Osmanlı sultanlarının siyahısı

Osmanlı Sultanları — 1302–1922-ci illər arasında Osmanlı İmperiyasını idarə etmiş Sultanlara verilən ümumi ad. Sultanlar tərəfindən idarə olunan Osmanlı İmperiyası şimaldan Macarıstan, cənubdan Somali, qərbdən Əlcəzair və şərqdən İraq ilə əhatələnmişdir. Sultanlar imperiyanı paytaxtdan idarə edirdilər. Osmanlı İmperiyasının ilk paytaxtı 1329-cu ildə fəth olunan Bursa şəhəri olmuşdur. Paytaxt 1366-cı ildə Ədirnə şəhərinə, 1453-cü ildə isə Konstantinopolun fəth olunmasından sonra İstanbul şəhərinə köçürülmüşdür.

Osmanlı sultanlarının siyahısı

№	Sultanının adı	Sultanın rəsmi	Hakimiyyət illəri	Tuğrası	Qeyd
1	I OSMAN Qazi		1299–1324	-	Ərtoğrul Qazinin Həlimə Xatundan doğulan oğlu idi; Osmanlı imperiyasının qurucusudur; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
2	I ORXAN Qazi		1324–1362		Osman Qazinin Malhun Xatundan doğulan oğlu idi; Bursa şəhəri fəth edilərək və paytaxta çevrilib; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
3	I MURAD Qazi, Şəhid, Hüdavəndigar		1362–15 iyun 1389		Orxan Qazinin Nilüfər Xatundan doğulan oğlu idi; Sultan titulu alan ilk Osmanlı hökmdarıdır; Şəhid düşən ilk Osmanlı hökmdarıdır; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
4	I BƏYAZİD İldırım		15 iyun 1389 – 20 iyul 1402		I Muradın Gülçiçək Xatundan doğulan oğlu idi; Anadoludakı bəylikləri hakimiyyəti altında birləşdirib; Ankara döyüşündə Əmir Teymura məğlub olaraq əsir düşüb; Əsir düşən ilk Osmanlı sultanıdır.
FETRƏT DÖVRÜ (1402–1413)
5	I MEHMED Çələbi, Kirişçi		5 iyul 1413–26 may 1421		I Bəyazidin Dövlət Xatundan doğulan oğlu idi; Dövləti yenidən birləşdirdi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
6	II MURAD Qazi, Qoca		26 may 1421 — avqust 1444 sentyabr 1446 – 3 fevral 1451		I Mehmedin Əminə Xatundan doğulan oğlu idi; İki dəfə hakimiyyətə gələn ilk Osmanlı sultanıdır; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
7	II MEHMED Qazi, Fateh		avqust 1444 — sentyabr 1446 3 fevral 1451 – 3 may 1481		II Muradın Hüma Xatundan doğulan oğlu idi; İki dəfə hakimiyyətə gəlib; Konstantinopolu fəth edərək Bizans imperiyasına son qoyub; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
8	II BƏYAZİD Qazi, Sofu, Vəli		22 may 1481 – 24 aprel 1512		II Mehmedin Gülbahar Xatundan doğulan oğlu idi; Qardaşı Cemlə taxt mübarizəsi aparıb; Oğluyla girişdiyi taxt mübarizəsində məğlub olaraq taxtdan çəkilib; Oğlu tərəfindən zəhərlənərək öldürülüb.
9	I SƏLİM Qazi, Yavuz		24 aprel 1512–22 sentyabr 1520		II Bəyazidin Əminə Gülbahar Xatundan doğulan oğlu idi; Atası və qardaşlarıyla taxt mübarizəsi aparıb; 8 illik səltənətinin sonunda imperiyanın torpaqlarını 2,5 dəfə genişləndirdi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
10	I SÜLEYMAN Qazi, Qanuni, Möhtəşəm		22 sentyabr 1520 – 6 sentyabr 1566		I Səlimin Hafsa Sultandan doğulan oğlu idi; 45 il 11 ay 8 günlük səltənətiylə ən uzun səltənət sürən Osmanlı sultanı olub; Əsasən Avropa üzərinə səfərlərə çıxıb; Belqrad, Rodos, Macarıstan və Boğdan başda olmaqla mühüm qələbələr qazanıb; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
11	II SƏLİM Sarı		6 sentyabr 1566 – 15 dekabr 1574		I Süleymanın Xürrəm Sultandan doğulan oğlu idi; Hələ atasının səltənətində qardaşı Bəyazidlə taxt mübarizəsi apardı və yeganə vəliəhd olaraq taxta çıxdı; Kipr, Tunis, Yəmən və Mərakeş fəth edildi; Ordunun başında səfərə çıxmayan ilk Osmanlı sultanı olub; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
