Qarabağda döyüşlər (2023)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Qarabağda toqquşması
Qarabağ münaqişəsi
Tarix 19 sentyabr 2023
Yeri Ağdərə rayonu, Xocalı rayonu, Xocavənd rayonu, Xankəndi
Səbəbi tərəflər bir-birlərini ittiham eləmişdir
Nəticəsi Ermənistan etirazları, Qarabağ ermənilərinin Ermənistana təxliyə edilməsi, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri[1]
Münaqişə tərəfləri

Azərbaycan Azərbaycan

Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Dağlıq Qarabağ

Komandan(lar)
İlham Əliyev
Zakir Həsənov
Kərim Vəliyev

Samvel Şahramanyan

Tərəflərin qüvvəsi

Quru Qoşunları
Hərbi Hava Qüvvələri

Dağlıq Qarabağ Müdafiə Ordusu

İtkilər

1 dinc vətəndaş həyatını itirmişdir

2 dinc vətəndaş həyatını itirmişdir

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Antiterror əməliyyatları və ya üçüncü Qarabağ müharibəsi — 19 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Qarabağda qanunsuz erməni silahlı qüvvələrinə qarşı aparılan hərbi əməliyyat.

Zəmin

1980-ci illərin sonlarında başlamış Azərbaycan–Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi 1990-cı illərin əvvəllərindən 1994-cü ilin mayına qədər Birinci Qarabağ müharibəsinə səbəb olmuşdur.[2][3] Müharibə zamanı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında olan yeddi rayon Ermənistan silahlı qüvvələri və erməni hərbi dəstələri tərəfindən işğal edilmişdir.[3] İşğal nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlı qaçqın düşmüşdür, münaribə zamanı isə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfində ümumi olaraq 16–18 min insan öldürülmüşdür, mindən çox insan itgin düşmüşdür.[3]

1994-cü ildən aparılan sülh danışıqları nəticə verməmiş, 1994–2020-ci illərdə ara-sıra Dağlıq Qarabağ təmas xəttində və Azərbaycan–Ermənistan sərhədində silahlı toqquşmalar baş vermişdir.[3]

2020-ci ilin sentyabr–noyabr aylarında Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin başladığı hərbi əməliyyatlar nəticəsində 26 ildən çox dondurulmuş olan münaqişə yenidən alovlanmışdır.[3] 44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu yeddi bölgəni – Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı, Ağdam və Laçın rayonlarını, həmçinin Şuşa şəhərini tamamilə, Xocavənd və Kəlbəcər rayonlarının geniş hissəsini, Xocalı və Tərtər rayonlarının isə bir hissəsini işğaldan azad eləmişdir.[3] Hərbi əməliyyatlar 10 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri arasında imzalanan üçtərəfli bəyanatla başa çatmışdır.[4]

Bununla belə müharibədən sonra Azərbaycan–Ermənistan sərhədində böhran başlamışdır. 2021-ci ildə Azərbaycan və Ermənistanda sərhəd delimitasiyası üzrə işçi qruplar yaradılmışdır. Danışıqlar böhran və bölgədə ara-sıra baş verən silahlı toqquşmalarla müşahidə olunmuşdur. 2021-ci ilin noyabrında sərhəddə birinci silahlı toqquşmalar baş vermişdir. Müharibədən sonra əl qanlı toqquşma 2022-ci ilin sentyabrında sərhəddə baş vermişdir və ümumi olaraq həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfdən 300-dən çox insanın ölümünə səbəb olmuşdur. 2023-cü ildə isə tərəflər əvvəlcə martda Şuşa istiqamətində, sonra isə apreldə və mayda sərhəd istiqamətində toqquşmuşdur.

