Çuvaş dili: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 36: Sətir 36:
|-
|-
|yox
|yox
|śux (çух)
|ş'ux (çух)
|-
|-
|mən; ''həmçinin'' bən ''("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsas<nowiki/>ən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "ben" variantında görülür)''
|mən; ''həmçinin'' bən ''("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsas<nowiki/>ən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "ben" variantında görülür)''
Sətir 63: Sətir 63:
|-
|-
|harada
|harada
|ăśta (ăçта)
|ăş'ta (ăçта)
|-
|-
|haçan ''(yəni "nə zaman, nə vaxt")''
|haçan ''(yəni "nə zaman, nə vaxt")''
|xăśan (хăçан)
|xăş'an (хăçан)
|-
|-
|necə
|necə
Sətir 75: Sətir 75:
|-
|-
|yarı, yarım, yarımçıq
|yarı, yarım, yarımçıq
|śurma (çурма)''("yarı, yarım, yarımçıq" mənasında)''
|ş'urma (çурма)''("yarı, yarım, yarımçıq" mənasında)''
|-
|-
|ayrı
|ayrı
Sətir 87: Sətir 87:
|-
|-
|yeni
|yeni
|śĕnĕ (çĕнĕ)
|ş'ĕnĕ (çĕнĕ)
|-
|-
|çürük
|çürük
|śĕrĕk (çĕрĕк)
|ş'ĕrĕk (çĕрĕк)
|-
|-
|qalın
|qalın
Sətir 105: Sətir 105:
|-
|-
|yaxın
|yaxın
|śıvăx (çывăх)
|ş'ıvăx (çывăх)
|-
|-
|qısa
|qısa
Sətir 114: Sətir 114:
|-
|-
|yüngül
|yüngül
|śămăl (çăмăл)
|ş'ămăl (çăмăл)
|-
|-
|çin ''("doğru, gerçək, həqiqi" mənalarında, məsələn "arzularınız çin olsun" ifadəsindəki kimi)''
|çin ''("doğru, gerçək, həqiqi" mənalarında, məsələn "arzularınız çin olsun" ifadəsindəki kimi)''
Sətir 132: Sətir 132:
|-
|-
|incə
|incə
|śinçe (çинче)
|ş'inçe (çинче)
|-
|-
|quru
|quru
Sətir 218: Sətir 218:
|-
|-
|iş
|iş
|ĕś (ӗҫ)
|ĕş' (ӗҫ)
|-
|-
|alqı-satqı, alış-veriş, ticarət
|alqı-satqı, alış-veriş, ticarət
Sətir 224: Sətir 224:
|-
|-
|uc ''(yəni "nəyinsə sonu, kənarı, qırağı, nöqtəsi")''
|uc ''(yəni "nəyinsə sonu, kənarı, qırağı, nöqtəsi")''
|vĕś (вĕç) ''("uc" mənasında)''
|vĕş' (вĕç) ''("uc" mənasında)''


''(Qeyd: əgər bu söz tək halda, arzu cümləsi/sözü və ya [[əmr cümləsi]]/sözü kimi (yəni optativ olaraq) istifadə edilsə (yəni "vĕś! / вĕç!" kimi), o zaman "uc" mənasından başqa həm də [[omonim]] olan "uç!" (yəni "uçmağa başla, havalan, qanadlan") mənasında da anlaşıla bilər)''
''(Qeyd: əgər bu söz tək halda, arzu cümləsi/sözü və ya [[əmr cümləsi]]/sözü kimi (yəni optativ olaraq) istifadə edilsə (yəni "vĕş'! / вĕç!" kimi), o zaman "uc" mənasından başqa həm də [[omonim]] olan "uç!" (yəni "uçmağa başla, havalan, qanadlan") mənasında da anlaşıla bilər)''
|-
|-
|iz
|iz
Sətir 244: Sətir 244:
|-
|-
|ip, kəndir
|ip, kəndir
|śip (çип)
|ş'ip (çип)
|-
|-
|səs
|səs
Sətir 274: Sətir 274:
|-
|-
|saç
|saç
|śüś (çӳç)
|ş'üş' (çӳç)
|-
|-
|saqqal
|saqqal
Sətir 280: Sətir 280:
|-
|-
|baş
|baş
|puś (пуç)
|puş' (пуç)
|-
|-
|beyin
|beyin
Sətir 286: Sətir 286:
|-
|-
|göz
|göz
|kuś (куҫ)
|kuş' (куҫ)
|-
|-
|gözlük, eynək
|gözlük, eynək
|kuślăx (куҫлӑх)
|kuş'lăx (куҫлӑх)
|-
|-
|yaş ''("göz yaşı" mənasında)''
|yaş ''("göz yaşı" mənasında)''
|śulʹ (ҫуль)
|ş'ulʹ (ҫуль)


