Daxili İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)
| Daxili İşlər Nazirliyi | |
|---|---|
| |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yurisdiksiya | Azərbaycan Respublikası |
| Yaradılma tarixi |
28 may 1918 18 oktyabr 1991 |
| Əvvəlki qurum | Azərbaycan SSR Daxili İşlər Nazirliyi |
| Tabelik | Azərbaycan Respublikası Prezidenti |
| Baş qərargah | Bakı, Azərbaycan |
| Ünvan | Azərbaycan prospekti, 7, AZ1005 |
| Rəhbərlik | |
| Nazir | Vilayət Eyvazov |
| Birinci müavin | Seyfulla Əzimov |
| Müavinlər |
Oruc Zalov İsmət Əliyev Şahin Məmmədov Fazil Quliyev |
|
|
|
| Rəsmi saytı | mia.gov.az |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi — Azərbaycan Respublikasında ictimai qaydanın və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi, cinayətlərin qarşısının alınması və açılması sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır.[1]
Tarixi
Azərbaycanın Rusiya İmperiyası tərəfindən tamamilə işğalından 12 il sonra, 1840-cı il, aprelin 10-da "Zaqafqaziyada inzibati və məhkəmə islahatlarının keçirilməsi haqqında" çarın fərmanı verilmişdir. Bununla da hərbi komendant üsul-idarəsi ləğv olunmuş, quberniya, qəza və sahə ərazi-inzibati bölgüləri yaradılmışdır. Elə həmin tarixdə də "Zaqafqaziya diyarının idarə olunması üçün ali təsdiqnamə" və "Şəhər polisləri haqqında əsasnamə" qəbul olunmuşdur. Bu əsasnamələrə müvafiq olaraq Azərbaycanın böyük şəhərlərində yaradılan polis idarələri ildən-ilə öz fəaliyyət dairələrini genişləndirmiş və 1917-ci ilə qədər rus imperiyasının qanunlarını rəhbər tutaraq fəaliyyət göstərmişdir.[2]
AXC dövrü
1918-ci il aprelin 25-də, Bakıda Stepan Şaumyanın rəhbərliyi ilə Xalq Komissarları Soveti yaradılır, Bakı Xalq Daxıli işlər komissarlığı təsis edilir. Onun ilk komissarı isə Alyoşa Caparidze təyin edilir. XKS-nin ömrü az olur.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranandan sonra Fətəli xan Xoyskinin başçılığı ilə hökumət təşkil edilir və o eyni zamanda Cümhuriyyətin ilk daxili işlər nazirliyi kimi fəaliyyət göstərir.
1918-ci il iyunun 24-də AXC Milli hökuməti "Hökumət müəssisələrinin öz vəzifələrini tərk etmiş qulluqçular haqqında" özünün 178 saylı qərarını verir. Həmin qərara uyğun olaraq iyulun 2-də Gəncədə ilk polis orqanları təsis edilir, onların kadr və maliyyə məsələlərinə baxılır.
1918-1920-ci illəri əhatə edən fəaliyyəti dövründə, nazirlik və onun tərkib hissəsi olan polis Azərbaycan dövlətinin formalaşmasında, milli maraqların qorunmasında mühüm rol oynamış, müstəqilliyin müdafiəsinin ön sıralarında olmuşdur.
SSRİ dövrü
1920-ci il aprelin son günlərində Azərbaycan XI Ordu tərəfindən işğal olunur, AXC süqut edir və bolşeviklər hakimiyyətə gəlir. Bakıda sovet hakimiyyəti yaradılır və Həmid Sultanov Azərbaycan SSR-nin ilk Xalq Daxili işlər komissarı təyin edilir.[3]
1920-40-cı illərdə milisin 500-ə qədər əməkdaşı cinayətkarlığa qarşı mübarizədə həlak olmuş, 1937-39-cu illərdə isə, onun şəxsi heyətindən 320 nəfərə qədəri repressiyaya uğramışdır.
1941-45-ci illərdə faşizm ilə mübarizədə Azərbaycan polisinin 800 nəfərə yaxın əməkdaşı rəşadətlə vuruşmuş, qəhrəmanlıq, igidlik nümunələri göstərərək yüksək orden və medallara layiq görülmüşlər.
Ermənistan-Azərbaycan-Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlandıqdan sonra Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşlərdə daxili işlər orqanlarının və Daxili Qoşunların şəxsi heyəti 932 şəhid vermiş, 681 əməkdaş isə əlil olmuşdur.
