Bütöv Azərbaycan

Bütöv Azərbaycanın xəritəsi.

Bütöv Azərbaycan — hazırda azərbaycanlıların yaşadığı və tarixən əsasən azərbaycanlılar yaşamış ərazilərin birləşdirilməsini nəzərdə tutan irredentist ideya.

Bütöv Azərbaycan ərazisinə bu ərazilər daxildir:

• Cənubi Azərbaycan — İran İranın Şərqi Azərbaycan, Qərbi Azərbaycan, Zəncan, Ərdəbil, Qəzvin, Həmədan ostanları və Astara şəhristanı.
• Qərbi Azərbaycan — Ermənistan Ermənistanın bütün ərazisi.
• Dərbənd — Rusiya Rusiyanın Dərbənd rayonu, Dağıstan Respublikası.
• Borçalı — Gürcüstan Gürcüstanın Aşağı Kartli diyarı.
• Qars, Iğdır və s. — Türkiyə Türkiyənin Şərqi Anadolu regionu.
• Kərkük, Ərbil və s. — İraq İraq.

Bütöv Azərbaycan ideyasının ideoloqlarından biri Azərbaycan Respublikasının eks-prezidenti Əbülfəz Elçibəy hesab olunur.

Azərbaycan dili və mədəniyyətinin əhatə etdiyi ərazi və əhali

Dövlət	Azərbaycan
Muxtar ərazi	Naxçıvan
Mədəni muxtariyyət	Rusiya Azərbaycanlıları Milli Mədəni Muxtariyyəti Dərbənd Azərbaycanlılarının Milli-Mədəni Muxtariyyəti Tümen, Moskva (vilayət), Rostov, Stavropol, Samara, Krasnoyarsk, Tatarıstan, Buryatiya, Arxangelsk, Kareliya, Yaroslavl, Omsk, Perm, Zabaykalsk, Orenburq, Krım, Komi, Saratov və s.
İcma	Dağlıq qarabağlılar, Qərbi azərbaycanlılar
Azərbaycan dilinin statusu	Dağıstan (dövlət dili statusu) Gürcüstan (təhsil dili) İraq Kürdüstanı (İraq türkmancası tanınmış dil olaraq) Türk Şurası (təşkilatın rəsmi dili)
Dilin danışıldığı digər ərazilər	İran Azərbaycanı, Qars ili, İğdır ili
Dilin tarix boyu rolu	Qazi Bürhanəddin bəyliyi, Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular Səfəvilər (sarayın, hakimiyyətin və ordunun dili) Əfşarlar (Nadir şahın doğma dili) Azərbaycan xanlıqları Fətəli xanın Şimal-şərqi birliyi: Quba, Bakı, Dərbənd, Şamaxı xanlıqları (dövlət, idarəçilik və diplomatiya dili) Qacarlar (Təbriz və Tehran saraylarının dili)
Dilin dialekti sayılanlar	səlcuq, qaşqay, Sonqur (Kirmanşahda), Aynallu, Gəlucah (Mazandaranda), Diyarbəkir türkçəsi, İraq türkmancası, Əfqanıstan qızılbaş dialektləri
Azərbaycan dilini birinci və ya ikinci dil olaraq danışan xalqlar	Axısqa türkləri, axvaxlar, avarlar, ingiloylar, kürdlər, ləzgilər, Azərbaycan qaraçıları, rutullar, saxurlar, Şahdağ xalqları, udilər, talışlar, tatlar
Azərbaycanlılaşanlar	Tabasaranlılar, tatlar və Qafqaz ərəbləri
Azərbaycanlıların sub-etnosları	Ayrımlar, əfşarlar, bayatlar, qacarlar, qaradağlılar, qarapapaqlar, padarlar, şahsevənlər, tərəkəmələr
Dilin tarix boyu istifadəsi	Qızılbaşlar: Ustaclı, Rumlu, Şamlı, Zülqədər, Təkəli Türkmən, Baharlı, Alpavut, Varsaq, Qaramanlı, Ərəşli, Qazaxlı və s. Assuriyalılar (İrəvan qəzası), dargilər, xristian-tatlar, yəhudi-tatlar, tuşetilər (linqva franka kimi) Tsalka urumları (sovet dövrü, təhsil dili)
Digər qruplar	Cavanşir, dəmirçihəsənli, təklə, muğanlı, cəbrayıllı, sarcalı, sofuli, gəyili, xocal-səhli, ciyilli, dələgərdə, kəngərli, imirli, Xançobanlı, Kəbirli, Otuziki, Şeylanlı Zəngəzur qəzası: sofulu, dərzili, saralı, puşanlı, giyil, xocamusaqlı, baharlı İran: Xələc, Kürəsünni, Çələbiyanlı, Hacıəlili, Məhəmmədxanlı, Müqəddəm, Şəqaqi, Dünbili, Qaraçorlu, Nəfər, Şadlı
Əsas diaspora ölkələri	Rusiya, Türkiyə, ABŞ, Almaniya, Qazaxıstan, Kanada, Ukrayna, Özbəkistan, Türkmənistan, Qırğızıstan

Həmçinin Bax

• Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı
• Bütöv Azərbaycan (qəzet)