12	III MURAD Muradi		15 dekabr 1574 – 16 yanvar 1595		II Səlimin Nurbanu Sultandan doğulan oğlu idi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
13	III MEHMED Adli		16 yanvar 1595 – 22 dekabr 1603		III Muradın Safiyə Sultandan doğulan oğlu idi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
14	I ƏHMƏD Bahti		22 dekabr 1603–22 noyabr 1617		III Mehmedin Handan Sultandan doğulan oğlu idi; Sünnət edilmədən taxta çıxan ilk Osmanlı sultanı olub; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
15	I MUSTAFA Dəli		22 noyabr 1617–26 fevral 1618 20 may 1622 – 10 sentyabr 1623		III Mehmedin Həlimə Sultandan doğulan oğlu idi; İki dəfə hakimiyyətə gəlib; Əqli zəifliyi səbəbilə hər iki səltənətində də taxtdan endirildi və qalan ömrünü saray həbsində yaşadı.
16	II OSMAN Gənc, Şəhid		26 fevral 1618–20 may 1622		I Əhmədin Mahfiruzə Sultandan doğulan oğlu idi; Yeniçəri üsyanı nəticəsində taxtdan endirilib; Yeniçərilər tərəfindən öldürülən ilk və son Osmanlı sultanı olub;
17	IV MURAD Qazi, Sahib-i Qıran		10 sentyabr 1623 – 8 fevral 1640		I Əhmədin Kösəm Sultandan doğulan oğlu idi; Səltənətinin ilk 10 ili anasının naibəliyi ilə keçib; Bağdad və İrəvan fəth edilib; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
18	İBRAHİM Qazi, Şəhid, Dəli		8 fevral 1640 – 8 avqust 1648		I Əhmədin Kösəm Sultandan doğulan oğlu idi; Əqli zəifliyi səbəbilə taxtdan endirilib; Taxtdan endirildikdən 10 gün sonra boğularaq edam olundu.
19	IV MEHMED Ovçu		8 avqust 1648 – 8 noyabr 1687		Sultan İbrahimin Turxan Sultandan doğulan oğlu idi; Taxta çıxarılan ən azyaşlı (6 yaşında) Osmanlı sultanı olub; Yeniçəri üsyanı nəticəsində taxtdan endirildi və qalan ömrünü saray həbsində yaşadı.
20	II SÜLEYMAN Qazi		8 noyabr 1687 – 22 iyun 1691		Sultan İbrahimin Dilaşub Sultandan doğulan oğlu idi; Yeniçəri üsyanı nəticəsində taxta çıxarıldı. Ölümünədək səltənəti davam etdi.
21	II ƏHMƏD Qazi		22 iyun 1691 – 6 fevral 1695		Sultan İbrahimin Müəzzəz Sultandan doğulan oğlu idi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
22	II MUSTAFA Qazi, İqbali		6 fevral 1695 – 22 avqust 1703		IV Mehmedin Gülnuş Sultandan doğulan oğlu idi; Karlovitsa sülhü (1699) ilə Osmanlı imperiyası ilk dəfə geniş miqyasda torpaq itirdi; Ədirnə hadisələrinin ardından taxtdan endirildi və qalan ömrünü saray həbsində yaşadı.
23	III ƏHMƏD Qazi, Nəcib		22 avqust 1703 – 1 oktyabr 1730		Ədirnə hadisələrinin ardından taxta çıxarıldı; Məşhur Lalə dövrünün sultanıdır; Osmanlıda ilk mətbəə bu dövrdə açılıb; Patrona Xəlil üsyanı nəticəsində taxtdan endirildi və qalan ömrünü saray həbsində yaşadı.
24	I MAHMUD Qazi, Sebkati		1 oktyabr 1730 – 13 dekabr 1754		II Mustafanın Saliha Sultandan doğulan oğlu idi; Patrona Xəlil üsyanı nəticəsində taxta çıxarıldı; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
25	III OSMAN Sofu		13 dekabr 1754 – 30 oktyabr 1757		II Mustafanın Şahsüvar Sultandan doğulan oğlu idi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
26	III MUSTAFA Qazi, Cahangir		30 oktyabr 1757 – 21 yanvar 1774		III Əhmədin Mihrişah Sultandan doğulan oğlu idi; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
27	I ƏBDÜLHƏMİD Qazi		21 yanvar 1774 – 7 aprel 1789		III Əhmədin Şərmi Sultandan doğulan oğlu idi; İmzaladığı Kiçik Qaynarca sülhüylə Krım itirilib; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
