Derek Barton
Derek Barton | |
---|---|
ing. Sir Derek Harold Richard Barton | |
![]() | |
Doğum adı | Derek Harold Richard Barton |
Doğum tarixi | 8 sentyabr 1918[1][2][…] |
Vəfat tarixi | 16 mart 1998[1][3][…] (79 yaşında) |
Vətəndaşlığı | |
Elm sahələri | üzvi kimya, Stereokimya |
İş yerləri |
|
Təhsili |
|
Üzvlüyü |
|
Mükafatları |
![]() ![]() ![]() |
Derek Barton(ing. Sir Derek Harold Richard Barton; 8 avqust 1918, Qreyvsend, Kent — 16 mart 1998, Kollec-Steyşen, Texas) — ingilis kimyaçısı, Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (1969).
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngilis kimyaçısı Derek Barton 1918-ci ilin avqustun 8-də Qreyvzenddə anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Londonda Kral kimya kollecini bitirmişdir. Orada da işləmişdir, 1942-1945-ci illərdə hərbi idarələrdə, 1945-1946-cı illərdə və 1957-ci ildən Londonun Kral kollecində işləmişdir. 1946-1949-cu illərdə “Si-Ay” firmasının laboratoriyasında çalışır. 1950-1955-ci illərdə və 1957-1978-ci illərdə London universitetində dərs demişdir (1953-cü ildən professor). 1955-1957-ci illərdə Qlazqoda universitetdə işləmişdir.
Derek Barton 1978-ci ildən Fransada Jif-sür İvetdə təbii maddələr institutunda direktor işləmişdir. Konformasiya analizinin yaradıcılarından biridir. Həmçinin təbii birləşmələr kimyası sahəsində də çalışmışdır. 1950-ci ildə steroidləri və terpenləri tədqiq edərək eyni əhatədə olan eyni əvəzləyicilərin reaksiya qabiliyyətinin fərqli olmasını onların müxtəlif konformasiya vəziyyətində olması ilə izah etmişdir. Optiki fırlanma dispersiyasını və İQ-və NMR-spektrlərin adsorbsiya qabiliyyətlərini izah etmək üçün konformasiya analizi ideyasını istifadə etmişdir.
Derek Barton 1953-cü ildə əvəzləyicili sikloheksanonlarda reduksiya şəraitlərinin əmələ gələn spirtdə hidroksil qrupunun konfiqurasiyası və konforması ilə əlaqəsini müəyyən edən qayda təklif etmişdir (Barton qaydası). 1960-cı ildə nitritlərin nitrobirləşmələrə daha sonra oksimlərə fotokimyəvi pereqruplaşmasını kəşf etmişdir (Barton reaksiyasıdır). Bu da aldosteronun sadə sintez üsulunu yaratmağa imkan verdi.
Derek Barton 1960-cı ildə arenlərin həlqələrinin fotokimyəvi parçalanmasını müşahidə etdi. Tetrasiklinin mikroorqanizmlərlə istehsalını imitasiya edən sintez üsulunu təklif etdi. 1942 - 1952-cı illərdə xlorüzvi birləşmələrin pirolizini tədqiq etmişdir. 1960-cı ildə karbonionların avtooksidləşməsini öyrənmişdi. Biosintez proseslərində fermentlərin rolunu və onların biogenezi yolunu öyrənmişdir.
Derek Barton 1969-cu ildə “Konformasiya analizinin tədqiqi və onun kimyada tətbiqinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Slater L. B. Sir Derek H.R. Barton // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/54435/Sir-Derek-HR-Barton.
- ↑ 1 2 Organic Reactions. 2004. ISBN 0-471-26418-0 doi:10.1002/0471264180.OR077.02
- ↑ 1 2 Barton, Derek Harold Richard (ing.). // encyclopedia.com Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. ISBN 978-0-684-31559-1
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 8 sentyabrda doğulanlar
- 1918-ci ildə doğulanlar
- 16 martda vəfat edənlər
- 1998-ci ildə vəfat edənlər
- 79 yaşında vəfat edənlər
- Harvard Universitetinin müəllimləri
- London İmperial Kollecinin müəllimləri
- Qlazqo Universitetinin müəllimləri
- London İmperial Kollecinin məzunları
- London Universitetinin məzunları
- London Kral Cəmiyyətinin üzvləri
- Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Rusiya Elmlər Akademiyasının üzvləri
- ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Serbiya Elm və İncəsənət Akedemiyasının üzvləri
- Cəngavər bakalavrları
- Fəxri Legion ordeninin kavalerləri
- Copli medalı ilə təltif edilənlər
- Əlifba sırasına görə alimlər
- Kimyaçılar
- Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatları