Çoxgöstəricili Klaster Sorğuları

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin

Çoxgöstəricili Klaster Sorğuları (MICS) uşaqların və qadınların vəziyyəti ilə bağlı beynəlxalq səviyyədə müqayisə oluna bilən, statistik cəhətdən etibarlı və dəqiq məlumatlar təqdim etmək məqsədilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondu tərəfindən hazırlanmış proqram çərçivəsində ölkələr tərəfindən aparılan ev təsərrüfatı sorğularıdır. Sorğuların 1-ci raundu (MICS1) Ümumdünya Uşaq Sammitinin nəticəsi olaraq və onilliyin ortalarında əldə olunmuş irəliləyişin ölçülməsi üçün, əsasən 1995 və 1996-cı illərdə 60-dan çox ölkədə icra olunub. 2000-ci ildə keçirilən 2-ci raund (MICS2) zamanı sorğunun təfərrüatlılıq səviyyəsinin artırılması qlobal səviyyədə razılaşdırılmış daha çox göstəricilərin monitorinqinə imkan yaratdı. 3-cü raundun (MICS3) icrası 2006-cı ildə başladı və Minilliyin İnkişaf Məqsədləri (MİM-lər), "Uşaqlara üçün yararlı dünya" və digər əhəmiyyətli müvafiq beynəlxalq öhdəliklər istiqamətində irəliləyişi ölçmək üçün məlumatlar hazırlamaq məqsədi daşıyırdı. 2009-cu ildə başlayan 4-cü raundda məlumatların əsasən 2010-cu ildə toplanması planlaşdırılsa da, MICS4 sorğularının əksəriyyəti faktiki olaraq 2011-ci ildə, hətta 2012 və 2013-cü illərdə icra edildi. Bu, UNİCEF tərəfindən MİCS sorğularının keçirilmə tezliyinin artırılmasının təzahürü idi və artıq UNİCEF sorğu proqramını üç illik dövr üzrə həyata keçirir. 2012-ci ildə başlayan 5-ci raundun məqsədi ölkələri MİM üzrə yekun məlumatları toplamaq üçün alətlərlə təmin etmək idi.

2016-cı ildə yeni qlobal məqsəd və hədəflər toplusu - Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (DİM-lər) üçün ilkin vəziyyət göstəricilərini toplamaq məqsədilə 6-cı raund başladı[1]. 2022-ci ilin ortasınadək, 119 ölkə və ərazidə ümumilikdə 350-dən çox sorğu tamamlanıb.

MICS və Demoqrafiya və Sağlamlıq Sorğusunun (DSS) məlumatlarının bir-biri ilə müqayisə olunma imkanı yüksəkdir və bu sorğuları hazırlayan və prosesə dəstək göstərən texniki heyətlər bir-biri ilə yaxından əməkdaşlıq edir[2].

Sorğu alətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

MICS-in təməlində göstəricilərin siyahısı dayanır. MICS6 sorğusunda bu siyahı hazırda 200 fərqli göstəricidən (cinsə görə bölgünü tələb edənləri saydıqda 237 göstərici) ibarətdir.[3] Bu siyahı bütövlükdə sorğuda yaradılan bütün standart cədvəlləri ehtiva etməsə də, BMT Uşaq Fondu və başqaları tərəfindən aparılan qlobal monitorinq üçün həlledici olan cədvəlləri formalaşdırır. Siyahı MICS-də həlledici mesajdır, çünki sorğu anketlərində göstəricinin alqoritminə və ya əsas dəyişənə birbaşa töhfə verməyən heç bir sual verilmir. Beləliklə, sorğulara daxil edilən əlavə spesifik sualların hər zaman eyni qaydalara uyğun olması tövsiyə olunur: Nəticələrin cədvəl halına salınması üçün aydın bir plan olmadan heç bir sual verilməməlidir.