2023-cü il aprelin 23-də Azərbaycanın Dövlət Sərhəd Xidməti 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata zidd olaraq Ermənistandan Azərbaycan ərazisində olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri üçün canlı qüvvə, silah-sursat, mina, eləcə də digər hərbi təyinatlı vasitələrin daşınmasının qarşısının alınması məqsədilə və Ermənistan tərəfindən 22 aprel tarixində birtərəfli qaydada Azərbaycan ilə sərhəddə Laçın–Xankəndi yolunun girişində nəzarət buraxılış məntəqəsinin qurulmasına cavab olaraq aprelin 23-ü saat 12:00-da Dövlət Sərhəd Xidmətinin bölmələri tərəfindən Azərbaycanın suveren ərazilərində, Ermənistan ilə sərhəddə, Laçın–Xankəndi yolunun başlanğıcında "Laçın" Nəzarət-Buraxılış Məntəqəsinin qurulduğunu bildirmişdir.[5]

19 sentyabr mina partlayışları

Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da saat 01:00 radələrində Füzuli rayonu ərazisində ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verdiyini bildirmişdir. Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) mətbuat xidmətindən məlumatına əsasən avtomobilinin aşması nəticəsində DİN-in 3 polisi hadisə yerində həyatını itirmiş, 6 polis isə müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri almışdır.[6] Gecənin növbəti saatlarında Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) mətbuat xidməti sentyabrın 19-da saat 04:00 radələrində Xocavənd rayonu ərazisində avtomobilinin minaya düşməsi barədə məlumat vermişdir. Məlumata görə, Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinə məxsus “Hovo” avtomobilinin minaya düşməsi nəticəsində sürücü və sərnişini hadisə yerində həyatını itirmişdir.[7] Hadisə zamanı həyatını itirənlərin Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi (AYDA) 43 saylı idarəsinin işçiləri olan şəxslər 02.05.1965-ci il təvəllüdlü Quliyev Fərhad Hüseynağa oğlu və 21.11.1970-ci təvəllüdlü Sadıxov Samir Sabiroviçin ölməsi müəyyən olunmuşdur.[8][9]

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi isə sentyabrın 18-də saat 23:50 radələrində Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazisində olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinin üzvləri ordunun Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqelərini atıcı silahlardan atəşə tutduğunu bildirmişdir.[10] Məlumatda bölmələr tərəfindən qeyd olunan istiqamətdə cavab tədbirləri görüldüyü də qeyd edilmişdir.[11]

Döyüşlər

19 sentyabr

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 19-da saat 02:40-da Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Krasnoselo rayonunun Cil yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqelərindən Azərbaycan Ordusunun Gədəbəy rayonunun Novoivanovo yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqelərini atıcı silahlardan bir neçə dəfə atəşə tutulduğunu bildirmişdir.[12] Məlumatda bölmələr tərəfindən qeyd olunan istiqamətdə cavab tədbirləri görüldüyü də qeyd edilmişdir.[13]

[14]

[15]

[16]

İstintaq işləri

Azərbaycanın Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti sentyabrın 19-da Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa yolunun 58-ci Kilometrliyində mina partlayışı nəticəsində 2 şəxsin ölməsi ilə bağlı daxil olmuş məlumat əsasında araşdırmalar başlandığı bildirilmişdir. Məlumata əsasən DTX-nın İstintaq Baş İdarəsində Cinayət Məcəlləsinin 214.2.1, 214.2.2, 214.2.3, 120.2.1, 120.2.4, 120.2.7, 120.2.10, 120.2.11, 120.2.12, 228.3 və digər maddələri ilə cinayət işi başlanmışdır.[8]

Əməliyyata qədərki hadisələr

19 sentyabr 2023-cü ildə saat 04:00 radələrində Xocavənd rayonu ərazisində Azəravtoyol ASC-yə məxsus "Hovo" markalı yük avtomobilinin minaya düşməsi nəticəsində sürücü və sərnişini hadisə yerində həlak olub.[17] Bundan bir qədər sonra saat 04:30 radələrində Xocavənd rayonunun Tağaverd kəndi ərazisində erməni diversiya qrupunun törətdiyi terror aktı nəticəsində Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa yolunda çalışan Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin 2 əməkdaşı həlak olub. Saat 04:30 radələrində DİN-in əməkdaşlarının olduğu "Kamaz" markalı digər nəqliyyat vasitəsi hadisənin baş verdiyi yerə çatarkən terrorçuların basdırdığı digər mina da partlayıb. Nəticədə nəqliyyat vasitəsində olan polis əməkdaşları 05.02.1994-cü il təvəllüdlü Camalzadə Asim Knyaz oğlu, 08.07.1987-ci təvəllüdlü Şirinov Ramil Arif oğlu, 12.07.1991-ci il təvəllüdlü Mahmudov Seymur Elsevər oğlu və 21.07.1998-ci il təvəllüdlü Zamanov Xəzər Azər oğlu hadisə yerində həlak olub.[18]

Eyni zamanda sentyabrın 19-u saat 11:45 radələrində Azərbaycan Ordusunun Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqeləri Rusiya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazisindəki Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri tərəfindən minaatanlardan və müxtəlif çaplı atıcı silahlardan atəşə tutuldu. Nəticədə Azərbaycan Ordusunun iki hərbi qulluqçusu yaralanıb.