''(Qeyd: bu söz çuvaş dilində arxaikləşib, və hazırda yalnızca "göz yaşı" mənasındakı'' "kuś-śulʹ" (куҫ-ҫуль) ''ifadəsində görülür)''
''(Qeyd: bu söz çuvaş dilində arxaikləşib, və hazırda yalnızca "göz yaşı" mənasındakı'' "kuş'-ş'ul''<nowiki/>'''" (куҫ-ҫуль) ''ifadəsində görülür)''
|-
|-
|qulaq
|qulaq
Sətir 309: Sətir 309:
|-
|-
|ağız
|ağız
|śăvar (çăвар)
|ş'ăvar (çăвар)
|-
|-
|boğaz
|boğaz
Sətir 329: Sətir 329:
|-
|-
|sümük
|sümük
|şămă (шӑмӑ)
|ş'ămă (шӑмӑ)
|-
|-
|əl, qol
|əl, qol
Sətir 335: Sətir 335:
|-
|-
|ovuc
|ovuc
|ıvăś (ывăç)
|ıvăş' (ывăç)
|-
|-
|barmaq
|barmaq
Sətir 347: Sətir 347:
|-
|-
|qıç, bud
|qıç, bud
|pĕśĕ (пĕçĕ)
|pĕş'ĕ (пĕçĕ)
|-
|-
|öfkə ''(yəni "ağciyər")''
|öfkə ''(yəni "ağciyər")''
Sətir 359: Sətir 359:
|-
|-
|arxa, kürək, sırt
|arxa, kürək, sırt
|śurăm (çурăм)
|ş'urăm (çурăм)
|-
|-
|döş, məmə, əmcək
|döş, məmə, əmcək
Sətir 380: Sətir 380:


3) yaş ''("doğuluş, dünyaya gəlmə günündən keçən vaxt, il; insanın, heyvanın, bitkinin böyüməsində, inkişafında dövr; ömür" mənasında (məsələn "Yaşın neçədir?", "Onun 20 yaşı var"))''
3) yaş ''("doğuluş, dünyaya gəlmə günündən keçən vaxt, il; insanın, heyvanın, bitkinin böyüməsində, inkişafında dövr; ömür" mənasında (məsələn "Yaşın neçədir?", "Onun 20 yaşı var"))''
|śul (çул)
|ş'ul (çул)


''(Qeyd: çuvaş dilində bu söz bir neçə [[Omonim|omonimlər]]<nowiki/>dən ibarətdir)''
''(Qeyd: çuvaş dilində bu söz bir neçə [[Omonim|omonimlər]]<nowiki/>dən ibarətdir)''
Sətir 390: Sətir 390:
|-
|-
|gecə
|gecə
|kaś (каç)
|kaş' (каç)
|-
|-
|gün, gündüz
|gün, gündüz
Sətir 402: Sətir 402:
|-
|-
|ulduz
|ulduz
|śăltăr (ҫӑлтӑр)
|ş'ăltăr (ҫӑлтӑр)
|-
|-
|su
|su
Sətir 417: Sətir 417:
|-
|-
|çay, axarsu, irmaq ''(əsasən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "çay, axarsu" mənasında "ırmak" şəklində görülür)''
|çay, axarsu, irmaq ''(əsasən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "çay, axarsu" mənasında "ırmak" şəklində görülür)''
|şıv (шыв), yuxanşıv (юханшыв), śırma (çырма)''("çay, irmaq" mənasında; [[omonim]] sözdür)''
|şıv (шыв), yuxanşıv (юханшыв), ş'ırma (çырма)''("çay, irmaq" mənasında; [[omonim]] sözdür)''
|-
|-
|göl
|göl
Sətir 470: Sətir 470:
|-
|-
|yurd
|yurd
|śurt (çурт)
|ş'urt (çурт)