28	III SƏLİM Şəhid, İlhami		7 aprel 1789 – 29 may 1807		III Mustafanın Mihrişah Sultandan doğulan oğlu idi; Müxtəlif istiqamətdə islahatlar aparıb; 1793-cü ildə Nizami-Cədid ordusu qursa da, yeniçəri üsyanı səbəbilə ordunu ləğv edib; Qabaqçı Mustafa üsyanı nəticəsində taxtdan endirilib; Qardaşı oğlunun əmriylə Topqapı sarayının həbs tutulduğu Şimşirlik bölümündə edam olunub.
29	IV MUSTAFA		29 may 1807–28 iyul 1808		I Əbdülhəmidin Səniyəpərvər Sultandan doğulan oğlu idi; Qabaqçı Mustafa üsyanı nəticəsində taxta çıxarılıb; Ələmdar Mustafa Paşanın səyləriylə taxtdan endirilib; Qardaşının əmriylə Topqapı sarayının həbs tutulduğu Şimşirlik bölümündə edam olunub.
30	II MAHMUD Qazi		28 iyul 1808 – 1 iyul 1839		I Əbdülhəmidin Nəqşidil Sultandan doğulan oğlu idi; Ələmdar Mustafa Paşanın səyləriylə taxta çıxarılıb; 16 iyun 1826-cı ildə Vaqiəyi-Xeyriyyə hadisəsiylə Yeniçəri ocağını ləğv edib; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
31	ƏBDÜLMƏCİD Qazi		1 iyul 1839 – 26 iyun 1861		II Mahmudun Bəzmialəm Sultandan doğulan oğlu idi; 3 noyabr 1839-cu ildə Tənzimat fərmanını imzalayıb; 18 fevral 1856-cı ildə İslahat fərmanını imzalayıb; Son 4 Osmanlı sultanının atasıdır; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
32	ƏBDÜLƏZİZ Şəhid		26 iyun 1861 – 30 may 1876		II Mahmudun Pərtəvniyal Sultandan doğulan oğlu idi; Avropaya səyahət edən ilk Osmanlı sultanı olub; 30 may 1876-cı ildə taxtdan endirilib; 4 iyun 1876-cı ildə həbs tutulduğu Fəriyə sarayında qətlə yetirilib. Ölümünün ardından keçirilən Ulduz məhkəməsində qətli araşdırılıb.
33	V MURAD Dəli		30 may 1876 – 31 avqust 1876		Sultan Əbdülməcidin Şövqəfza Sultandan doğulan oğlu idi; 93 günlük səltənətiylə ən qısa səltənət sürən Osmanlı sultanı olub; Əqli zəifliyi səbəbilə taxtdan endirildi və qalan ömrünü Çırağan sarayında həbsdə yaşadı.
34	II ƏBDÜLHƏMİD Qazi		31 avqust 1876 – 27 aprel 1909		Sultan Əbdülməcidin Tirimüjgan Sultandan doğulan oğlu idi; 23 dekabr 1876 Birinci Məşrutiyyəti və 23 iyul 1908-ci ildə İkinci Məşrutiyyəti elan edib; 31 mart hadisəsinin ardından taxtdan endirilib; Sonrakı illərini Salonikidəki Alatini köşkündə və İstanbuldakı Bəylərbəyi sarayında həbsdə keçirib.
35	V MEHMED Rəşad		27 aprel 1909 – 3 iyul 1918		Sultan Əbdülməcidin Gülcamal Sultandan doğulan oğlu idi; Liviya, Balkan yarımadası və Ön Asiyadakı torpaqlar onun səltənətində itirilib; Səltənəti boyunca real hakimiyyət İttihad və Tərəqqi partiyasının əlində olub; İttihadçıların təzyiqiylə Almaniyanın yanında Birinci Dünya müharibəsinə qoşulub; Ölümünədək səltənəti davam etdi.
36	VI MEHMED Vahidəd'din		3 iyul 1918–19 noyabr 1922		Sultan Əbdülməcidin Gülüstü Sultandan doğulan oğlu idi; Son Osmanlı sultanı olub; TBMM-nin 1 noyabr 1922-ci il tarixli 308 saylı qanunuyla səltənətinə son qoyulub; 17 noyabr 1922-ci ildə ölkədən gizlicə qaçıb; Sürgündə ölən ilk Osmanlı sultanı olub.
Osmanlı xilafəti
-	ƏBDÜLMƏCİD ƏFƏNDİ		19 noyabr 1922 – 3 mart 1924	-	Sultan Əbdüləzizin Heyranıdil Sultandan doğulan oğlu idi; TBMM tərəfindən səltənəti olmadan xəlifə elan edilib; TBMM-nin 3 mart 1924-cü il tarixli 431 saylı qanunuyla xəlifəliyinə son qoyulub; Bütün Osmanlı sülaləsiylə birlikdə ölkədən sürgün edilib; Sürgün illərində Osmanlı sülaləsinin ailə rəisi olaraq xidmət edib.

