Rəşid xan Qaplanov
| Rəşid xan Kaplanov azərb. Rəşid xan Zabit xan oğlu Qaplanov |
||||
 |
||||
|
||||
|---|---|---|---|---|
| 14 mart, 1919 — 22 dekabr, 1919 | ||||
| Sələfi: | Nəsib bəy Yusifbəyli | |||
| Xələfi: | vəzifə ləğv edilib | |||
|
||||
| 24 dekabr, 1919 — 1 aprel, 1920 | ||||
| Sələfi: | Əliağa Həsənov | |||
| Xələfi: | vəzifə ləğv edilib | |||
|
||||
| 15 dekabr, 1918 — mart, 1919 | ||||
| Sələfi: | Pşemaxo Koçev | |||
| Xələfi: | Pşemaxo Koçev | |||
| Doğum tarixi: | 11 noyabr 1883 | |||
| Doğum yeri: | Ağsay, Xasavyurd, Dağıstan, Rusiya İmperiyası | |||
| Vəfat tarixi: | 28 yanvar 1937 | |||
| Vəfat yeri: | Bakı,  Azərbaycan SSR |
|||
| Atası: | Zabit xan Qaplanov | |||
Qaplanov Rəşid xan Zabit xan oğlu — sovet siyasi və dövlət xadimi.
Həyatı[redaktə | əsas redaktə]
Rəşid xan Qaplanov 1885-ci ildə kumık Qaplanovlar əsilzadə sülaləsində doğulmuşdur. Vladiqafqazda realnı məktəbi, 1910-cu ildə Parisdəki Sorbon Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. İstanbul Universitetinə dəvət olunmuş, 1913-cü ilədək orada dərs demişdir. Həmin il Vladiqafqaza qayıtmış, şəhər dairə məhkəməsində andlı müvəkkil müavini vəzifəsində çalışmışdır.
Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra Şimali Qafqazda gedən siyasi proseslərdə fəal iştirak etmiş, Dağlılar Respublikası daxili işlər naziri olmuşdur. Qaplanov 1919-cu ilin əvvəllərində Bakıya köçmüş, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 4-cü hökumət kabinəsində maarif və dini etiqad naziri vəzifəsinə təyin olunmuşdur.[1] Onun rəhbərliyi ilə Bakıda və Azərbaycanın bir çox şəhərində yeni məktəblər fəaliyyətə başlamışdır. Bakı Dövlət Universitetinin açılmasında Qaplanov da yaxından iştirak etmiş, eyni zamanda, burada "Osmanlı ədəbiyyatı tarixi"ndən dərs demişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 5-ci hökumət kabinəsində Qaplanov maliyyə naziri təyin olunmuş, dövriyyəyə buraxılan pulların qiymətdən düşməməsi və devalyuasiyaya uğramaması üçün böyük səy göstərmişdir. 1920-ci il fevralın əvvəllində Bakı bonlarının Zaqafqaziya pulları ilə dəyişdirilməsini dayandırmaq barədə qərar vermişdi. Qərara əsasən, "500 manat" dəyərində olan kağız pul əlli beş seriya ilə dövriyyəyə buraxılmışdı. Pulun üzərində baş nazir Nəsib bəy Yusifbəylinin və maliyyə naziri Rəşid xan Qaplanovun imzaları vardı.
Aprel işğalından (1920) bir həftə əvvəl Qaplanov Batuma ixrac edilən neft və neft məhsulları üçün rüsumların yalnız Azərbaycan pulu ilə ödənilməsi haqqında sərəncam vermişdi. Aprel işğalından sonra, 1920-ci ilin iyununda Qaplanov Bakıda həbs olunaraq, əvvəlcə Vladiqafqaza, sonra isə Moskvaya göndərilmişdi. Moskvadakı Şərq Xalqları Universitetində "Osmanlı imperiyası tarixi"ndən dərs demiş, eyni zamanda, vəkil kimi özəl fəaliyyət göstərmişdir.
Ölümü[redaktə | əsas redaktə]
Repressiyaya məruz qalmışdır. 8 oktyabr 1937-ci ildə həbs olunmuş, 10 dekabrda güllələnmişdir. Məzarı Moskvadadır.
Ailəsi[redaktə | əsas redaktə]
Atası Zabit xan Qaplan-Hacı oğlu Qaplanov Dağıstanın adlı-sanlı mülkədarlarından idi. Anasının adı Aybala idi. Kiçik qardaşı İbrahim xan Qaplanov (1887 - 1948) ağqvardiyaçı olmuş, ABŞda vəfat etmişdir. Bacısı Nəcabət knyaz Fyodor Bekoviç-Çerkasski ilə evlənmişdir. Olqa Arşon ilə evlənmişdir. Övladları: Murad Qaplanov (1915-1980) - elmlər doktoru Fatma - qızı.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Manşet (02.04.2016). ""Cümhuriyyətin kəşfiyyat orqanlarında Mircəfər Bağırov, Lavrenti Beriya kimi şəxslər də xidmət edib"" (az). Youtube.com. https://www.youtube.com/watch?v=ZffuG6JPumE. İstifadə tarixi: 2016-09-12.
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
- Əliyev M. Rəşidxan Qaplanov. "Azərbaycan Demokratik Respublikası. Azərbaycan hökuməti - 1918-1920" kitabında. Bakı: 1990.
- Məmmədzadə N. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin iqtisadi kursunun formalaşdırılmasında siyasi partiyaların rolu. "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tarixinin aktual problemləri" beynəlxalq elmi sessiyasının materialları. 28 aprel, 2003.