''(Qeyd: çuvaş dilində bu söz "ev" mənasında istifadə edilir)''
''(Qeyd: çuvaş dilində bu söz "ev" mənasında istifadə edilir)''
Sətir 495: Sətir 495:
|-
|-
|üzük
|üzük
|śĕrĕ (ҫӗрӗ)
|ş'ĕrĕ (ҫӗрӗ)
|-
|-
|qazan
|qazan
Sətir 507: Sətir 507:
|-
|-
|bıçaq
|bıçaq
|pekĕ (пекӗ); ''həmçinin'' śĕśĕ (ҫӗҫӗ)
|pekĕ (пекӗ); ''həmçinin'' ş'ĕş'ĕ (ҫӗҫӗ)
|-
|-
|balta
|balta
Sətir 516: Sətir 516:
|-
|-
|yer
|yer
|śĕr (çĕр)
|ş'ĕr (çĕр)
|-
|-
|torpaq
|torpaq
Sətir 522: Sətir 522:
|-
|-
|yük, ağırlıq
|yük, ağırlıq
|śăk (ҫӑк)
|ş'ăk (ҫӑк)
|-
|-
|daş
|daş
Sətir 534: Sətir 534:
|-
|-
|yağ
|yağ
|śu (ҫу)''("yağ" mənasında)''
|ş'u (ҫу)''("yağ" mənasında)''
|-
|-
|bal
|bal
Sətir 543: Sətir 543:
|-
|-
|yumurta
|yumurta
|śămarta (ҫӑмарта)
|ş'ămarta (ҫӑмарта)
|-
|-
|dad
|dad
Sətir 561: Sətir 561:
|-
|-
|yemiş ''("[[meyvə]]" mənasında)''
|yemiş ''("[[meyvə]]" mənasında)''
|śimĕs (ҫимӗс)
|ş'imĕs (ҫимӗс)
|-
|-
|alma
|alma
Sətir 567: Sətir 567:
|-
|-
|üzüm
|üzüm
|iśĕm (иҫӗм)
|iş'ĕm (иҫӗм)
|-
|-
|giləmeyvə
|giləmeyvə
|śırla (ҫырла)
|ş'ırla (ҫырла)
|-
|-
|arpa
|arpa
Sətir 582: Sətir 582:
|-
|-
|un
|un
|śănăx (ҫӑнӑх)
|ş'ănăx (ҫӑнӑх)
|-
|-
|at
|at
Sətir 597: Sətir 597:
|-
|-
|ilan
|ilan
|śĕlen (ҫӗлен)
|ş'ĕlen (ҫӗлен)
|-
|-
|kərtənkələ
|kərtənkələ
Sətir 621: Sətir 621:
|-
|-
|birə
|birə
|părśa (пӑрҫа)
|părş'a (пӑрҫа)
|-
|-
|aslan, arslan ''(yəni "[[şir]]")''
|aslan, arslan ''(yəni "[[şir]]")''
Sətir 675: Sətir 675:
|-
|-
|[[yun]]
|[[yun]]
|śăm (ҫӑм)
|ş'ăm (ҫӑм)
|-
|-
|buynuz
|buynuz
Sətir 684: Sətir 684:
|-
|-
|qanad
|qanad
|śunat (çунат)
|ş'unat (çунат)
|-
|-
|orman ''(yəni "[[meşə]]")''
|orman ''(yəni "[[meşə]]")''
Sətir 690: Sətir 690:
|-
|-
|ağac
|ağac
|yıvăś (йывăç)
|yıvăş' (йывăç)
|-
|-
|yarpaq
|yarpaq
|śulśă (çулçă)
|ş'ulş'ă (çулçă)
|-
|-
|qabıq
|qabıq
Sətir 699: Sətir 699:
|-
|-
|çiçək
|çiçək
|śeśke (ҫеҫке); ''həmçinin'' çeçek (чечек)
|ş'eş'ke (ҫеҫке); ''həmçinin'' çeçek (чечек)
|-
|-
|bulud
|bulud
Sətir 705: Sətir 705:
|-
|-
|şimşək, ildırım
|şimşək, ildırım
|śiśĕm (ҫиҫӗм)
|ş'iş'ĕm (ҫиҫӗм)
|-
|-
|yağmur, yağış
|yağmur, yağış
|śumăr (ҫумӑр)
|ş'umăr (ҫумӑр)
|-
|-
|damla, damcı
|damla, damcı
Sətir 717: Sətir 717:
|-
|-
|yel ''("[[külək]]" mənasında)''
|yel ''("[[külək]]" mənasında)''
|śil (ҫил)
|ş'il (ҫил)
|-
|-
|tüstü, tütün
|tüstü, tütün
Sətir 726: Sətir 726:
|-
|-
|od, alov
|od, alov
|vut (вут); ''həmçinin'' śulăm (çулăм)
|vut (вут); ''həmçinin'' ş'ulăm (çулăм)
|-
|-
|buz
|buz
Sətir 738: Sətir 738:
|-
|-
|yaz
|yaz
|śur (ҫур)
|ş'ur (ҫур)
|-
|-
|yay
|yay
|śu (ҫу)''("yay fəsli" mənasında)''
|ş'u (ҫу)''("yay fəsli" mənasında)''
|-
|-
|güz ''(yəni "payız")''
|güz ''(yəni "payız")''
Sətir 753: Sətir 753:
|-
|-
|yemək
|yemək
|śime (çиме)
|ş'ime (çиме)
|-
|-
|içmək
|içmək
|ĕśme (ĕçме)
|ĕş'me (ĕçме)