Azərbaycan Respublikasının suverenliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə göstərdikləri fədakarlıqlara, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, cinayətkarlıqla mübarizədə, ictimai qaydanın və ictimai təhlükəsizliyin qorunmasında xüsusilə fərqləndiklərinə, xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən cəsarət göstərdiklərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları ilə daxili işlər orqanlarının 66 əməkdaşına «Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı» fəxri adı verilmiş, 86 əməkdaş «Azərbaycan Bayrağı» ordeni, 247 əməkdaş isə müxtəlif orden və medallarla təltif edilmişdir.
Müstəqillik dövrü
18 oktyabr 1991-ci ildə "Azərbaycan Respublikasının Dövlət müstəqilliyi haqqında" Konstitusiya Aktı qəbul edildikdən sonra Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyi keçmiş SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindən çıxmış və həmin dövrdən suveren Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi kimi fəaliyyət göstərir.
Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildə Beynəlxalq Cinayət Polisi Təşkilatının — İnterpolun üzvlüyünə qəbul olunmuş və həmin il noyabr ayının 24-də Daxili İşlər Nazirliyinin strukturunda Azərbaycan Respublikasında İnterpolun Milli Mərkəzi Bürosu təsis edilmişdir.
Daxili işlər orqanlarının ali təhsilli mütəxəssislərə olan ehtiyacını təmin etmək məqsədilə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 23 may 1992-ci il tarixli Fərmanına və Nazirlər Kabinetinin 9 iyun 1992-ci il tarixli Qərarına əsasən N. Rizayev adına Bakı Xüsusi Orta Milis Məktəbinin bazasında Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinin Polis Akademiyası yaradılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 iyun 2001-ci il tarixli Fərmanı ilə «Daxili İşlər Nazirliyinin Əsasnaməsi və strukturu» təsdiq edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 iyun 2004-cü il tarixli Fərmanı ilə daxili işlər orqanlarının fəaliyyətinə idarədaxili nəzarətin həyata keçirilməsi, o cümlədən orqan və hissələrdə daxili təhlükəsizlik vəziyyətinin öyrənilməsi və nəzarətdə saxlanılması, xidmətlə bir araya sığmayan fəaliyyətlə məşğul olma və digər neqativ halların qarşısının alınması, korrupsiyaya şərait yaradan və korrupsiya hüquqpozmalarına yol verən əməkdaşların müəyyən edilib barələrində müvafiq tədbirlərin görülməsinin təmin olunması məqsədilə, Nazirliyin strukturunda Daxili Təhlükəsizlik İdarəsi təsis edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 may 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respublikasında İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı»na uyğun olaraq, 2004-cü ildə Nazirliyin Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin strukturunda İnsan Alverinə qarşı Mübarizə İdarəsi yaradılmışdır.
Nazirlər
Azərbaycan Demokratik Respublikası
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası
.png)
Müstəqillik dövrü
- Əsədov Məhəmməd Nəbi oğlu (23.05.1990 — 20.11.1991)
- Kərimov Tofiq Mirzə oğlu (21.11.1991 — 20.02.1992)
- Əliyev Tahir Yunus oğlu (24.02.1992 — 25.05.1992)
- Həmidov İsgəndər Məcid oğlu (26.05.1992 — 16.04.1993)
- Allahverdiyev Abdulla Museyib oğlu (21.04.1993 — 25.06.1993)
- Novruzov Vaqif Yusif oğlu (07.07.1993 — 29.04.1994)
- Usubov Ramil İdris oğlu (29.04.1994 — 20.06.2020)
- Eyvazov Vilayət Süleyman oğlu (20.06.2020)
Fəaliyyəti
Nazirlik öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını, Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarını və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələri, Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi haqqında Əsasnaməni, habelə Nazirliyin normativ hüquqi aktlarını rəhbər tutur.
Nazirliyə Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər naziri rəhbərlik edir. Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər naziri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən vəzifəyə təyin edilir və vəzifədən azad olunur. Daxili İşlər nazirinin birinci müavini və müavinləri nazirin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən vəzifəyə təyin olunur və vəzifədən azad edilirlər[4].