Sorğu anketləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

MICS üzrə sorğu anketləri[3] aşağıdakılardır:

  • Ev təsərrüfatları üçün sorğu anketi - ev təsərrüfatının yetkinlik yaşına çatmış hər hansı məlumatlı bir üzvü tərəfindən cavablandırılır (MICS1–MICS3 sorğularında ev təsərrüfatının başçısı tərəfindən).
  • Qadınlar üçün sorğu anketi - ev təsərrüfatının meyarlara uyğun bütün qadınları (15-49 yaşlı) tərəfindən cavablandırılır.
  • 5 yaşadək uşaqlar üçün sorğu anketi - uşaqların anaları tərəfindən cavablandırılır. Ana ev təsərrüfatının üzvü kimi siyahıya daxil edilmədiyi təqdirdə, uşağa qulluq edən əsas şəxs bu sorğu anketinin respondenti kimi müəyyən edilir.
  • 2011-ci ildə kişilər üçün (15-49 yaş) də sorğu anketi hazırlanıb və ümumi sorğu anketi dəstinə daxil edilib.
  • MICS6 sorğusundan başlayaraq, 5-17 yaşlı uşaqlar üçün sorğu anketi hər ev təsərrüfatında təsadüfi üsulla seçilmiş bir uşağın anası tərəfindən cavablandırılır.

MICS-də ümumi sorğu anketlərinə bütün bloklar daxildir. Belə ki, icraçılar yalnız şamil olunmayan və ya arzuolunmayan blokları və sualları, məsələn, malyariyanın olmadığı ölkələrdə insektisidlə işlənmiş miçətkən (İİM) blokunu çıxarmalıdır.

Ümumi blokların tam dəstinə aşağıdakılar daxildir:

Ev təsərrüfatları üçün sorğu anketi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Ev təsərrüfatı üzrə məlumat paneli
  • Ev təsərrüfatı üzvlərinin siyahısı
  • Təhsil
  • Ev təsərrüfatının xarakteristikası
  • Sosial transferlər
  • Ev təsərrüfatında elektrik enerjisindən istifadə
  • İnsektisidlə işlənmiş miçətkən
  • Su təchizatı və sanitariya
  • Əl yuma
  • Duzun yodlaşdırılması
  • Suyun keyfiyyəti (blokdur, lakin alt-seçmənin seçimi ilə əlaqədar ayrıca sorğu anketi kimi hazırlanıb)

Qadınlar üçün fərdi sorğu anketi[redaktə | mənbəni redaktə et]

5 yaşadək uşaqlar üçün sorğu anketi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • 5 yaşadək uşaq üzrə məlumat paneli
  • 5 yaşadək uşaq haqqında ümumi məlumat
  • Doğumun qeydiyyatı
  • Erkən uşaqlıq dövründə inkişaf
  • Uşağın nizam-intizamı
  • Uşağın həyati funksiyaları
  • Ana südü ilə qidalandırma və qida rasionu
  • İmmunlaşdırma
  • Antropometriya

Kişilər üçün fərdi sorğu anketi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Kişi üzrə məlumat paneli
  • Kişi haqqında ümumi məlumat
  • KİV-ə çıxış imkanı və İKT-dən istifadə
  • Nəsilvermə
  • Məişət zorakılığına münasibətlər
  • Rəsmi nikah/vətəndaş nikahı
  • Cinsi davranış
  • İİV/QİÇS
  • Sünnət
  • Tütün və alkoqol qəbulu
  • Həyatdan məmnunluq

Uşaqlar (5-17 yaş) üçün sorğu anketi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Uşaq üzrə məlumat paneli
  • Uşaq haqqında ümumi məlumat
  • Uşaq əməyi
  • Uşağın nizam-intizamı
  • Uşağın həyati funksiyaları
  • Valideynlərin iştirakı
  • Təməl öyrənmə bacarıqları

Digər alətlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

MICS paketinə həmçinin məlumatların kağız formasında və ya planşet kompüter vasitəsilə toplanması üçün məlumatların daxil edilməsi proqramı ( CSPro ), standart cədvəl tərtibi planı (Excel proqramında) və sintaksis (SPSS proqramında), seminar-təlim proqramları, ölkə daxilində potensialın gücləndirilməsi və texniki yardım, məlumatların yayılması üçün nümunəvi formalar, eləcə də müxtəlif onlayn resurslar, məsələn sorğu məlumatları kompilyatoru (MICS Compiler) daxildir.

Bütün alətlər 2015-ci ilin martında müasirləşdirilmiş formatda istifadəyə verilmiş MICS veb-səhifəsində yerləşdirilib.

Cari vəziyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

MICS-in 6-cı raundu 2016-cı ilin oktyabrında Proqramın sorğunun planlaşdırılması üzrə seminarları ilə başlayıb və onun 2021-ci ildə başa çatması planlaşdırılırdı (bu, əsasən, üzbəüz sorğuların COVID-19 ilə bağlı gecikməsi səbəbindən 2022-ci ilə qədər uzadılıb). Yeni prioritetləri əhatə etmək, o cümlədən sorğuya əsaslanan DİM göstəricilərinin təqribən yarısını (təqribən 80 göstəricidən 40-nı) əhatə edəcək düzəlişləri əks etdirmək üçün məzmun genişləndirilir.

6-cı raundun alətləri 2016-cı ilin ortasında Kosta-Rikada pilot qaydada sınaqdan keçirildi, ondan əvvəl 2015-ci ilin sonunda isə Belizdə məlumatların toplanması və işlənməsi üçün yeni və ya təkmilləşdirilmiş sorğu anketi blokları və alətlərinin sahə sınağı keçirildi[4]. 2017-ci ilin noyabrında Malavidə əlavə sorğu anketi blokları sınaqdan keçirildi[5]. Oxşar sınaq 2019-cu ilin aprel ayında Belizdə də keçirildi[6].

MICS Proqramı yeni məlumat toplama alətlərinin metodiki hazırlanmasında iştirak edir (məsələn suyun keyfiyyətinin analizi, uşaqların əlilliyi, kənar iqtisadi dəstək və fövqəladə vəziyyətlərin təsiri ilə bağlı)[7]. Metodiki məqalələr seriyası 2012-ci ildən yazılmağa başlayıb[8].

Bu proqram 1[9], 3[10] və 4-cü[11] raundlardan sonra qiymətləndirilib.

Maliyyələşmə[redaktə | mənbəni redaktə et]

2008-ci ildə aparılan MICS qiymətləndirməsinə əsasən, MICS3 sorğusuna sərf olunan vəsait təqribən 18,6 milyon dollar (və hər ölkə üçün təxminən 356 min dollar) təşkil edib.[12] MICS4 sorğusunun 31,3 milyon dollara başa gəldiyi təxmin edilir[12].

Ölkələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşağıda sadalanan ölkələr MICS sorğusu aparıb (və ya aparmağı planlaşdırır). Hesabatları və məlumatları MICS-in veb-səhifəsindən əldə edə bilərsiniz[13].