''(Qeyd: bu söz çuvaş dilində "içmək" felindən başqa həm də "içki" mənasını da daşıyır)''
''(Qeyd: bu söz çuvaş dilində "içmək" felindən başqa həm də "içki" mənasını da daşıyır)''
|-
|-
|işləmək
|işləmək
|ĕśleme (ĕçлеме)
|ĕş'leme (ĕçлеме)
|-
|-
|başlamaq
|başlamaq
|puślama (пуçлама)
|puş'lama (пуçлама)
|-
|-
|bişirmək
|bişirmək
|pĕśerme (пĕçерме)
|pĕş'erme (пĕçерме)
|-
|-
|qatışdırmaq
|qatışdırmaq
Sətir 779: Sətir 779:
|-
|-
|açmaq
|açmaq
|uśma (уçма)
|uş'ma (уçма)
|-
|-
|acmaq
|acmaq
|vıśma (выҫма)
|vış'ma (выҫма)
|-
|-
|atlanmaq ''("at üstünə minmək" mənasında)''
|atlanmaq ''("at üstünə minmək" mənasında)''
Sətir 809: Sətir 809:
|-
|-
|tikmək
|tikmək
|śıxma (ҫыхма)
|ş'ıxma (ҫыхма)
|-
|-
|ısırmaq ''(yəni "dişləmək")''
|ısırmaq ''(yəni "dişləmək")''
|śırtma (çыртма)
|ş'ırtma (çыртма)
|-
|-
|ağrımaq
|ağrımaq
Sətir 839: Sətir 839:
|-
|-
|kişnəmək
|kişnəmək
|kĕśenme (кĕçенме)
|kĕş'enme (кĕçенме)
|-
|-
|gülmək
|gülmək
Sətir 887: Sətir 887:
|-
|-
|yanmaq
|yanmaq
|śunma (ҫунма)
|ş'unma (ҫунма)
|-
|-
|yazmaq
|yazmaq
|śırma (çырма)''("yazmaq" mənasında; [[omonim]] sözdür)''
|ş'ırma (çырма)''("yazmaq" mənasında; [[omonim]] sözdür)''
|-
|-
|yaşamaq
|yaşamaq
Sətir 902: Sətir 902:
|-
|-
|savaşmaq
|savaşmaq
|śapăśma (çапǎçма)
|ş'apăş'ma (çапǎçма)
|-
|-
|vuruşmaq
|vuruşmaq
|vărśma (вӑрҫма)
|vărş'ma (вӑрҫма)
|-
|-
|güləşmək
|güləşmək
Sətir 914: Sətir 914:
|-
|-
|ovlamaq
|ovlamaq
|uxatana śüreme (ухатана çӳреме)
|uxatana ş'üreme (ухатана çӳреме)
|-
|-
|vurmaq, çapmaq, çırpmaq
|vurmaq, çapmaq, çırpmaq
|śapma (çапма)
|ş'apma (çапма)
|-
|-
|burmaq
|burmaq
Sətir 944: Sətir 944:
|-
|-
|yarmaq ''("qırmaq, yarıya bölmək, ayırmaq" mənalarında)''
|yarmaq ''("qırmaq, yarıya bölmək, ayırmaq" mənalarında)''
|śurma (ҫурма)''("yarmaq" mənasında)''
|ş'urma (ҫурма)''("yarmaq" mənasında)''
|-
|-
|qazmaq
|qazmaq
Sətir 959: Sətir 959:
|-
|-
|çatmaq, yetmək
|çatmaq, yetmək
|śitme (çитме)
|ş'itme (çитме)
|-
|-
|yerimək, yürümək, getmək, ötmək, addımlamaq
|yerimək, yürümək, getmək, ötmək, addımlamaq
|śüreme (çӳреме); ''həmçinin'' utma (утма)
|ş'üreme (çӳреме); ''həmçinin'' utma (утма)
|-
|-
|varmaq ''(yəni "harasa getmək, harasa istiqamətlənmək")''
|varmaq ''(yəni "harasa getmək, harasa istiqamətlənmək")''
Sətir 974: Sətir 974:
|-
|-
|keçmək
|keçmək
|kaśma (каçма), kuśma (куçма)
|kaş'ma (каçма), kuş'ma (куçма)
|-
|-
|uzanmaq, yatmaq
|uzanmaq, yatmaq
Sətir 1.021: Sətir 1.021:
|-
|-
|yumaq ''("su ilə təmizləmək" mənasında)''
|yumaq ''("su ilə təmizləmək" mənasında)''
|śuma (ҫума)
|ş'uma (ҫума)
|-
|-
|yıxamaq ''(yəni "yumaq")'', yaxalamaq ''("yumaq" mənasında)''
|yıxamaq ''(yəni "yumaq")'', yaxalamaq ''("yumaq" mənasında)''
Sətir 1.039: Sətir 1.039:
|-
|-
|şişmək
|şişmək
|şıśma (шыçма)
|şış'ma (шыçма)
|-
|-
|say, san
|say, san
Sətir 1.054: Sətir 1.054:
|-
|-
|3 - üç
|3 - üç
|viśśĕ (виҫҫӗ); həmçinin viśĕ (виҫӗ), viś (виҫ)
|viş'ş'ĕ (виҫҫӗ); həmçinin viş'ĕ (виҫӗ), viş' (виҫ)
|-
|-
|4 - dörd
|4 - dörd
Sətir 1.066: Sətir 1.066:
|-
|-
|7 - yeddi
|7 - yeddi
|śiççĕ (ҫиччӗ); ''həmçinin'' śiçĕ (ҫичӗ), śiç (ҫич)
|ş'iççĕ (ҫиччӗ); ''həmçinin'' ş'içĕ (ҫичӗ), ş'iç (ҫич)
|-
|-
|8 - səkkiz
|8 - səkkiz
Sətir 1.078: Sətir 1.078:
|-
|-
|20 - iyirmi
|20 - iyirmi
|śirĕm (ҫирӗм)
|ş'irĕm (ҫирӗм)
|-
|-
|30 - otuz
|30 - otuz
Sətir 1.093: Sətir 1.093:
|-
|-
|70 - yetmiş
|70 - yetmiş
|śitmĕl (ҫитмӗл)
|ş'itmĕl (ҫитмӗл)
|-
|-
|80 - səksən
|80 - səksən
Sətir 1.102: Sətir 1.102:
|-
|-
|100 - yüz
|100 - yüz
|śĕr (ҫӗр)
|ş'ĕr (ҫӗр)
|-
|-
|1000 - min
|1000 - min

22:35, 5 dekabr 2018 tarixindəki versiya

{{{2}}}

Çuvaş dili (Чăваш чĕлхи) - türk dillərinin oğur qoluna aid dil, Rusiyanın Çuvaşiya Respublikasının rus dili ilə yanaşı ikinci rəsmi dili.


