Rəşid xan Qaplanov

Rəşid xan Qaplanov
Rəşid xan Zabit oğlu Qaplanov
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Maliyyə naziri 24 dekabr 1919 — 1 aprel 1920
Sələfi	Əlağa Həsənov
Xələfi	vəzifə ləğv edilib
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Maarif və Dini Etiqad naziri 14 mart 1919 — 22 dekabr 1919
Sələfi	Nəsib bəy Yusifbəyli
Xələfi	Həmid bəy Şahtaxtinski
Dağlılar Respublikası 2-ci Daxili İşlər naziri 15 dekabr 1918 — mart 1919
Sələfi	Pşemaxo Koçev
Xələfi	Pşemaxo Koçev
Partiya	Əhrar
Doğum tarixi	11 noyabr 1883(1883-11-11)
Doğum yeri	Ağsay, Xasavyurd, Dağıstan vilayəti, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi	10 dekabr 1937 (54 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR
Dəfn yeri	Communarka shooting ground[d]
Atası	Zabit xan Qaplanov

Rəşid xan Zabit oğlu Qaplanov — dövlət xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 4-cü hökumət kabinəsində maarif və dini etiqad naziri.

Həyatı

Rəşid xan Qaplanov 1883-cü ildə kumık Qaplanovlar əsilzadə sülaləsində doğulmuşdur. Vladiqafqazda realnı məktəbi, 1910-cu ildə Parisdəki Sorbon Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. İstanbul Universitetinə dəvət olunmuş, 1913-cü ilədək orada dərs demişdir. Həmin il Vladiqafqaza qayıtmış, şəhər dairə məhkəməsində andlı müvəkkil müavini vəzifəsində çalışmışdır.

Dekabr 1919 Aslan bəy Səfikürdski, Xudadat bəy Məlik-Aslanov, Səməd bəy Mehmandarov, Nəsib bəy Yusifbəyli, Məmməd Yusif Cəfərov, Rəşid xan Qaplanov, Ağa Əminov, Camo bəy Hacınski, Nəriman bəy Nərimanbəyli

Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra Şimali Qafqazda gedən siyasi proseslərdə fəal iştirak etmiş, Dağlılar Respublikası daxili işlər naziri olmuşdur. Qaplanov 1919-cu ilin əvvəllərində Bakıya köçmüş, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 4-cü hökumət kabinəsində maarif və dini etiqad naziri vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Onun rəhbərliyi ilə Bakıda və Azərbaycanın bir çox şəhərində yeni məktəblər fəaliyyətə başlamışdır. Bakı Dövlət Universitetinin açılmasında Qaplanov da yaxından iştirak etmiş, eyni zamanda, burada "Osmanlı ədəbiyyatı tarixi"ndən dərs demişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 5-ci hökumət kabinəsində Qaplanov maliyyə naziri təyin olunmuş, dövriyyəyə buraxılan pulların qiymətdən düşməməsi və devalyuasiyaya uğramaması üçün böyük səy göstərmişdir. 1920-ci il fevralın əvvəllində Bakı bonlarının Zaqafqaziya pulları ilə dəyişdirilməsini dayandırmaq barədə qərar vermişdi. Qərara əsasən, "500 manat" dəyərində olan kağız pul əlli beş seriya ilə dövriyyəyə buraxılmışdı. Pulun üzərində baş nazir Nəsib bəy Yusifbəylinin və maliyyə naziri Rəşid xan Qaplanovun imzaları vardı.

Aprel işğalından (1920) bir həftə əvvəl Qaplanov Batuma ixrac edilən neft və neft məhsulları üçün rüsumların yalnız Azərbaycan pulu ilə ödənilməsi haqqında sərəncam vermişdi. Aprel işğalından sonra, 1920-ci ilin iyununda Qaplanov Bakıda həbs olunaraq, əvvəlcə Vladiqafqaza, sonra isə Moskvaya göndərilmişdi. Moskvadakı Şərq Xalqları Universitetində "Osmanlı imperiyası tarixi"ndən dərs demiş, eyni zamanda, vəkil kimi özəl fəaliyyət göstərmişdir.

Ölümü

Repressiyaya məruz qalmışdır. 8 oktyabr 1937-ci ildə həbs olunmuş, 10 dekabrda güllələnmişdir. Məzarı Moskvadadır.

Ailəsi

Atası Zabit xan Qaplan-Hacı oğlu Qaplanov Dağıstanın adlı-sanlı mülkədarlarından idi. Anasının adı Aybala idi. Kiçik qardaşı İbrahim xan Qaplanov (1887 - 1948) ağqvardiyaçı olmuş, ABŞda vəfat etmişdir. Bacısı Nəcabət knyaz Fyodor Bekoviç-Çerkasski ilə evlənmişdir. Olqa Arşon ilə evlənmişdir. Övladları: Murad Qaplanov (1915-1980) - texniki elmlər doktoru, professor.

Mənbə

• Əliyev M. Rəşidxan Qaplanov. "Azərbaycan Demokratik Respublikası. Azərbaycan hökuməti - 1918-1920" kitabında. Bakı: 1990.
• Məmmədzadə N. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin iqtisadi kursunun formalaşdırılmasında siyasi partiyaların rolu. "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tarixinin aktual problemləri" beynəlxalq elmi sessiyasının materialları. 28 aprel, 2003.

Həmçinin bax

• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamenti