Yekaterinoslav quberniyası
Yekaterinoslav quberniyası | |||||
---|---|---|---|---|---|
rus. Екатеринославская губерния | |||||
|
|||||
48°27′00″ şm. e. 34°58′59″ ş. u.HGYO |
|||||
Ölkə | Rusiya İmperiyası | ||||
İnzibati mərkəz | Dnepr | ||||
Tarixi və coğrafiyası | |||||
Yaradılıb | 1802 | ||||
Ləğv edilib | 1925 | ||||
Sahəsi |
|
||||
Əhalisi | |||||
Əhalisi |
|
||||
|
|||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Yekaterinoslav quberniyası (rus. Екатеринославская губерния) - 1802-1925-ci illərdə Rusiya imperiyasının ərazisində mövcud olmuş quberniya. Paytaxtı keçmiş Yekaterinoslav, indiki Dnepr şəhəri olmuşdur. Quberniya şimaldan Poltava quberniyası, şərqdən Don Host vilayəti, Cənub-şərqdən Azov dənizi, Tavrida quberniyası və şərqdən isə Xerson quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur.
Quberniyanın keçmiş sərhədləri müasir Ukraynanın Luqansk vilayəti, Donetsk vilayəti, Dnepropetrovsk vilayəti və Zaporojya vilayətinin indiki ərazilərini əhatə edirdi. 1925-ci ilin 6 iyun tarixində Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqında keçirilmiş ərazi-inzibati islahatlar çərçivəsində Yekaterinoslav quberniyası ləğv edilmişdir.[1][2]
Coğrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hərbi topoqrafik tədqiqatın məlumatlarına əsasən quberniyanın ərazisi 55 688,4 kvadratmetrdir. Bu rəqəm təxminən 5730 min desiatinaya bərabərdir. Mərkəzi Statistika Komitəsinin məlumatına görə (göllər və estuarlar istisna olmaqla) ümumi ərazi 55 704,4 k və ya 5.635.737 desyatindən ibarət idi. Quberniyanın səthi çöl düzənliyidir, şimalda və cənubda iki yamac və bir neçə təpə möcuddur.
Quberniyanın ən yüksək nöqtəsi, dəniz səviyyəsindən 400 m yüksəklikdə, Donets hövzəsində və Azov dənizinin çaylarında Slavyanoserbsky rayonunun cənub hissəsində yerləşir. Qalan təpələr Pavloqrad və Novomoskovsk qəzalarında, Oreli, Orelka və Samara çayları boyunca və quberniyanın qərbində yerləşmiş, burada qranit silsiləsi Dnepr, İnqulets və Kalmiusdan keçərək, onların üzərində daşlıqlar əmələ gətirmişdir.
İnzibati bölgü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yekaterinoslav general-qubernatorluğu 8 qəzadan (inzibati mərkəzləri mötərizədə) ibarət idi:
Qəza | Şəhər | Gerb | Ərazi | Əhali | |
---|---|---|---|---|---|
Transliterasiya | Kiril qrafikası | ||||
Aleksandrovsk | Александровскій | Aleksandrovsk | 10,015.8 km2 (3,867.1 kv. mil) |
271,678 | |
Baxmut | Бахмутскій | Baxmut | 9,224.8 km2 (3,561.7 kv. mil) |
332,478 | |
Verxnedneprovsk | Верхнеднѣпровскій | Verxnedneprovsk | 6,862.3 km2 (2,649.5 kv. mil) |
211,674 | |
Yekaterinoslav | Екатеринославскій | Yekaterinoslav | 7,858 km2 (3,034 kv. mil) |
357,207 | |
Mariupol | Маріупольскій | Mariupol | 8,989.2 km2 (3,470.7 kv. mil) |
254,056 | |
Novomoskovsk | Невомосковскій | Novomoskovsk | 6,532 km2 (2,522 kv. mil) |
260,368 | |
Pavlohrad | Павлоградскій | Pavlohrad | 8,815.7 km2 (3,403.8 kv. mil) |
251,460 | |
Slavyanoserbsk | Славяносербскій | Luqansk | 5,089 km2 (1,965 kv. mil) |
174,753 |
Əsas şəhərlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Yekaterinoslav – 112,839[3] (1897), (rus– 47,140, yəhudi– 39,979, ukrayn– 17,787)
- Mariupol – 31,116 (rus– 19,670, yəhudi– 4,710, ukrayn– 3,125)
