Qotfrid Leybnits

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Qotfrid Vilhelm fon Leybnits
Gottfried Wilhelm Leibniz
Christoph Bernhard Francke - Bildnis des Philosophen Leibniz (ca. 1695).jpg
Doğum tarixi
Doğum yeri Leypsiq, Almaniya
Vəfat tarixi (70 yaşında)
Vəfat yeri Hannover, Almaniya
Dəfn yeri
  • Noyştadt kilsəsi[d]
Vətəndaşlığı
Elm sahəsi riyazi analiz
Elmi dərəcəsi bakalavr[d] (dekabr 1662), magistr[d] (7 fevral 1664), (28 sentyabr 1665), (mart 1666), hüquq elmləri doktoru[d] (noyabr 1666), fəlsəfə dоktоru[2] (1666)
Təhsili
Elmi rəhbəri Xristian Hüygens[4]
Tanınmış yetirmələri Yakob Bernulli, İohann Bernulli
Üzvlüyü
İmza
Commons-logo.svg Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qotfrid Vilhelm fon Leybnits (1 iyul 1646(1646-07-01)[7][8][9][…], Leypsiq, Saksoniya elektoratlığı[d][10] – 14 noyabr 1716(1716-11-14)[11][7][12][…], Hannover, Almaniya, Müqəddəs Roma İmperiyası[10][13][14]) — alman filosof, riyaziyyatçısı, fiziki və hüquqsünas, ikilik say sistemi layihəsinin müəllifi. İnteqral hesabının yaradıcılarından biridir.[15] Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

"Məndə o qədər yaxşı fikir var ki,əgər məndən daha yaxşı görməsini bilənlər bir gün onları dərinləşdirəcək və mənim zehn əməyimə öz beyinlərinin gözəlliyini əlavə edəcəklərsə sonralar bəlkə nəyəsə lazım olar" deyən Qotfrid Vilhelm Leybnits 1 iyul 1646-cı ildə Leypsiqdə anadan olmuşdur.[16]

Fəaliyyəti[redaktə | əsas redaktə]

Hüquq və fəlsəfə təhsili alan Leybnits XVII əsr Avropa siyasəti və diplomatiyasında önəmli rol oynamışdır. Eyni dərəcədə fəlsəfə və riyaziyyat elmlərinə də misilsiz töhfələr vermiş Leybnits ingilis alimi Nyutondan tam müstəqil olaraq Hesab (və ya Riyazi analiz) (Calculus) elmini ixtira etmiş, faktiki olaraq müasir kompüterlərinn əsasını təşkil edən ikirəqəmli hesablama sistemini yaratmışdır. Fəlsəfədə isə ən çox Optimizm nəzəriyəsinə görə xatırlanır. Optimistik nöqteyi-nəzərdən çıxış edən Leybnits əsərlərində yaşadığımız kainatın məhdud mənada, Allahın yarada biləcəyi ən mükəmməl məkan kimi qəbul edirdi.

21 iyun 1646 -cı ildə alman riyaziyyatçısı, dahi filosof, hüquqsünas, ikilik say sistemi layihəsinin müəllifi Qotfrid Vilhelm Leybnits (Gottfried Wilhelm Leibniz) anadan olmuşdur. Hüquq və fəlsəfə təhsili alan Leybnits XVII əsr Avropa siyasəti və diplomatiyasında önəmli rol oynamışdır. Eyni dərəcədə fəlsəfə və riyaziyyat elmlərinə də misilsiz töhfələr vermiş Leybnits ingilis alimi Nyutonun kəşflərindən xəbərsiz tam müstəqil olaraq hesab (və ya riyazi analiz) (Calculus) elmini ixtira etmiş, faktiki olaraq müasir kompüterlərin əsasını təşkil edən ikirəqəmli hesablama sistemini yaratmışdır.

1674-cü ildə dahi alman riyaziyyatçısı Qotfrid Vilhelm Leybnits (Gottfried Wilhelm Leibniz) "Stepped Reckoner" (Pilləli hesablayıcı) adlı hesab maşınını yaratmışdır. Maşın dörd hesab əməli ilə yanaşı kvadrat kökü də hesablayırdı.

Rene Dekart və Baruş Spinoza kimi filosoflarla birgə Leybnits XVII əsr Avropa fəlsəfəsində rasionalistik fəlsəfi cərəyanın ən qabaqcıl nümayəndəsi sayılır. Lakin Lebnits fəlsəfəsində Sxolastik fəlsəfi elementlər də aydın sezilməklə məntiq və analizin müasir anlamını üç əsr qabaqlayır.

Bundan əlavə Leybnits fizika və texnologiyaya böyük töhfələr verməklə müasir biologiya, tibb, geologiya, ehtimal nəzəriyyəsi, psixologiya elmlərində istifadə olunan tərif və terminləri müəyyən etmişdir. O həmçinin siyasət, hüquq, əxlaq, dinşünaslıq, tarix və filologiya elmlərinə də böyük xidmətlər etmiş, arabir isə şerlər də yazmışdır. Onun bu nəhəng elmi fəaliyyəti ayrı-ayrı jurnallarda, on minlərlə məktublarda və nəşr olunmamış əlyazmalarında qalmaqdadır. Günümüzə qədər Leybnitsin yazıları bütöv bır şəkildə nəşr olunmamış və onun elmə etdiyi əvəzsiz xidmətlərin tam miqyası hələ ki müəyyən olunmayıb.

1679-cu ildə Qotfrid Leybnits “Explication de l’Arithmétique Binaire” adlı məqaləsində müasir ikilik say sisteminin tam və geniş təsvirini vermişdir.[17]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ LIBRIS — 2017.
  2. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  3. ↑ 1 2 https://plato.stanford.edu/entries/leibniz-physics/
  4. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  5. ↑ http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Leibniz.html
  6. ↑ http://www.technikatlas.de/~th2/biografie.html
  7. ↑ 1 2 3 4 MacTutor History of Mathematics archive
  8. ↑ 1 2 Indiana Philosophy Ontology Project
  9. ↑ 1 2 Brockhaus Enzyklopädie
  10. ↑ 1 2 Майоров Г. Г. Лейбниц Готфрид Вильгельм // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 14 : Куна — Ломами. — С. 268–270.
  11. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
  12. ↑ 1 2 Encyclopædia Britannica
  13. ↑ http://www.gutenberg.org/files/40957/40957-h/40957-h.htm
  14. ↑ Kalesse M. Ekkehard Winterfeldt (1932-2014) // Angewandte Chemie International Edition — Wiley, 2014. — Vol. 54, Iss. 1. — P. 35. — ISSN 1433-7851; 1521-3773 — doi:10.1002/ANIE.201410838 — PMID:25476468
  15. ↑ "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.608-609
  16. ↑ "Leybnits". 2010-12-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-19.
  17. ↑ Əliquliyev R.M., Salmanova P.M. İnformasiya cəmiyyəti: maraqlı xronoloji faktlar. Bakı: “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2013, 169 səh.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qotfrid_Leybnits&oldid=5505436"