Çuvaş dili: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 23: Sətir 23:
}}
}}


'''Çuvaş dili''' (''Чăваш чĕлхи''), [[Türk dilləri]]nə aid bir dildir.
'''Çuvaş dili''' (''Чăваш чĕлхи'') - [[türk dilləri]]<nowiki/>nin [[Bulqar dilləri|oğur qolu]]<nowiki/>na aid dil, [[Rusiya]]<nowiki/>nın [[Çuvaşıstan|Çuvaşiya Respublikası]]<nowiki/>nın [[rus dili]] ilə yanaşı ikinci rəsmi dili.
Bu dildə ən çox [[Çuvaşıstan]]da danışılır. Çuvaşıstan Respublikasının dövlət dilidir ([[rus dili]] ilə yanaşı).


== Müqayisə ==
Volga dirseğindeki Kazan Da, irəlidə -Tatarlar və Başkurtlar arasında dağılmış olaraq- Volga və Ural arasındakı bölgədə, nisbətən az olan ədədlərinə baxmayaraq (1959 sayımına görə 1.470.000) dil elm və etnoloji baxımından ən maraqlı və ən əhəmiyyətli Türk xalqlarından biri olan Çuvaşlar (cavase) yaşar.Həm fərqli etnik xüsusiyyətləri həm də ağız xüsusiyyətlərinə görə Çuvaşlar iki əsas qrupa ayrılırlar:Kozmodem'jansk, Çeboksary, Jadrin və Kurmyş qəsəbələrində Yuxarı Çuvaşlar (viryal <* üz əl "yuxarı məmləkət, yuxarı xalq ") və Aşağı Çuvaşlar (anatri <* enet ôegi? 'aşağıda [Volga və davamında] tapılanlar '), həmçinin, xüsusilə Volqa sahili dağları boyunca Cyvil'sk'den, Tetyuşi üzərindən Ul'janovsk (köhnə Simbirsk, Step Çuvaşlarının mərkəzi) bölgəsinə qədər olan yerdəki Step çuvaşlar əhəmiyyətlə qeyd olunmalıdır.<ref>J,BENZİNG,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/%C7uva%26%23351%3B%E7a.htm ÇUVAŞÇA]",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri]</ref>
{| class="wikitable"
|+Müqayisə
!Azərbaycanca
!Çuvaşca
|-
|mən, bən ''("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsasən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "ben" variantında görülür)''
|epĕ (эпĕ)
|-
|sən
|esĕ (эсĕ)
|-
|o, ol ''("o" sözünün arxaik halı, hazırda bəzən poeziyada istifadə edilir)''
|văl (вăл), u (у)
|-
|biz
|epir (эпир)
|-
|siz
|esir (эсир)
|-
|onlar
|vĕsem (вĕсем)
|-
|kim
|kam (кам)
|-
|nə, nəmə, nəmənə
|mĕn (мӗн)
|-
|harada
|ăśta (ăçта)
|-
|haçan
|xăśan (хăçан)
|-
|necə
|mĕnle (мĕнле)
|-
|bütün
|pĕtĕm (пĕтĕм), pur (пур), purte (пурте)
|-
|
|
|-
|ad
|yat (ят)
|-
|ata
|atte (атте)
|-
|ana
|anne (анне)
|-
|oğul
|ıvăl (ывӑл)
|-
|qız
|xĕr (хӗр)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|diş
|şăl (шӑл)
|-
|qan
|yun (юн)
|-
|sümük
|şămă (шӑмӑ)
|-
|
|
|-
|ay
|uyăx (уйӑх)
|-
|gün
|kun (кун)
|-
|ulduz
|śăltăr (ҫӑлтӑр)
|-
|
|
|-
|su
|şıv (шыв)
|-
|
|
|-
|altun ''(yəni "[[qızıl]]")''
|ıltăn (ылтӑн)
|-
|daş
|çul (чул)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|yemiş ''("[[meyvə]]" mənasında)''
|śimĕs (ҫимӗс)
|-
|yumurta
|śămarta (ҫӑмарта)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|ilan
|śĕlen (ҫӗлен)
|-
|qaz ''("[[Qaz (cins)|quş növü]]" mənasında)''
|xur (хур)
|-
|qunduz
|xăntăr (хӑнтӑр)
|-
|yun
|śăm (ҫӑм)
|-
|
|
|-
|yağmur, yağış
|śumăr (ҫумӑр)
|-
|yel ''("[[külək]]" mənasında)''
|śil (ҫил)
|-
|qar
|yur (юр)
|-
|yaz
|śur (ҫур)
|-
|yay
|śu (ҫу)
|-
|çiçək
|śeśke (ҫеҫке)
|-
|
|
|-
|olmaq
|pulma (пулма)
|-
|
|çӱреме
|-
|içmək
|ĕśme (ĕçме)
|-
|işləmək
|ĕśleme (ĕçлеме)
|-
|gülmək
|kulma (кулма)
|-
|tutmaq
|tıtma (тытма)
|-
|anlamaq, başa düşmək
|ănlanma (ăнланма)
|-
|yanmaq
|śunma (ҫунма)
|-
|savaşmaq
|śapăśma (çапǎçма)
|-
|ölmək
|vil'me (вильме)
|-
|axmaq ''("suyun, mayenin axması" mənasında)''
|yuxma (юхма)
|-
|əmmək
|ĕmme (ĕмме)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|1 - bir
|pĕrre (пĕрре)
|-
|2 - iki
|
|-
|3 - üç
|
|-
|4 - dörd
|
|-
|5 - beş
|
|-
|6 - altı
|
|-
|7 - yeddi
|
|-
|8 - səkkiz
|
|-
|9 - doqquz
|
|-
|10 - on
|
|-
|20 - iyirmi
|
|-
|30 - otuz
|
|-
|40 - qırx
|
|-
|50 - əlli
|
|-
|60 - altmış
|
|-
|70 - yetmiş
|
|-
|80 - səksən
|
|-
|90 - doxsan
|
|-
|100 - yüz
|
|-
|1000 - min
|
|}


