Portal:Coğrafiya

redaktə   Coğrafiya A Terra, planeta dinâmico em que vivemos. Coğrafiya (yun. γεωγραφία, yerin təsviri, γεια – Yer, torpaq və γραφειν – yazmaq, təsvir etmək) — təbii və istehsal ərazi komplekslərini və onların komponentlərini tədqiq edən təbiət və ictimai elmlər sistemi. Təbiət və ictimai coğrafiya elmlərinin vahid sistem şəklindəki birliyi. İlk əvvəl coğrafiya Yer haqqında ensiklopedik elm olmuşdur. Diferensasiya prosesində birinci növbədə iki əsas qola ayrıldı: fiziki coğrafiya və iqtisadi coğrafiya. Bunun səbəbi həmin elimlərin öyrəndiyi obyektlərin müxtəlifliyi idi. Fiziki coğrafiya təbiət elmlərinin kəşf etdikləri qanunları rəhbər tutur, iqtisadi coğrafiya isə ictimai elmdir. İqtisadi coğrafiya ictimai istehsalat-sənayeni, kənd təsərrüfatını, həmçinin əhalini, onların yerləşməsini və istehsalat-ərazi komplekslərini öyrənir. İqtisadi coğrafiya da fiziki coğrafiya kimi ümumi və regional hissələrə ayrılır. Coğrafiya elmləri sisteminə həmçinin kartoqrafiya daxildir. Bu elm texniki elmdir, lakin o, coğrafiyanın inkişafına səbəb olmuş, hətta bəzən onu qabaqlamışdır. Onun əsas məqsədi təbiət obyektlərinin, hadisələrinin və cəmiyyətin məkanca yerləşməsini, uyğunlaşmasını, qarşılıqlı əlaqəsini, dəyişməsini əks və tədqiq etməkdən ibarətdir. Məqaləni oxu... redaktə   Qitələr Avropa Asiya Afrika Amerika Avstraliya və Okeaniya Antarktida redaktə   Seçilmiş məqalə Xınalıq (xın. Хыналыкъ) və ya yerli dildə: Kətiş (xın. Каьтиш) — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun eyni adlı inzibati ərazi vahidində kənd və həmin ərazi vahidinin mərkəzi. Qafqaz Albaniyasının qədim tayfalarından, Şahdağ xalqlarının nümayəndələrindən biri olan xınalıqlıların tarixi və mərkəzi məskəni. Quba xanlığı dövründə Xınalıq mahalının, SSRİ dövründə Xınalıq kənd sovetliyinin, hazırda Xınalıq bələdiyyəsinin mərkəzi (1999-cu ildən). Dünyanın ən yüksək yaşayış məntəqələrindən biri (dəniz səviyyəsindən 2350 metr yüksəklikdə). 5000 illik tarixə malik olan Xınalıq fenomeni təkcə Azərbaycan tarixində deyil, həm də bəşər tarixində ən zəngin etnoqrafik dəyərlərdən biri, əfsanəvi yaşayış məntəqəsidir. Məqaləni oxu... redaktə   Yaxşı məqalə Vrangel adası — Rusiyaya məxsus olan, Şimal Buzlu okeanında, Şərqi Sibir dənizi ilə Çukot dənizi arasında yerləşən ada. Ada rus dənizçisi və dövlət xadimi, XIX əsrdə yaşamış Ferdinand Pyotr Vrangelin şərəfinə аdlandırılmışdır. Vrangel şərq və qərb yarımkürələrinin qovuşduğu yerdə yerləşir və 180-ci meridianla təxminən iki bərabər hissəyə bölünür. Ada Çukot yarımadasından Lonq boğazı vastəsi ilə ayrılır. Boğazın ən dar yerində məsafə 140 km təşkil edir. Herald adasından 60 km qərbdə yerləşir. Ada inzibati cəhətdən Çukotka Muxtar Dairəsinin İultinski rayonuna daxildir. Vrangel adasının ərazisində eyni adlı qoruq yaradılmışdır. Vrangel adası UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir. Məqaləni oxu... redaktə   Şəxs Fernan Magellan (port. Fernão de Magalhães) — Portuqaliyalı dənizçi və səyyah. Onun 1519-cu il sentyabrın 20-də 256 nəfər heyət üzvü olan 5 gəmi ilə Malakka adalarına başlatdığı səyahət sonradan Xuan Sebastyan Elkanonun rəhbərliyində ilk dünya səyahətinə çevrilmiş və ekspedisiya 1522-ci il sentyabrın 8-də "Viktoriya" gəmisində İspaniyaya geri qayıtmışdı. Magellanın səyahəti dünyanın kürəşəkilli olduğunu, Amerika və Asiya arasında okean olduğunu və vahid dunya okeanının mövcudluğunu sübut etdi. Atlantik və Sakit okeanlar arasındakı dar boğaz, Süd Yolunun peyk-qalaktikaları, NASA-nın 1989-cu ildə Venera planetini tədqiq etmək üçün göndərdiyi kosmik aparat və Marşall adaları yaxınlığındakı sualtı yüksəkliklər Magellanın adını daşıyır. Məqaləni oxu... redaktə   Bilirsinizmi? 