Vəzifə və funksiyaları
Nazirlik öz işini insan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına hörmət, qanunçuluq, humanistlik, habelə təkbaşçılıq prinsiplərinin uzlaşdırılması əsasında qurur və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətlər çərçivəsində bir sıra funksiyaları həyata keçirir[5]:
- ictimai qaydanın və ictimai təhlükəsizliyin təmin olunması işinin təşkili;
- cinayətlərin və digər hüquqpozmaların qarşısının alınması, cinayətlərin açılması işinin və istintaqın təşkili;
- yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsi işinin təşkili;
- daxili qoşunların fəaliyyətinin təşkili;
- Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi əsasında və beynəlxalq normalara uyğun olaraq İnterpolun Azərbaycan Respublikasındakı Milli Mərkəzi Bürosunun fəaliyyətini təşkil etmək.
Beynəlxalq əlaqələr
Azərbaycan Respublikası daxili işlər nazirliyinin beynəlxalq və regional təşkilatlarla, eləcə də bir sıra xarici ölkələrin müvafiq hüquq-mühafizə orqanları ilə sıx əlaqələri mövcudur. Bu qəbildən olan beynəlxalq təşkilatlar sırasında ilk növbədə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı(BMT), Avropa Şurası, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatını(ATƏT), Avropa İttifaqı, Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı(BMqT) və Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsini (BQXK) göstərmək olar. Bu təşkilatlarla əməkdaşlıq çərçivəsində mütamadi olaraq DİN əməkdaşları üçün seminar, təlim kursları, təcrübə mübadiləsi və işçi görüşləri təşkil edilir. Nazirliyin rəhbərliyi ilə beynəlxalq təşkilatların Azərbaycanda səfərdə olan nümayəndə heyətləri, onların Azərbaycandakı təmsilçiləri, həmçinin xarici dövlətlərin Azərbaycanda akkreditə olmuş diplomatik korpusunun nümayəndələri arasında görüşlər keçirilir.
Daxili işlər nazirliyi regional beynəlxalq təşkilatlardan Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı(QDİƏT), İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT), GUAM və Cənubi-Şərqi Avropada Əməkdaşlıq Təşəbbüsü (CŞAƏT) çərçivəsində də əməkdaşlıq edir. Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq Polis Təşkilatının — İnterpolun üzvüdür, Azərbaycanda bu təşkilatın Milli Mərkəzi Bürosu fəaliyyət göstərir.Daxili işlər nazirliyi Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) iştirakçısı olan dövlətlərin hüquq mühafizə orqanları, o cümlədən daxili işlər nazirlikləri ilə məhsuldar əməkdaşlıq edir.
Nazirlik MDB çərçivəsində bağlanan çoxtərəfli beynəlxalq-hüquqi sənədlərin əksəriyyətinin iştirakçısıdır. Bu beynəlxalq hüquqi sənədlər daxili işlər nazirlikləri arasında taransmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq, beynəlxalq terrorçuluq, narkotiklərin və silahların qanunsuz dövriyyəsi, digər növ cinayətlər, həmçinin cinayətkarların axtarışı, informasiya mübadiləsi məsələləri üzrə əlaqələri tənzimləyir. Daxili işlər nazirliyi, eyni zamanda mövcud ikitərəfli sazişlərə uyğun olaraq, Türkiyə, Çin, Bolqarıstan, İran, Rumıniya, Pakistan, Avstriya, Latviya, Litva, Estoniyanın müvafiq qurumları ilə cinayətkarlıqla mübarizədə birgə əməkdaşlığı həyata keçirir.Yunanıstan, Fransa, İtaliya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı və digər ölkələrin müvafiq strukturları ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurulmaqdadır.
DİN əməkdaşları ABŞ, Türkiyə, Misir, Fransa və Çində keçirilən təlim kurslarında iştirak edir.
Beynəlxalq təşkilatlarla və xarici ölkələrin hüquq-mühafizə orqanları ilə əməkdaşlıq əlaqələri DİN rəhbərliyinin rəsmi və ya işçi səfərləri və müvafiq beynəlxalq tədbirlərdə iştirakı yolu ilə də həyata keçirilir.
İstinadlar
- ↑ Polis haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu
- ↑ http://qafqazinfo.az/AZƏRBAYCAN_POLISININ_TARIXI___FOTOLARI-21026-xeber.html[ölü keçid]
- ↑ Elbrus Şahmar. Azərbaycan polisinin tarixinə nəzər[ölü keçid]
- ↑ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı“Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Əsasnaməsinin və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 30 iyun tarixli 518 nömrəli Fərmanında dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı
- ↑ qanun.az
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Nazirliklər |
| ||||
| Komitələr |
| ||||
| Xidmətlər | |||||
| Agentliklər | |||||
| Digər | |||||
| Keçmiş | |||||