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==

22:45, 1 sentyabr 2018 tarixindəki versiya

{{{2}}}

Çuvaş dili (Чăваш чĕлхи) - türk dillərinin oğur qoluna aid dil, Rusiyanın Çuvaşiya Respublikasının rus dili ilə yanaşı ikinci rəsmi dili.

Müqayisə

Müqayisə
Azərbaycanca Çuvaşca
mən, bən ("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsasən türkcədə "ben" variantında görülür) epĕ (эпĕ)
sən esĕ (эсĕ)
o, ol ("o" sözünün arxaik halı, hazırda bəzən poeziyada istifadə edilir) văl (вăл), u (у)
biz epir (эпир)
siz esir (эсир)
onlar vĕsem (вĕсем)
kim kam (кам)
nə, nəmə, nəmənə mĕn (мӗн)
harada ăśta (ăçта)
haçan xăśan (хăçан)
necə mĕnle (мĕнле)
bütün pĕtĕm (пĕтĕм), pur (пур), purte (пурте)
ad yat (ят)
ata atte (атте)
ana anne (анне)
oğul ıvăl (ывӑл)
qız xĕr (хӗр)
diş şăl (шӑл)
qan yun (юн)
sümük şămă (шӑмӑ)
ay uyăx (уйӑх)
gün kun (кун)
ulduz śăltăr (ҫӑлтӑр)
su şıv (шыв)
altun (yəni "qızıl") ıltăn (ылтӑн)
daş çul (чул)
yemiş ("meyvə" mənasında) śimĕs (ҫимӗс)
yumurta śămarta (ҫӑмарта)
ilan śĕlen (ҫӗлен)
qaz ("quş növü" mənasında) xur (хур)
qunduz xăntăr (хӑнтӑр)
yun śăm (ҫӑм)
yağmur, yağış śumăr (ҫумӑр)
yel ("külək" mənasında) śil (ҫил)
qar yur (юр)
yaz śur (ҫур)
yay śu (ҫу)
çiçək śeśke (ҫеҫке)
olmaq pulma (пулма)
çӱреме
içmək ĕśme (ĕçме)
işləmək ĕśleme (ĕçлеме)
gülmək kulma (кулма)
tutmaq tıtma (тытма)
anlamaq, başa düşmək ănlanma (ăнланма)
yanmaq śunma (ҫунма)
savaşmaq śapăśma (çапǎçма)
ölmək vil'me (вильме)
axmaq ("suyun, mayenin axması" mənasında) yuxma (юхма)
əmmək ĕmme (ĕмме)
1 - bir pĕrre (пĕрре)
2 - iki
3 - üç
4 - dörd
5 - beş
6 - altı
7 - yeddi
8 - səkkiz
9 - doqquz
10 - on
20 - iyirmi
30 - otuz
40 - qırx
50 - əlli
60 - altmış
70 - yetmiş
80 - səksən
90 - doxsan
100 - yüz
1000 - min

İstinadlar

 Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.


Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Çuvaş_dili&oldid=4403544"