Derek Barton
| Derek Barton | |
|---|---|
| ing. Sir Derek Harold Richard Barton | |
| Doğum tarixi | 8 sentyabr 1918[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 mart 1998[1][4][…] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Elm sahəsi | Üzvi kimya və stereochemistry[d] |
| İş yeri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | Ian Heilbron[d] |
| Tanınmış yetirmələri | Jack Baldwin[d], D. John Faulkner[d] və Paul Jose de Mayo[d] |
Derek Barton(ing. Sir Derek Harold Richard Barton; 8 avqust 1918, Qreyvsend, Kent — 16 mart 1998, Kollec-Steyşen, Texas) — ingilis kimyaçısı, Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (1969).
Həyatı[redaktə | əsas redaktə]
İngilis kimyaçısı Derek Barton 1918-ci ilin avqustun 8-də Qreyvzenddə anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Londonda Kral kimya kollecini bitirmişdir. Orada da işləmişdir, 1942-1945-ci illərdə hərbi idarələrdə, 1945-1946-cı illərdə və 1957-ci ildən Londonun Kral kollecində işləmişdir. 1946-1949-cu illərdə “Si-Ay” firmasının laboratoriyasında çalışır. 1950-1955-ci illərdə və 1957-1978-ci illərdə London universitetində dərs demişdir (1953-cü ildən professor). 1955-1957-ci illərdə Qlazqoda universitetdə işləmişdir.
Derek Barton 1978-ci ildən Fransada Jif-sür İvetdə təbii maddələr institutunda direktor işləmişdir. Konformasiya analizinin yaradıcılarından biridir. Həmçinin təbii birləşmələr kimyası sahəsində də çalışmışdır. 1950-ci ildə steroidləri və terpenləri tədqiq edərək eyni əhatədə olan eyni əvəzləyicilərin reaksiya qabiliyyətinin fərqli olmasını onların müxtəlif konformasiya vəziyyətində olması ilə izah etmişdir. Optiki fırlanma dispersiyasını və İQ-və NMR-spektrlərin adsorbsiya qabiliyyətlərini izah etmək üçün konformasiya analizi ideyasını istifadə etmişdir.
Derek Barton 1953-cü ildə əvəzləyicili sikloheksanonlarda reduksiya şəraitlərinin əmələ gələn spirtdə hidroksil qrupunun konfiqurasiyası və konforması ilə əlaqəsini müəyyən edən qayda təklif etmişdir (Barton qaydası). 1960-cı ildə nitritlərin nitrobirləşmələrə daha sonra oksimlərə fotokimyəvi pereqruplaşmasını kəşf etmişdir (Barton reaksiyasıdır). Bu da aldosteronun sadə sintez üsulunu yaratmağa imkan verdi.
Derek Barton 1960-cı ildə arenlərin həlqələrinin fotokimyəvi parçalanmasını müşahidə etdi. Tetrasiklinin mikroorqanizmlərlə istehsalını imitasiya edən sintez üsulunu təklif etdi. 1942 - 1952-cı illərdə xlorüzvi birləşmələrin pirolizini tədqiq etmişdir. 1960-cı ildə karbonionların avtooksidləşməsini öyrənmişdi. Biosintez proseslərində fermentlərin rolunu və onların biogenezi yolunu öyrənmişdir.
Derek Barton 1969-cu ildə “Konformasiya analizinin tədqiqi və onun kimyada tətbiqinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1,0 1,1 BnF authorities: açıq data platforma — 2011.
- ↑ Derek, Harold, Richard Barton — 1834.
- ↑ SNAC — 2010.
- ↑ 4,0 4,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/54435/Sir-Derek-HR-Barton
- ↑ http://www.nndb.com/company/038/000127654/
- ↑ http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/0471264180.or077.02/full
- ↑ http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830905471.html
- ↑ http://www.s9.com/Biography/Barton-Derek-Harold-Richard-Sir
- ↑ http://rsbm.royalsocietypublishing.org/content/48/1.full.pdf
- ↑ http://www.nature.com/nature/journal/v393/n6685/full/393526a0.html
- ↑ http://historique.icsn.cnrs-gif.fr/spip.php?article6
- ↑ http://www.londonremembers.com/subjects/sir-derek-barton