- Luqansk – 20,404 (rus– 13,907, ukrayn– 3,902, yəhudi– 1,449)
- Baxmut – 19,316 (ukrayn – 11,928, rus– 3,659, yəhudi– 3,223)
- Aleksandrovsk – 18,849 (ukrayn– 8,101, yəhudi– 5,248, rus– 4,667)
- Pavlohrad 15,775 (rus– 5,421, ukrayn– 5,273, yəhudi– 4,353)
- Novomoskovsk – 12,883 (ukrayn– 9,956, yəhudi– 1,436, rus– 1,237)
- Verxnedneprovsk – 6,501 (ukrayn– 3,752, yəhudi– 2,061, rus– 739)
- Slavyanoserbsk – 3,122 (rus– 1,607, ukrayn– 1,342, yəhudi– 143)
XIX əsrin əvvəllərindən 1887-ci ilə qədər Rostov-na-Donu şəhəri və bütün Taqanroq qəzası qubernatorluğun tərkibində olmuşdur, 1897-ci il siyahıyaalınmasına qədər sonra həmin inzibati vahidlər Don vilayətinə verilmişdir. Yekaterinoslav quberniyasının əhalisinə görə ən böyük şəhəri 119 min nəfərlə Rostov-na-Donu şəhəri idi. XIX əsrdə Taqanroq ümumi sıralamada üçüncü yeri tuturdu.
- Rostov-na-Donu – 119,476 (rus– 94,673, yəhudi– 11,183, ukrayn– 5,612)
- Taqanroq – 51,437 (rus– 40,899, ukrayn– 4,676, yəhudi– 2,685)
Dil
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1897-ci il Rusiya imperiyasında aparılmış siyahıyaalmaya görə.
Ana dil | Yekaterinoslav quberniyası Екатеринославская губерния[4] |
Hər bir Qəza üçün | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Yekaterinoslav Екатеринославский уезд[5] |
Pavlohrad Павлоградский уезд[6] |
Baxmut Бахмутский уезд[7] |
Novomoskovsk Новомосковский уезд[8] |
Mariupol Мариупольский уезд[9] |
Alexandrovsk Александровский уезд[10] |
Slavyanoserbsk Славяносербский уезд[11] |
Verxnedneprovsk Верхнеднепровский уезд[12] | |||
Say | % | Say | Say | Say | Say | Say | Say | Say | Say | |
Cəmi | 2,113,674 | 100% | 357,207 | 251,460 | 332,478 | 260,368 | 254,056 | 271,678 | 174,753 | 211,674 |
Rus | 364,974 | 17.27% | 75,190 | 36,164 | 103,702 | 9,628 | 35,691 | 15,445 | 79,281 | 9,873 |
Ukrayn | 1,456,269 | 68.90% | 198,982 | 200,434 | 193,510 | 242,737 | 117,206 | 224,122 | 88,218 | 191,160 |
Belarus | 14,052 | 0.66% | 4,033 | 505 | 2,468 | 196 | 1,697 | 3,353 | 1,564 | 236 |
Polyak | 12,365 | 0.59% | 7,933 | 553 | 2,000 | 316 | 528 | 293 | 511 | 231 |
Alman | 80,979 | 3.83% | 20,609 | 5,806 | 12,646 | 3,452 | 19,104 | 14,014 | 896 | 4,452 |
Fransız | 908 | 0.04% | 197 | 8 | 451 | 50 | 46 | 18 | 122 | 16 |
İtalyan | 146 | 0.01% | 21 | 1 | 37 | 0 | 39 | 14 | 25 | 9 |
Rumın | 9,175 | 0.43% | 1,771 | 29 | 6,371 | 0 | 95 | 2 | 839 | 68 |
İngilis | 369 | 0.02% | 14 | 1 | 284 | 0 | 41 | 2 | 13 | 14 |
Yunan | 48,740 | 2.31% | 193 | 38 | 142 | 9 | 48,290 | 45 | 14 | 9 |
İdiş | 99,152 | 4.69% | 46,441 | 7,363 | 9,457 | 3,635 | 10,291 | 13,886 | 2,631 | 5,448 |
Tatar | 17,253 | 0.82% | 868 | 255 | 346 | 7 | 15,472 | 128 | 151 | 26 |
Türk | 5,555 | 0.26% | 168 | 15 | 20 | 9 | 5,317 | 14 | 4 | 8 |
Qaraçı | 1,293 | 0.06% | 103 | 172 | 255 | 272 | 21 | 203 | 177 | 90 |
Digər | 1,888 | 0.09% | 519 | 71 | 655 | 28 | 164 | 77 | 251 | 23 |
Naməlum | 556 | 0.03% | 165 | 45 | 134 | 29 | 54 | 62 | 56 | 11 |
Din
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1897-ci il Rusiya imperiyasında aparılmış siyahıyaalmaya görə.[13]
Din | Say | Faiz (%) | Kişi | Qadın | Şəhərdə | Şəhərdən kənarda |
---|---|---|---|---|---|---|
Şərqi ortodoks | 1,903,264 | 90.05% | 982,616 | 920,648 | 167,263 | 1,736,001 |
