Derek Barton
| Derek Barton | |
|---|---|
| ing. Sir Derek Harold Richard Barton | |
| Doğum tarixi | 8 sentyabr 1918[1][2][3][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 mart 1998[1][4][5][…] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Elm sahəsi | üzvi kimya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
Derek Barton(ing. Sir Derek Harold Richard Barton; 8 avqust 1918, Qreyvsend, Kent — 16 mart 1998, Kollec-Steyşen, Texas) — ingilis kimyaçısı, Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (1969).
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngilis kimyaçısı Derek Barton 1918-ci ilin avqustun 8-də Qreyvzenddə anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Londonda Kral kimya kollecini bitirmişdir. Orada da işləmişdir, 1942-1945-ci illərdə hərbi idarələrdə, 1945-1946-cı illərdə və 1957-ci ildən Londonun Kral kollecində işləmişdir. 1946-1949-cu illərdə “Si-Ay” firmasının laboratoriyasında çalışır. 1950-1955-ci illərdə və 1957-1978-ci illərdə London universitetində dərs demişdir (1953-cü ildən professor). 1955-1957-ci illərdə Qlazqoda universitetdə işləmişdir.
Derek Barton 1978-ci ildən Fransada Jif-sür İvetdə təbii maddələr institutunda direktor işləmişdir. Konformasiya analizinin yaradıcılarından biridir. Həmçinin təbii birləşmələr kimyası sahəsində də çalışmışdır. 1950-ci ildə steroidləri və terpenləri tədqiq edərək eyni əhatədə olan eyni əvəzləyicilərin reaksiya qabiliyyətinin fərqli olmasını onların müxtəlif konformasiya vəziyyətində olması ilə izah etmişdir. Optiki fırlanma dispersiyasını və İQ-və NMR-spektrlərin adsorbsiya qabiliyyətlərini izah etmək üçün konformasiya analizi ideyasını istifadə etmişdir.
Derek Barton 1953-cü ildə əvəzləyicili sikloheksanonlarda reduksiya şəraitlərinin əmələ gələn spirtdə hidroksil qrupunun konfiqurasiyası və konforması ilə əlaqəsini müəyyən edən qayda təklif etmişdir (Barton qaydası). 1960-cı ildə nitritlərin nitrobirləşmələrə daha sonra oksimlərə fotokimyəvi pereqruplaşmasını kəşf etmişdir (Barton reaksiyasıdır). Bu da aldosteronun sadə sintez üsulunu yaratmağa imkan verdi.
Derek Barton 1960-cı ildə arenlərin həlqələrinin fotokimyəvi parçalanmasını müşahidə etdi. Tetrasiklinin mikroorqanizmlərlə istehsalını imitasiya edən sintez üsulunu təklif etdi. 1942 - 1952-cı illərdə xlorüzvi birləşmələrin pirolizini tədqiq etmişdir. 1960-cı ildə karbonionların avtooksidləşməsini öyrənmişdi. Biosintez proseslərində fermentlərin rolunu və onların biogenezi yolunu öyrənmişdir.
Derek Barton 1969-cu ildə “Konformasiya analizinin tədqiqi və onun kimyada tətbiqinə görə” kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması — 2011.
- ↑ Sir Derek H.R. Barton // Encyclopædia Britannica (ing.)
- ↑ Derek Harold Richard Barton // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.)
- ↑ 1 2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/54435/Sir-Derek-HR-Barton
- ↑ http://www.nndb.com/company/038/000127654/
- ↑ Ley S. V., Myers R. M. Sir Derek Harold Richard Barton. 8 September 1918 - 16 March 1998 (ing.) // Biogr. Mem. Fellows R. Soc. / J. T. Stuart — The Royal Society, 2002. — Vol. 48, Iss. 0. — P. 1—23. — ISSN 0080-4606; 1748-8494 — doi:10.1098/RSBM.2002.0001
- ↑ Cotton F. A. Derek H. R. Barton (1918-98) (ing.) // Nature / M. Skipper — NPG, Springer, 1998. — Vol. 393, Iss. 6685. — P. 526—526. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/31121
- ↑ http://historique.icsn.cnrs-gif.fr/spip.php?article6
- ↑ http://www.londonremembers.com/subjects/sir-derek-barton
- ↑ Organic Reactions — 2004. — ISBN 0-471-26418-0 — doi:10.1002/0471264180.OR077.02
- ↑ Barton, Derek Harold Richard (ing.) // encyclopedia.com — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1
- ↑ Barton, Derek Harold Richard, Sir