Müqayisə

Müqayisə
Azərbaycanca Çuvaşca
hə tata (тата); həmçinin ta (та), te (те)
yox ş'ux (çух)
mən; həmçinin bən ("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsasən türkcədə "ben" variantında görülür) epĕ (эпĕ)
sən esĕ (эсĕ)
o; həmçinin ol ("o" sözünün arxaik halı, hazırda bəzən poeziyada istifadə edilir) văl (вăл), u (у)
biz epir (эпир)
siz esir (эсир)
onlar vĕsem (вĕсем)
kim kam (кам)
nə; həmçinin nəmə, nəmənə mĕn (мӗн)
harada ăş'ta (ăçта)
haçan (yəni "nə zaman, nə vaxt") xăş'an (хăçан)
necə mĕnle (мĕнле)
bütün pĕtĕm (пĕтĕм); həmçinin pur (пур), purte (пурте)
yarı, yarım, yarımçıq ş'urma (çурма)("yarı, yarım, yarımçıq" mənasında)
ayrı urăx (урăх)
böyük pısăk (пысăк)
kiçik; həmçinin buçuq / puçuq (əsasən türkcədə "yarı, yarım" mənasında "buçuk" şəklində görülür) pĕçĕk (пĕчĕк)
yeni ş'ĕnĕ (çĕнĕ)
çürük ş'ĕrĕk (çĕрĕк)
qalın xulăn (хулăн)
dar tǎvǎr (тǎвǎр)
uzun vărăm (вăрăм)
uzaq, iraq inśe (инçе); həmçinin inçe (инче)
yaxın ş'ıvăx (çывăх)
qısa kĕske (кĕске)
ağır yıvăr (йывăр)
yüngül ş'ămăl (çăмăл)
çin ("doğru, gerçək, həqiqi" mənalarında, məsələn "arzularınız çin olsun" ifadəsindəki kimi) çǎn (чǎн)
dolu tulli (тулли)
düz türĕ (тӱрĕ)
tən, dənk (yəni "bərabər") tan (тан)
yumru çǎmǎr (чǎмǎр)
incə ş'inçe (çинче)
quru xărăk (хăрăк)
islaq, yaş (yəni "nəm, sulu") islençĕk (исленчĕк)
ölü vilĕ (вилӗ)
diri, sağ çĕrĕ (чĕрĕ)
sağlam sıvă (сывă)
sağlıq, sağlamlıq sıvlăx (сывлăх)
isti ăşă (ăшă)
soyuq sivĕ (сивĕ)
qatı, bərk xıtă (хытă)
axmaq ("gic, ağılsız, səfeh" mənasında) uxmax (ухмах)
ər, erkək ar (ар)
bahadur (yəni "qoçaq, qorxmaz") pattăr (паттӑр)
ata atte (атте); həmçinin adi (ади)
ana; həmçinin aba (dial.) anne (анне); həmçinin abi (аби), abay (абай)
uşaq aça (ача)
oğul ıvăl (ывӑл)
qız xĕr (хӗр)
kişi kaççă (каччă)

(Qeyd: bu söz çuvaş dilində "gənc, cavan oğlan" mənasında işlədilir)

qonşu kürşĕ (кӳршӗ)
qonaq xăna (хӑна)
dost tus (тус)
yoldaş yultaş (юлташ)
ad yat (ят)
can çun (чун)
adam, insan edem (эдем); həmçinin etem (этем)
din tĕn (тӗн)
Tanrı Tură (Турă)
iş ĕş' (ӗҫ)
alqı-satqı, alış-veriş, ticarət sutu-ilü (суту-илӳ)
uc (yəni "nəyinsə sonu, kənarı, qırağı, nöqtəsi") vĕş' (вĕç) ("uc" mənasında)

(Qeyd: əgər bu söz tək halda, arzu cümləsi/sözü və ya əmr cümləsi/sözü kimi (yəni optativ olaraq) istifadə edilsə (yəni "vĕş'! / вĕç!" kimi), o zaman "uc" mənasından başqa həm də omonim olan "uç!" (yəni "uçmağa başla, havalan, qanadlan") mənasında da anlaşıla bilər)

iz yĕr (йĕр)
yara suran (суран)
oyun văyă (вӑйӑ)
en, enlilik an (ан)
araba urapa (урапа)
ip, kəndir ş'ip (çип)
səs sasă (сасӑ)
sabun supănʹ (супӑнь)
kükürd kükěrt (кӳкĕрт)
şəkər saxăr (сахӑ)
sağ (yəni "sağ tərəf") sıltăm (сылтăм)
sol (yəni "sol tərəf"), solaxay sulaxay (сулахай)
orta vata (вата)
daraq tura (тура)
tük tĕk (тĕк)
saç ş'üş' (çӳç)
saqqal suxal (сухал)
baş puş' (пуç)
beyin mime (миме)
göz kuş' (куҫ)
gözlük, eynək kuş'lăx (куҫлӑх)
yaş ("göz yaşı" mənasında) ş'ulʹ (ҫуль)

(Qeyd: bu söz çuvaş dilində arxaikləşib, və hazırda yalnızca "göz yaşı" mənasındakı "kuş'-ş'ul'" (куҫ-ҫуль) ifadəsində görülür)

qulaq xălxa (хăлха)
dodaq tuta (тута)
dil çĕlxe (чӗлхе)
diş şăl (шӑл)
ağız ş'ăvar (çăвар)
boğaz pır (пыр)

(Qeyd: çuvaş dilində bu söz bir neçə omonimlərdən ibarətdir)

çənə yanax (янах)
qan yun (юн)
damar tımar (тымар)
dəri tir (тир)
sümük ş'ămă (шӑмӑ)
əl, qol ală (алӑ)
ovuc ıvăş' (ывăç)
barmaq pürne (пӳрне)
dırnaq çĕrne (чĕрне)
ayaq ura (ура)
qıç, bud pĕş'ĕ (пĕçĕ)
öfkə (yəni "ağciyər") üpke (ӳпке)
qarın xırăm (хырăм)
boyun măy (мăй)
arxa, kürək, sırt ş'urăm (çурăм)
döş, məmə, əmcək çĕçĕ (чĕчĕ); həmçinin çĕjĕ (чĕжĕ)
köks (yəni "sinə") kăkăr (кăкăр)
ürək çĕre (чĕре)
bağır (yəni "ciyər") pĕver (пĕвер)
böyrək püre (пӳре)
1) il (365 günə və ya 12 aya bərabər zaman vahidi)

2) yol (keçid)

3) yaş ("doğuluş, dünyaya gəlmə günündən keçən vaxt, il; insanın, heyvanın, bitkinin böyüməsində, inkişafında dövr; ömür" mənasında (məsələn "Yaşın neçədir?", "Onun 20 yaşı var"))

ş'ul (çул)

(Qeyd: çuvaş dilində bu söz bir neçə omonimlərdən ibarətdir)

yarın (yəni "sabah, ertəsi gün") ıran (ыран)
gecə kaş' (каç)
gün, gündüz kun (кун)
gün, günəş kun (кун), xĕvel (xĕвел)
ay uyăx (уйӑх)
ulduz ş'ăltăr (ҫӑлтӑр)
su şıv (шыв); həmçinin şuu (шуу)
sıvı (yəni "maye, sulu") şĕvĕ (шĕвĕ)
köpük kăpăk (кӑпӑк)
çay ("isti içki" mənasında) çey (чей)
çay, axarsu, irmaq (əsasən türkcədə "çay, axarsu" mənasında "ırmak" şəklində görülür) şıv (шыв), yuxanşıv (юханшыв), ş'ırma (çырма)("çay, irmaq" mənasında; omonim sözdür)
göl külĕ (кӳлĕ)
dəniz tinĕs (тинĕс)
sal ("üzərində suda üzmək, şey daşımaq və ya bir sahildən o biri sahilə keçmək üçün bir və ya bir neçə sıra bir-birinə bağlanmış şalbanlardan ibarət nəqliyyat vasitəsi" mənasında) sulă (сулӑ)
gəmi kimĕ (кимӗ)
göy kăvak (кӑвак)
yaşıl yeşĕl (ешĕл); əsasən simĕs (симĕс)(dilimizdəki "səmiz" sözüylə qohumdur)
qara xura (хура)
sarı (yəni "ağ rəng"; "sarı" sözünün ikinci mənası) şură (шурă)
sarı (yəni "sarı rəng"; "sarı" sözünün əsas mənası) sară (сарă)
qızıl (yəni "qırmızı"; "qızıl" sözünün dilimizdə artıq köhnəlmiş mənası) xĕrlĕ (хĕрлĕ)
qonur (yəni "qəhvəyi rəng") xămăr (хӑмӑр)
dəmir timĕr (тимĕр)
qapı xapxa (хапха)

(Qeyd: çuvaş dilində bu söz "darvaza, böyük qapı" mənasında istifadə edilir)

eşik (yəni "qapı") alăk (алăк)
körpü kĕper (кĕпер)
yuva yăva (йӑва)
yurd ş'urt (çурт)

(Qeyd: çuvaş dilində bu söz "ev" mənasında istifadə edilir)

bölüm pülĕm (пӳлӗм)

(Qeyd: çuvaş dilində bu söz "otaq" mənasında istifadə edilir)