Osmanlı sultanlarının soy ağacı

	Evlilik
	OSMANLI SULTANI

OSMAN QAZİ (1299-1324)

Malhun Xatun

ORXAN QAZİ (1324-1362)

Nilüfər Xatun

MURAD HÜDAVƏNDİGAR (1362-1389)

Gülçiçək Xatun

İLDIRIM BƏYAZİD (1389-1402)

Dövlət Xatun

ÇƏLƏBİ MEHMED (1413-1421)

Əminə Xatun

II MURAD (1421-1444) (1446-1451)

Hüma Xatun

FATEH SULTAN MEHMED (1444-1446) (1451-1481)

Əminə Gülbahar Xatun

II BƏYAZİD (1481-1512)

Gülbahar Xatun

YAVUZ SULTAN SƏLİM (1512-1520)

Ayşə Hafsa Sultan

QANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (1520-1566)

Hasəki Xürrəm Sultan

II SƏLİM (1566-1574)

Nurbanu Sultan

III MURAD (1574-1595)

Safiyə Sultan

Həlimə Sultan

III MEHMED (1595-1603)

Handan Sultan

DƏLİ MUSTAFA (1617-1618) (1622-1623)

Mahpeykər Kösəm Sultan

I ƏHMƏD (1603-1617)

Mahfiruz Xədicə Sultan

Turxan Xədicə Sultan

Salehə Dilaşub Sultan

DƏLİ İBRAHİM (1640-1648)

Xədicə Müəzzəz Sultan

IV MURAD (1623-1640)

GƏNC OSMAN (1618-1622)

Əmətullah Rabiyə Gülnuş Sultan

IV MEHMED (1648-1687)

II SÜLEYMAN (1687-1691)

II ƏHMƏD (1691-1695)

Şahsüvar Sultan

II MUSTAFA (1695-1703)

Salehə Sebkati Sultan

III ƏHMƏD (1703-1730)

Əminə Mehrişah Sultan

Rabiyə Şərmi Sultan

III OSMAN (1754-1757)

I MAHMUD (1730-1754)

Mehrişah Sultan

III MUSTAFA (1757-1774)

Nəqşidil Sultan

I ƏBDÜLHƏMİD (1774-1789)

Aişə Səniyəpərvər Sultan

III SƏLİM (1789-1807)

Bəzmialəm Sultan

II MAHMUD (1808-1839)

Pərtəvniyal Sultan

IV MUSTAFA (1807-1808)

Gülüstü Qadınəfəndi

Gülcamal Qadınəfəndi

Tirimüjgan Sultan

SULTAN ƏBDÜLMƏCİD (1839-1861)

Şövqəfza Sultan

SULTAN ƏBDÜLƏZİZ (1861-1876)

Heyranıdil Qadınəfəndi

SULTAN VAHİDƏDDİN (1918-1922)

SULTAN RƏŞAD (1909-1918)

II ƏBDÜLHƏMİD (1876-1909)

V MURAD (1876)

XƏLİFƏ ƏBDÜLMƏCİD (1922-1924)

Həmçinin bax

• Osmanlı sədrəzəmlərinin siyahısı