Aişə Sultan (I Əhmədin qızı)

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Ayşə Sultan (I Əhmədin qızı) səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Jump to navigation Jump to search
Aişə Sultan
عائشة سلطان
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri İstanbul, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Atası I Əhməd
Anası Kösəm Sultan
Həyat yoldaşları Gümülcinəli Kürəkən Nasuh Paşa
Qaraqaş Məhəmməd Paşa
Hafiz Əhməd Paşa
Murtaza Paşa
Cələb Əhməd Paşa
Voynuq Əhməd Paşa
İbşir Mustafa Paşa
Erməni Süleyman Paşa
Uşağı Sultanzadə Mustafa bəy
Ailəsi Osmanlı sülaləsi
Vikipediyada bu adlı digər şəxslər haqqında da məqalələr var; bax: Aişə Sultan.

Aişə Sultan (Osmanlı türkcəsi: عائشة سلطان; 1605, Konstantinopol – 1660, Konstantinopol) — I. Əhmədin Kösəm Sultandan doğulan qızı, I. Mustafanın qardaşı qızı, Gənc Osmanın ögey bacısı, IV. Murad və I. İbrahimin doğma bacısı və IV. Mehmedin bibisi.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

1605–1614[redaktə | mənbəni redaktə et]

1605-ci ildə I. Əhmədin və Kösəm Sultanın böyük qızı olaraq dünyaya gəldi. Bu xanım sultanın ilk nigahı hələ 6 yaşında ikən Sədrəzəm Nasuh Paşa ilə bağlandı və bir il sonra da toy mərasimi keçirildi. Ancaq saray adətlərinə görə zifaf gecəsi olmamış və xanım sultanın müəyyən bir yaşa gəlməsi gözlənilmişdir. Ancaq Nasuh Paşanın sədarəti çox uzun çəkmədi və 3 il sonra 18 oktyabr 1614 tarixində haqqında ölüm hökmü verildi. Edam qərarını icra etmək üzrə göndərilən Bostancıbaşı Paşanı Aişə Sultanın otağında ələ keçirdi və 9 yaşlı qızcığazın gözləri önündə Nasuh Paşa edam edildi.[1] Bu vəfatın ardından Nasuh Paşanın bütün mal varlığı Aişə Sultan tərəfindən mənimsənildi.

1614–1632[redaktə | mənbəni redaktə et]

İkinci nigahı 1615-ci ildə Qaraqaş Mehmed Paşa ilə bağlandı. 6 il davam edən bu evlilik Mehmed Paşanın Hotin Müharibəsində şəhid düşməsi ilə başa çatdı. Bu illər ərzində Aişə Sultanın atası vəfat etmiş, əmisi I. Mustafa bir neçə aylıq səltənət sürdükdən sonra taxtdan endirilmiş və ögey qardaşı II. Osman taxta keçmişdi. 1622-ci ildə II. Osmanın iradəsiylə Hafiz Əhməd Paşa ilə nişanlansa da, baş verən siyasi problemlər toy mərasimini gecikdirmiş və nigah yalnız 3 il sonra — 1625-ci ildə bağlanmışdır.[2] Hafiz Əhməd Paşa Bağdad səfərindəki məğlubiyyətinə baxmayaraq IV. Murad və Validəsi Kösəm Sultanın ən sevimli paşası idi. Bu səbəbdən 1631 tarixində ikinci dəfə sədarətə gətirildi. Ancaq 9 fevral 1632 tarixində İstanbulda ayaqlanan Qapıqulu əsgərləri tərəfindən şəhid edildi və Aişə Sultan üçüncü dəfə dul qaldı.

1632–1644[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu dövr qarmaşıqlığı ilə yalnızca Osmanlı padşahlarının yox, eyni zamanda onların ailə üzvlərinin də həyatına təsir göstərirdi. Bu səbəblə hələ bir ay keçməmiş Aişə Sultan dördüncü dəfə Diyarbəkir Bəylərbəyi Murtuz Paşa ilə nigahlandı. Ancaq Aişə Sultan əsəbi, xəstə və bəzi mənbələrdə əlil olaraq qeyd edilən Murtuz Paşa ilə nigahlanmaqdan məmnun deyildi. 4 il davam edən evlilik 1636 İrəvan müharibəsində Murtuz Paşanın yaralanaraq şəhid olması ilə başa çatdı. Bəzi qaynaqlara görə, bu vəfatın əsas səbəbkarı Aişə Sultanın növbəti əri olan Cələb Əhməd Paşa olmuşdur.

Bunun ardından 1639 tarixində qardaşı IV. Muradın iradəsiylə Hələb və Şam hakimi Cələb Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Ancaq 1642-ci ildə Şam hakimi ikən rüşvətxorluq xəbərləri paytaxta çatmış və İstanbula çağırılaraq həbs olunmuşdur. Bir il sonra həbsdən azad edilmişsə də, 1644-cü ilin noyabr ayında vəfat etmişdir.

1644–1651[redaktə | mənbəni redaktə et]

30 il ərzində 5 dəfə dul qalan Aişə Sultan 1645-ci ilin mart ayında Adana hakimliyindən vəzirliyə yüksəldilən Voynuq Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Qardaşı I. İbrahimin hasəkisi olan Hümaşah Sultanın təzyiqi ilə bacıları Fatma Sultan, Gövhər Sultan və qızı İsmixan Sultanla birlikdə sürgün edildi.[3] Voynuq Əhməd Paşa Aişə Sultanla olan evliliyi səbəbi ilə qısa zamanda yüksəldi və 1648 tarixində Kaptan-ı Dərya elan olundu. Suda Qalasının mühasirəsi zamanı düşmən tərəfin atdığı top zərbəsi ilə şəhid edildi və Aişə Sultan altıncı dəfə dul qaldı. Bu illər ərzində qardaşı I. İbrahim taxtdan endirilmiş, qardaşı oğlu IV. Mehmed taxta keçmişdir. Anası Kösəm Sultan və gəlinləri Turhan Validə Sultan arasında gedən taxt mübarizəsi anasının öldürülməsi ilə başa çatdı.

1651–1657[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aişə Sultan altıncı dəfə dul qaldıqdan 6 ay sonra yenidən evləndirildi. Bu dəfəki əri isə məşhur üsyançı İbşir Mustafa Paşa oldu. Edam edilmə məqsədilə İstanbula çağırıldı. Zifaf gecəsi 28 fevral 1655 tarixində Nasuh Paşa Sarayında gerçəkləşdi. 1655-ci ilin may ayında edam edilən Mustafa Paşanın ardından bir il sonra 1656 tarixində Erməni Süleyman Paşa ilə evləndi. 1657-ci ildə vəfat edən Aişə Sultandan sonra 30 il daha yaşayan Erməni Süleyman Paşa 1687-ci ildə vəfat etdi. Aişə Sultan atası I. Əhməd tərəfindən tikdirilən I. Əhməd türbəsində dəfn edildi.

Övladları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Üçüncü əri Hafiz Əhməd Paşadan iki övladı olmuşdur.[1]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Altı Vezirle Evlenen bir Sultan. "Ayşe Sultan"
  2. ↑ Ravzat ul-ebrar s. 565 de, Naima, c. II, s. 402 de, Fezleke s. 94 de
  3. ↑ Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. s. 106–107. ISBN 978-0-195-08677-5.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Aişə_Sultan_(I_Əhmədin_qızı)&oldid=6906343"