kömür kămrăk (кӑмрӑк); həmçinin kăvar (кăвар)
baqır (yəni "mis") păxăr (пӑхӑр)
altun (yəni "qızıl") ıltăn (ылтӑн)
gümüş kĕmĕl (кĕмĕл)
inci ĕnçĕ (ĕнчĕ)
üzük ş'ĕrĕ (ҫӗрӗ)
qazan xuran (хуран)
ələk, xəlbir, süzgəc ala (ала)
qaşıq kaşăk (кашӑк)
bıçaq pekĕ (пекӗ); həmçinin ş'ĕş'ĕ (ҫӗҫӗ)
balta purtă (пуртӑ)
dağ tu (ту); həmçinin sărt (сӑрт)(dilimizin bəzi dialektlərində və bir neçə türk dillərində "dağlıq, təpəlik ərazi" mənalarında istifadə edilən "sırt" sözüylə qohumdur)
yer ş'ĕr (çĕр)
torpaq tăpra (тăпра)
yük, ağırlıq ş'ăk (ҫӑк)
daş çul (чул)
toz tusan (тусан)
duz tăvar (тăвар)
yağ ş'u (ҫу)("yağ" mənasında)
bal pıl (пыл)
süd sĕt (сĕт)
yumurta ş'ămarta (ҫӑмарта)
dad tut (тут)
dadlı tutlă (тутлă)
şorba yaşka (яшка); həmçinin şürpe (шӳрпе)
göbələk kămpa (кӑмпа)
soğan suxan (сухан)
yemiş ("meyvə" mənasında) ş'imĕs (ҫимӗс)
alma ulma (улма)
üzüm iş'ĕm (иҫӗм)
giləmeyvə ş'ırla (ҫырла)
arpa urpa (урпа)
urluq ("toxum, dənə" mənasında) vărlăx (вăрлăх)
anbar ampar (ампар)
un ş'ănăx (ҫӑнӑх)
at ut (ут)
qısraq, madyan kĕsre (кӗсре)
yəhər yĕner (йӗнер)
it yıtă (йытă)
ilan ş'ĕlen (ҫӗлен)
kərtənkələ kalta (калта)
balıq pulă (пулă)
qarışqa kătkă (кӑткӑ)
hörümçək ereşmen (эрешмен)
kəpənək lĕpĕş (лӗпӗш)
qurd ("həşərat növü" mənasında) xurt (хурт)
bit ("həşərat/parazit növü" mənasında) pıytă (пыйтă)
birə părş'a (пӑрҫа)
aslan, arslan (yəni "şir") arăslan (арăслан); həmçinin uslan (услан)(dial.)
tülkü tilĕ (тилӗ)
ayı upa (упа)
quş kayăk (кайăк)
toyuq çăxă (чӑхӑ)
durna tărna (тӑрна)
qaz ("quş növü" mənasında) xur (хур)
göyərçin kăvakarçăn (кӑвакарчӑн)
laçın laççăn (лаччăн)
porsuq purăş (пурӑш)
qunduz xăntăr (хӑнтӑр)
donuz sısna (сысна)
inək ĕne (ӗне)
öküz văkăr (вăкăр)
dəvə tĕve (тӗве)
keçi kaçaka (качака)
eşşək aşak (ашак)
yun ş'ăm (ҫӑм)
buynuz măyraka (мăйрака)
quyruq xüre (хӳре)
qanad ş'unat (çунат)
orman (yəni "meşə") vărman (вăрман)
ağac yıvăş' (йывăç)
yarpaq ş'ulş'ă (çулçă)
qabıq xupǎ (хупǎ)
çiçək ş'eş'ke (ҫеҫке); həmçinin çeçek (чечек)
bulud pĕlĕt (пĕлĕт)
şimşək, ildırım ş'iş'ĕm (ҫиҫӗм)
yağmur, yağış ş'umăr (ҫумӑр)
damla, damcı tumlam (тумлам)
palçıq pılçăk (пылчăк)
yel ("külək" mənasında) ş'il (ҫил)
tüstü, tütün tĕtĕm (тĕтĕм)
kül kĕl (кĕл)
od, alov vut (вут); həmçinin ş'ulăm (çулăм)
buz păr (пăр)
qar yur (юр)
qış xĕlle (хӗлле)
yaz ş'ur (ҫур)
yay ş'u (ҫу)("yay fəsli" mənasında)
güz (yəni "payız") kĕr (кĕр)
olmaq pulma (пулма)
demək teme (теме)
yemək ş'ime (çиме)
içmək ĕş'me (ĕçме)

(Qeyd: bu söz çuvaş dilində "içmək" felindən başqa həm də "içki" mənasını da daşıyır)