MICS1 MICS2 MICS3 MICS4 MICS5 MICS6 MICS7
Əfqanıstan Əfqanıstan X XS X X
Albaniya Albaniya X X X
Əlcəzair Əlcəzair X X X X X
Anqola Anqola X X
Argentina Argentina X X
Azərbaycan Azərbaycan X X
Bəhreyn Bəhreyn X
Banqladeş Banqladeş XX X X X
Barbados Barbados X
Belarus Belarus X X X
Beliz Beliz X X X
Benin Benin X X
Butan Butan X
Boliviya Boliviya X X
Bosniya və Herseqovina Bosniya və Herseqovina X X XS
Botsvana Botsvana X
Burkina-Faso Burkina-Faso X X
Burundi Burundi X X X
Kamerun Kamerun X X X
Mərkəzi Afrika Respublikası MAR X X X X X
Çad Çad X X X
Çin ÇXR X
Komor adaları Komor adaları X X
Konqo Demokratik Respublikası KDR X X X X
Konqo Respublikası Konqo Respublikası X
Kosta-Rika Kosta-Rika X X
Kot-d'İvuar Kot-d'İvuar X X X X
Xorvatiya Xorvatiya X
Kuba Kuba X X X X X
Şimali Koreya KXDR X X X X
Cibuti Cibuti X
Dominikan Respublikası Dominikan Respublikası X X X
Misir Misir X S
Salvador Salvador X
Ekvatorial Qvineya Ekvatorial Qvineya X
Esvatini Esvatini X X X X X
Efiopiya Efiopiya X
Mikroneziya Mikroneziya X
Fici Fici X
Qabon Qabon X
Qambiya Qambiya X X X X X
Gürcüstan Gürcüstan X X X
Qana Qana X XS XS X
Qvineya Qvineya X X
Qvineya-Bisau Qvineya-Bisau X X X X X X
Qayana Qayana X X X X
Honduras Honduras X
Hindistan Hindistan X X
İndoneziya İndoneziya X X SS
İran İran XX
İraq İraq X X X X X
Yamayka Yamayka X X X
Qazaxıstan Qazaxıstan X X X X
Keniya Keniya S X S SS SSS
Kiribati Kiribati X
Kosovo Kosovo XS XS
Qırğızıstan Qırğızıstan X X X XX
Laos Laos X X X X XX
Livan Livan XS S S X
Lesoto Lesoto X X X
Liberiya Liberiya X
Liviya Liviya X
Madaqaskar Madaqaskar X X S X
Malavi Malavi X X X X
Maldiv adaları Maldiv adaları X X
Mali Mali X X X
Mavritaniya Mavritaniya X X X X
Meksika Meksika XS
Moldova Moldova X X
Monqolustan Monqolustan X X X XSS XSS X
Monteneqro Monteneqro X XS XS
Mozambik Mozambik X X
Myanma Myanma X X X
Nauru Nauru X
Nepal Nepal X S X X
Nikaraqua Nikaraqua X
Niger Niger X X
Nigeriya Nigeriya X X X X X X
Şimali Makedoniya Şimali Makedoniya X X XS XS
Oman Oman X X
Pakistan Pakistan X SS SSSS SSSSS
Fələstin Fələstin Dövləti X X X X X
Panama Panama X X
Paraqvay Paraqvay X
Filippin Filippin X X
Qətər Qətər X X
Ruanda Ruanda X
Sent-Lüsiya Sent-Lüsiya X X
Samoa Samoa X
San-Tome və Prinsipi San-Tome və Prinsipi X X X X X
Seneqal Seneqal X X S
Serbiya Serbiya X XS XS XS
Syerra-Leone Syerra-Leone X X X X X
Somali Somali SS X X SS X
Cənubi Sudan Cənubi Sudan X
Sudan Sudan X XS X X X
Surinam Surinam X X X X
Suriya Suriya X XS XS
Tacikistan Tacikistan X X
Tanzaniya Tanzaniya X
Tailand Tailand X X XSS X X
Toqo Toqo X X X X X
Tonqa Tonqa X
Trinidad və Tobaqo Trinidad və Tobaqo X X X X
Tunis Tunis X X X X
Türkiyə Türkiyə X
Türkmənistan Türkmənistan X X X X
Törks və Kaykos adaları Törks və Kaykos adaları X
Tuvalu Tuvalu X
Ukrayna Ukrayna X X X
Uruqvay Uruqvay X
Özbəkistan Özbəkistan X X X
Vanuatu Vanuatu X X
Venesuela Venesuela X
Vyetnam Vyetnam X X X X X X
Yəmən Yəmən X X X
Yuqoslaviya Yuqoslaviya X X
Zambiya Zambiya X X
Zimbabve Zimbabve X X X
Yekun MICS1 MICS2 MICS3 MICS4 MICS5 MICS6 MICS7 Yekun
Sorğular 63 65 53 60 52 76 3 372
Ölkələr 60 61 51 50 39 65 3 119
Milli sorğuları olan ölkələr 58 61 49 43 35 64 3 119

X: Milli sorğu S: Submilli sorğu

Qeyd: Yalnız BMT Uşaq Fondunun rəsmi siyahısında olan ölkələr daxildir. Bəzi sorğular MICS alətlərinə əsaslansa da, siyahıya daxil edilməyib. Məsələn, 2007-2008-ci illərdə Botsvanada aparılan Ailə Sağlamlığı Sorğusu[14] və 2009-cu ildə Banqladeşdə aparılan "Progotir Pathey" sorğusu (MICS)[15].