11 iqlim tipindən (V.V.Keppenə görə) 8-i hansı ölkədə mövcuddur... Dünyanın ən dərin çökəkliyi hansı okeandadır... Azərbaycanda neçə milli park vardır... Ekologiya nə deməkdir... Azərbaycanda Qırmızı kitaba daxil olan heyvanlar və bitkilər hansılardır... Azərbaycanda ən nadir və iri yırtıcı hansıdır... Azərbaycanda ən iri su anbarı hansıdır... Dünyanın ən iri qapalı su hövzəsi hansıdır... redaktə   Kateqoriyalar Coğrafiya Yerlərinə görə coğrafiya Coğrafiya qaralamaları Yerlərinə görə kateqoriyalar Qitələrə görə coğrafiya Ölkələrinə görə coğrafiya Şəhərlərinə görə coğrafiya Coğrafiyanın bölmələri Coğrafi bölgü növləri Coğrafi məlumatlar və verilənlər Coğrafi mərkəzlər Coğrafi obyektlər Coğrafi terminlər Coğrafi zona Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktorları Coğrafiyaşünaslar Dağ keçidləri Geomorfoloji terminlər İstirahət mərkəzləri Kartoqrafiya Qədim coğrafi bölgələr Materiklər Naviqasiya Ölkələr Regionlar Relyef Coğrafiya siyahıları Coğrafiya tarixi Təbii zonalar Coğrafiya təhsili Coğrafi təsnifatlar Yerlər Coğrafi yerləşmə redaktə   Seçilən şəkil İslandiyada vulkanik mağara redaktə   Təbiət möcüzələri İquasu şəlaləsi (isp. Cataratas del Iguazu, port. Cataratas do Iguaçu) — Cənubi Amerika qitəsində, Braziliya ilə Argentinanın sərhəddində, İquasu Milli Parkının ərazisində yerləşən, 1984 cü ildə UNESCO tərəfindən Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmiş təbiət abidəsi. “Iguazu” quarani dilində “I” - su və “guasu” - böyük deməkdir. Şəlalə ətrafı ərazilərinin yerli sakinləri quaranilər və kaynqanqlar sayılırlar. Məqaləni oxu... redaktə   Bu ayda... 1 sentyabr 1920 — Fransanın dəstəyi ilə Livan dövləti yaranır. 1 sentyabr 1962 — İranda baş verən zəlzələdə 20 000 nəfər həlak olur. 2 sentyabr 1781 — Los-Anceles şəhərinin əsası qoyulur. 3 sentyabr 1933 — Sovet alpinisti Yevgeni Abalakov SSRİnin ən yüksək nöqtəsi olan Kommunist (indiki İsmayıl Somoni) zirvəsini (7 495 metr) fəth edir. 4 sentyabr 1774 — Ceyms Kuk Yeni Kaledoniyanı kəşf edir. 4 sentyabr 1988 — Banqladeşdə sel 300 nəfərin həyatına son qoydu, 20 000 nəfər isə evsiz eşiksiz qaldı. 4 sentyabr 973 — böyük alim və mütəfəkkir Əl-Biruni anadan olmuşdur. 5 sentyabr 1980 — İsveçrədə dünyanın ən uzun magistral tuneli olan Qotard avtomobil tuneli açılır. 6 sentyabr 1492 — Kolumbun ekspedisiyası Kanar adalarını tərk edərək qərbə istiqamət alır. 6 sentyabr 1522 — Fernan Magellanın başladığı dünya səyahəti 12 nəfər sağ qalan dənizçi ilə başa çatdırılır. 8 sentyabr 1522 — Fernan Magellanın ekspedisiyana daxil olan Viktoriya gəmisi səyahəti tamamlayaraq geri dönür. 11 sentyabr 1823 — İngilis iqtisadçısı David Rikardo vəfat edib. 11 sentyabr 1830 — Ekvador dövləti yaranır. 11 sentyabr 1881 — İsveçdə torpaq sürüşməsi nəticəsində 1 200-ə yaxın insan həlak olur. 11 sentyabr 2003 — Aşqabadda Xəzər dənizinin hüquqi statusuna dair Konvensiyanın hazırlanması üzrə xüsusi işçi qrupunun 11-ci iclası keçirilir. 12 sentyabr 1504 — Kolumb dünya səyahətinə çıxır. 13 sentyabr 1788 — Nyu-York ABŞ-ın paytaxtı elan edilmişdir 13 sentyabr 1922 — Əlcəzairdə Yer kürəsinin ən yüksək temperaturu qeydə alınmışdır (kölgədə + 58 C). 15 sentyabr 1254 — İtalyan səyyah Marko Polo anadan olmuşdur. 16 sentyabr 1492 — Xristofor Kolumb Sarqas dənizini kəşf edir. 16 sentyabr 1906 — Amundsen cənub qütbünü kəşf edir. 16 sentyabr 1925 — rus və sovet riyaziyyatçısı, fiziki və coğrafiyaşünası, qeyri-stasionar kainat nəzəriyyəsinin banisi Aleksandr Fridman anadan olur. 20 sentyabr 1519 — Fernan Magellan 270 nəfər və 5 gəmiylə İspaniyadan yola çıxmışdır 25 sentyabr 1493 — Kolumb ikinci dəfə Amerikaya səyahətə yola düşür. 30 sentyabr 1961 — Suriya müstəqilliyini elan edir. redaktə   Maraqlı faktlar Manikuaqan gölündə yerləşən Rene-Levasser adası sahəsinə görə gölün özündən böyükdür. redaktə   Seçilmiş məzmun Seçilmiş məqalələr Amerika Birləşmiş Ştatları Amundsenin Cənub qütbünə ekspedisiyası Atlantida Buru Eri Everest Xınalıq Qars vilayəti Naxçıvan Muxtar Respublikası Neftçala rayonu Palmira Peterhof Riketts Dərəsi Ştat Parkının şəlalələri Yaponiya Yaxşı məqalələr Adana ili Antarktida Braziliya yaponları Çexlər İlisu Qlazqo Laptevlər dənizi Lomonosov Moqadişo Sibir yupikləri Şuşa Vrangel Seçilmiş siyahılar Asiya ölkələrinin siyahısı ABŞ milli parkları Polşa milli parkları Bakının görməli yerlərinin siyahısı redaktə   Vikimediya