Gedişat

19 sentyabr 2023

19 sentyabr tarixi saat 13:22 radələrində Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyi Qarabağ İqtisadi zonasında "lokal anti-teror əməliyyatı" başladılmasını elan verdi. [19] Elandan sonra erməni mediası Xankəndi yaxınlığında partlayış səslərinin eşidilməsi və Şuşa istiqamətində döyüşlərin başladığını bildirdilər.[20] Döyüşlər əsnasında Ermənistan silahlı qüvvələrinin "Tor" zenit-raket kompleksi məhv edilib.[21] Ermənistan silahlı qüvvələrinin qanunsuz birləşmələrinin radioelektron mübarizə alayı məhv edilib.[22] Ermənistan silahlı qüvvələrinin "Mortira" radioelektron mübarizə stansiyası (RMS) məhv edilib.[23] Azərbaycan Ordusunun Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqeləri intensiv atəşə tutulub.[24] Kərkicahan-Xəlfəli yolunda qanunsuz birləşmələrə məxsus post Azərbaycan Ordusu tərəfindən məhv edilib.[25]

İtkilər

Azərbaycan tərəfi

19 sentyabr saat 18:00-a olan məlumata görə əməliyyat müddətində Azərbaycan tərəfdən itkilərin sayı 1 nəfərdir. Həlak olan mülki şəxs qanunsuz erməni silahlılarının minamyot atəşi nəticəsində Şuşa şəhərində həlak olmuşdur.[26] Əlavə olaraq Ağdam istiqamətində Azərbaycan ordusunun 2 nəfər qulluqçusu yaralanmışdır.[27]

Erməni tərəfi

19 sentyabr saat 18:00-a Qarabağdakı separatçıların verdiyi məlumata görə əməliyyat müddətində Qarabağın erməni sakinlərindən 2 nəfər həlak olub, 23 nəfər yaralanıb.[28]

Reaksiyalar

Azərbaycan

Azərbaycan Silahlı qüvvələrinin fərqlənmə nişanı və Azərbaycan mediasında müharibə təbliğatı kimi istifadə olunan "Tərs A" hərfi

Anti-terror əməliyyatından əvvəl və əməliyyat müddətində Azərbaycanda olan hökümət təşkilatları, siyasi xadimlər və QHT-lər Qarabağ bölgəsindən silahlı erməni dəstələrinin çıxarılmasını tələb edirdilər. Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi 19 sentyabr bəyanatında qanunsuz silahlı birləşmələrin regional təhlükəsizliyə təhdid olduğunu və dərhal Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasını tələb edən bəyanat verdi.[29] Qərbi Azərbaycan İcması Qarabağdan erməni silahlı qüvvələrinin dərhal çıxarılmasını və tərk silah edilməsini tələb edib. [30] Əməliyyatdan əvvəl və əməliyyat müddətində Azərbaycan ictimaiyyətində anti-terror əməliyyatının keçirilməsi ilə bağlı çağrışların artdığı da görülməkdə idi. Əməliyyata kimi Azərbaycan hərbi texnikalarının üzərində olan fərqlənmə nişanı(tərs A hərfi) bir çox hərbi blogger, insanlar və bəzi dövlətə bağlı idarələr tərəfindən müharibəyə dəstək kampaniyası kimi istifadə edilirdi.