İudaizm | 101,088 | 4.78% | 51,679 | 49,409 | 64,024 | 37,064 |
Lüteran | 39,530 | 1.87% | 19,972 | 19,558 | 2,085 | 37,445 |
Roma-Katolik | 32,154 | 1.52% | 17,658 | 14,496 | 5,388 | 26,766 |
Mennonit | 23,922 | 1.13% | 12,132 | 11,790 | 208 | 23,714 |
Qədim inanclar | 9,393 | 0.44% | 4,699 | 4,694 | 421 | 8,972 |
Müsəlman | 2,090 | 0.10% | 1,700 | 390 | 1,039 | 1,051 |
Baptist | 1,150 | 0.05% | 606 | 544 | 5 | 1,145 |
Erməni Həvari | 448 | 0.02% | 301 | 147 | 225 | 223 |
Kəraim | 359 | 0.02% | 178 | 181 | 302 | 57 |
Kalvinist | 157 | 0.01% | 95 | 62 | 15 | 142 |
Anqlikan | 46 | 0.00% | 26 | 20 | 16 | 30 |
Digər | 73 | 0.00% | 53 | 20 | 14 | 43 |
Cəmi | 2,113,674 | 100% | 1,091,715 | 1,021,959 | 241,005 | 1,872,669 |
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Article Arxivləşdirilib 2016-11-18 at the Wayback Machine from the Legal Encyclopedia. Volume 3, main editor Yuri Shemshuchenko, 2001 ISBN 966-7492-03-6 (in Ukrainian)
- ↑ Article Arxiv surəti 1 avqust 2021 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib avqust 1, 2021, at the Wayback Machine from the Böyük Rusiya Ensiklopediyası. Volume 13, main editor Yuri Osipov, 2009 ISBN 978-5-85270-344-6 (in Russian)
- ↑ "Population of Yekaterinoslav". 2014-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-18.
- ↑ Екатеринославская губерния – вся [Yekaterinoslav Governorate, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2015-02-07 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Екатеринославский уезд – весь [Yekaterinoslav Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2016-01-29 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Павлоградский уезд – весь [Pavlograd Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Бахмутский уезд- весь [Bakhmut Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2014-09-03 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Новомосковский уезд – весь [Novomoskovsk Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Мариупольский уезд – весь [Mariupol Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2014-09-03 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Александровский уезд – весь [Alexandrovsk Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Славяносербский уезд – весь [Slavyanoserbsk Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ Верхнеднепровский уезд – весь [Verkhnedneprovsk Uyezd, all], Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России [The first national census of the Russian Empire in 1897. Distribution of the population by mother tongue and uyezd of 50 provinces of European Russia.], Демоскоп Weekly, 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2024-03-18
- ↑ The first national census of the Russian Empire in 1897, Ed. N.A.Troynitskogo. t.I. The total body of the Empire's first general census of population development results produced by 28 January 1897. St. Petersburg, 1905. Table XII. Population by religions.
Religion Statistics of 1897 Yekaterinoslav Arxivləşdirilib 2023-06-08 at the Wayback Machine Lua xətası modul Modul:In_lang, sətir 41: attempt to call local 'name_from_tag' (a nil value).
Religion Statistics of 1897 Yekaterinoslav in the cities Arxivləşdirilib 2023-06-08 at the Wayback Machine