işləmək ĕş'leme (ĕçлеме)
başlamaq puş'lama (пуçлама)
bişirmək pĕş'erme (пĕçерме)
qatışdırmaq xutăştarma (хутăштарма)
almaq ilme (илме)
asmaq usma (усма)
açmaq uş'ma (уçма)
acmaq vış'ma (выҫма)
atlanmaq ("at üstünə minmək" mənasında) utlanma (утланма)
oxumaq vulama (вулама)
baxmaq păxma (пăхма)
basmaq pusma (пусма); həmçinin taptama (таптама)(dilimizdəki "taptalamaq" sözüylə qohumdur)
pozmaq păsma (пăсма)
qapamaq (yəni "bağlamaq") xupma (хупма); həmçinin pitĕr (питĕр)(dilimizdəki "bitirmək" sözüylə qohumdur)
qovalamaq xăvalama (хăвалама)
əkmək akma (акма)
tikmək ş'ıxma (ҫыхма)
ısırmaq (yəni "dişləmək") ş'ırtma (çыртма)
ağrımaq ıratma (ыратма)
əmmək ĕmme (ĕмме)
tapmaq tupma (тупма)
daramaq turama (турама)
tüpürmək surma (сурма)
qusmaq xĕsme (хĕсме)
üfürmək, üfləmək vĕrme (вĕрме)
fışqırmaq, fısqırmaq (yəni "fit çalmaq") şiletme (шилетме)
kişnəmək kĕş'enme (кĕçенме)
gülmək kulma (кулма)
görmək kurma (курма)
görünmək kurănma (курăнма)
eşitmək iltme (илтме)
iyləmək, qoxlamaq şăşlama (шăшлама)
qoşmaq, əlavə etmək xuşma (хушма)
bilmək pĕlme (пĕлме)
öyrənmək, öyrəşmək vĕrenme (вĕренме)
anlamaq ănlanma (ăнланма)
aldatmaq ultalama (улталама)
qorxmaq, ürkmək xărama (хăрама)
titrəmək çĕtreme (чĕтреме)
enmək anma (анма)
tərləmək tarlama (тарлама)
tökmək tăkma (тăкма)
yanmaq ş'unma (ҫунма)
yazmaq ş'ırma (çырма)("yazmaq" mənasında; omonim sözdür)
yaşamaq purănma (пурăнма)
ölmək vil'me (вильме)
öldürmək vĕlerme (вĕлерме)
savaşmaq ş'apăş'ma (çапǎçма)
vuruşmaq vărş'ma (вӑрҫма)
güləşmək kĕreşme (кĕрешме)
təpmək, təpikləmək, təpik vurmaq tapma (тапма)
ovlamaq uxatana ş'üreme (ухатана çӳреме)
vurmaq, çapmaq, çırpmaq ş'apma (çапма)
burmaq părma (пăрма)
buraxmaq păraxma (пăрахма)
kəsmək kasma (касма)
soxmaq, sancmaq, batırmaq çikme (чикме)
cırmaqlamaq, dırnaqlamaq çărmalama (чăрмалама); həmçinin çĕrme (чĕрме), şăyărma (шăйăрма)
paylamaq paylama (пайлама)
ayırmaq uyărma (уйăрма)
bölmək pülme (пӳлме)
yarmaq ("qırmaq, yarıya bölmək, ayırmaq" mənalarında) ş'urma (ҫурма)("yarmaq" mənasında)
qazmaq çavma (чавма)
üzmək ("suda üzmək, su ilə hərəkət etmək" mənasında) işme (ишме)
axmaq ("suyun, mayenin axması" mənasında) yuxma (юхма)
uçmaq vĕśme (вĕçме)
çatmaq, yetmək ş'itme (çитме)
yerimək, yürümək, getmək, ötmək, addımlamaq ş'üreme (çӳреме); həmçinin utma (утма)
varmaq (yəni "harasa getmək, harasa istiqamətlənmək") pırma (пырма)
gəlmək kil'me (кильме)
girmək kĕrme (кĕрме)
keçmək kaş'ma (каçма), kuş'ma (куçма)
uzanmaq, yatmaq vırtma (выртма)
durmaq tăma (тăма)
vermək parma (парма)
satmaq sutma (сутма)
tutmaq tıtma (тытма)
qısmaq, sıxmaq xĕsme (хĕсме)
oturmaq, oturtmaq, otuzdurmaq lartma (лартма)
itələmək tĕkme (тĕкме); həmçinin tĕrtme (тĕртме)
dartmaq turtma (туртма)
sürtmək sătărma (сăтăрма); həmçinin sĕrme (сĕрме)
sərmək sarma (сарма)

(Qeyd: bu söz çuvaş dilində "sərmək" felindən başqa həm də "süfrə" mənasını da daşıyır)

sarmaq, sarımaq sırma (сырма)
səpmək, səpələmək sapma (сапма)
sevmək savma (савма)
yumaq ("su ilə təmizləmək" mənasında) ş'uma (ҫума)
yıxamaq (yəni "yumaq"), yaxalamaq ("yumaq" mənasında) uxma (ухма)
silmək şălma (шăлма); həmçinin şălsama (шăлсама)
atmaq ıvǎtma (ывǎтма)
oynamaq vıl'ama (выльама)
donmaq şănma (шăнма)
şişmək şış'ma (шыçма)
say, san sum (сум)
saysız sumsăr (сумсăр)
1 - bir pĕrre (пĕрре); həmçinin pĕr (пӗр)
2 - iki ikkĕ (иккĕ); həmçinin ikĕ (икӗ), ik (ик)
3 - üç viş'ş'ĕ (виҫҫӗ); həmçinin viş'ĕ (виҫӗ), viş' (виҫ)
4 - dörd tăvattă (тӑваттӑ); həmçinin tăvată (тӑватӑ), tăvat (тӑват)
5 - beş pillĕk (пиллӗк); həmçinin pilĕk (пилӗк)
6 - altı ulttă (улттӑ); həmçinin ultă (ултӑ), ult (улт)
7 - yeddi ş'iççĕ (ҫиччӗ); həmçinin ş'içĕ (ҫичӗ), ş'iç (ҫич)
8 - səkkiz sakkăr (саккӑр); həmçinin sakăr (сакӑр)
9 - doqquz tăxxăr (тӑххӑр); həmçinin tăxăr (тӑхӑр
10 - on vunnă (вуннӑ); həmçinin vun (вун)
20 - iyirmi ş'irĕm (ҫирӗм)
30 - otuz vătăr (вӑтӑр)
40 - qırx xĕrĕx (хӗрӗх)
50 - əlli allă (аллӑ); həmçinin ală (алӑ), al (ал)
60 - altmış utmăl (утмӑл)
70 - yetmiş ş'itmĕl (ҫитмӗл)
80 - səksən sakărvunnă (сакӑрвуннӑ); həmçinin sakărvun (сакӑрвун)
90 - doxsan tăxărvunnă (тӑхӑрвуннӑ); həmçinin tăxărvun (тӑхӑрвун)
100 - yüz ş'ĕr (ҫӗр)
1000 - min pin (пин)

İstinadlar

 Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.


Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Çuvaş_dili&oldid=4502444"