Rusiya

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözcüsü Mariya Zaxarova Azərbaycan tərəfi ilə təmasların olduğunu bildirib. O əlavə edib ki, Vəziyyəti həll etmək üçün razılaşmaları icra etmək və vəziyyəti təhrik etməməmək lazımdır. [31]

Avropa İttifaqı

Avropa Şurasını prezidenti Şarl Mişel Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa və qarabağ erməniləri ilə dialoqa qayıtmağa çağırıb.[32]

İstinadlar

  1. ↑ https://www.barrons.com/news/azerbaijan-says-aims-for-peaceful-reintegration-of-karabakh-armenians-27913556.
  2. ↑ Prezident Kitabxanası. "Azərbaycan Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası // Xronoligiya – 20 YANVARA APARAN YOL" (PDF). www.files.preslib.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 02.08.2022.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 Prezident Kitabxanası. "Azərbaycan Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası // Xronoligiya – Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi" (PDF). www.files.preslib.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 02.08.2022.
  4. ↑ President.az (Azərbaycan Prezidentinin rəsmi saytı). "İlham Əliyev xalqa müraciət edib". www.president.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 02.08.2022.
  5. ↑ Dövlət Sərhəd Xidməti. "Dövlət Sərhəd Xidmətinin Məlumatı". www.dsx.gov.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 02.08.2022.
  6. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Füzuli rayonunda ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib, 3 polis həyatını itirib". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  7. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xocavənddə avtomobil minaya düşüb, sürücü və sərnişin ölüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  8. ↑ 1 2 Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xocavənddə baş verən partlayışla bağlı cinayət işi başlanılıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  9. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "AAYDA Xocavəndə baş verən partlayışla bağlı məlumat yayıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  10. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ordumuzun Ağdam istiqamətində mövqeləri atəşə tutulub, cavab tədbirləri görülüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  11. ↑ Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Ağdam istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  12. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Gədəbəy istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  13. ↑ Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Gədəbəy istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  14. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). www.azertag.az (az.). 2023-09-20 [URL URL] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  15. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). www.azertag.az (az.). 2023-09-20 [URL URL] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  16. ↑ Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). www.azertag.az (az.). 2023-09-20 [URL URL] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 20.09.2023.
  17. ↑ Xocavənddə yük avtomobili minaya düşüb, həlak olanlar var
  18. ↑ Bir gecədə 7 polisimizi itirdik…
  19. ↑ "Müdafiə Nazirliyinin məlumatı".
  20. ↑ [https:https://news.am/eng/news/781634.html "Karabakh MP: Azerbaijanis are shelling Stepanakert for half an hour"] (#bad_url).
  21. ↑ "Ermənistan silahlı qüvvələrinin "Tor" ZRK-sının məhvedilmə GÖRÜNTÜLƏRİ - VİDEO". Oxu.Az (az.). 2023-09-19. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
  22. ↑ "Separatçıların radioelektron mübarizə alayı dəqiq nöqtə atışı ilə məhv edilib - VİDEO". Oxu.Az (az.). 2023-09-19. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
  23. ↑ "Ermənistan silahlı qüvvələrinin "Mortira" RMS-in məhvedilmə GÖRÜNTÜLƏRİ - VİDEO". Oxu.Az (az.). 2023-09-19. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
  24. ↑ "Azərbaycan Ordusunun mövqeləri intensiv atəşə tutulur". Oxu.Az (az.). 2023-09-19. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
  25. ↑ "Kərkicahan-Xəlfəli yolunda separatçıların iki postu məhv edildi - YENİLƏNİB + VİDEO". Oxu.Az (az.). 2023-09-19. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
  26. ↑ "Separatçıların Şuşanı atəşə tutması nəticəsində bir mülki vətəndaş həlak olub".
  27. ↑ "Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin təxribatı nəticəsində iki hərbi qulluqçumuz yaralanıb".
  28. ↑ "At least two killed, 23 injured in Azerbaijani attack – Artsakh Ombudsman".
  29. ↑ "QNo:505/23, Azərbaycan Respublikasının Qarabağ bölgəsində qeyri-qanuni yerləşmiş erməni silahlı qüvvələrinin təxribatlarına qarşı cavab tədbirləri barədə bəyanat".
  30. ↑ "Qərbi Azərbaycan İcması: Erməni silahlı dəstələri tərksilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalıdır".
  31. ↑ "Rusiya XİN Azərbaycanın Qarabağda lokal xarakterli antiterror əməliyyatına başlamasına münasibət bildirib".
  32. ↑ {{Cite web |title=Nagorno-Karabakh live: Azerbaijan launches attack on Armenian positions|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2023/9/19/nagorno-karabakh-live-azerbaijan-launches-new-anti-terror-operation}
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qarabağda_döyüşlər_(2023)&oldid=7241210"