Social Security Bulletin Vol. 26 No. 7 (July 1963)
  • Orshansky, Mollie. "Counting the Poor: Another Look at the Poverty Profile" Social Security Bulletin Vol. 28 No. 1 (Jan. 1965)
  • Samuelson, Paul. "The Pure Theory of Public Expenditure" Review of Economics and Statistics, XXXVI (1954), 387-89 [6]
  • Tiebout, Charles M. "A Pure Theory of Local Expenditure" The Journal of Political Economy Vol. 64, No. 5 (Oct. 1956), 416-424 [7]
  • Wicksell, Knut. "A New Principle of Just Taxation" in Classics in the Theory of Public Finance, ed. R.A. Musgrave and A.T. Peacock (1958)

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İctimai_iqtisadiyyat&oldid=7434662"