İndiyə qədər MICS sorğusu aparmış (yaxud aparmağı planlaşdıran) ölkələrin ümumi sayı 119-dur. Bura MICS1 və MICS2 sorğularının keçirildiyi zaman mövcud olan Yuqoslaviya (hazırda ərazisi Kosovo, Monteneqro və Serbiyaya bölünüb) da daxildir. MICS5 sorğusunda 5 ölkə proqrama yeni daxil olmuşdu: Benin, Konqo, El Salvador, Meksika və Paraqvay. MICS6 sorğusunda 8 əlavə ölkə sorğu aparıb və ya aparmağı planlaşdırır: Mikroneziya Federativ Ştatları, Fici, Honduras, Kiribati, Nauru, Samoa, Tonqa və Tuvalu, həmçinin Britaniyanın dəniz ərazilərinə aid Törks və Kaykos adaları.

Sorğu məlumatlarından istifadə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sorğu məlumatlarından əsasən çoxölkəli təhlillərdə geniş istifadə olunur, lakin həm də adətən ayrı-ayrı ölkələrdə sadə tendensiya təhlilləri üçün də istifadə olunur. MICS məlumatlarından istifadəyə nümunə kimi Monaş və digərləri tərəfindən 2004-cü ildə aparılmış tədqiqatı göstərmək olar[16].

MICS və DSS arasındakı yüksək səviyyəli müqayisə imkanına görə, təhlillərin əksəriyyətində hər iki proqramın çox sayda məlumat toplularından istifadə edilir. Lakin hər bir sorğu proqramının öz mandatlarına aid olan və adətən hər iki proqramda istifadə edilməyən blokları var. Məsələn, uşaq nizam-intizamı ilə bağlı son sübutlar toplusunda "Uşaq nizam-intizamı" blokuna malik olan sorğulardan istifadə edilir; bunların hamısı MICS sorğuları idi. UNICEF (2010)[17].

Qlobal statistik məlumatların əksəriyyəti, məsələn MİM-lərin göstəriciləri üzrə statistik məlumatlar xüsusən inzibati hesabatvermə sistemlərinin tam adekvat olmadığı ölkələrdə əsasən MICS (və digər ev təsərrüfatları üçün sorğular) vasitəsilə toplanan məlumatlara əsaslanır. Digər qlobal statistik məlumatlar, məsələn Oksford Yoxsulluq və İnsan İnkişafı Təşəbbüsü tərəfindən hazırlanan və BMT-nin İnkişaf Proqramı tərəfindən təqdim edilən Çoxölçülü Yoxsulluq İndeksi yalnız ev təsərrüfatı tədqiqatlarının məlumatlarına əsaslanır.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "The Multiple Indicator Cluster Surveys (MICS) 1995-2015: Monitoring the Situation of Children and Women for 20 Years" (ingilis). United Nations Children’s Fund. 2015. ISBN 978-92-806-4816-4. 2023-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-06.
  2. ↑ "News: MICS partners with the DHS and LSMS survey programs in a collaborative group" (ingilis). mics.unicef.org. 2015-05-14. 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-06.
  3. ↑ 1 2 ""Tools - UNICEF MICS"" (ingilis). mics.unicef.org. 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-06.
  4. ↑ "News: Conclusion of the MICS Field Test in Belize" (ingilis). mics.unicef.org. 2016-03-15. 2022-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  5. ↑ "News: Using MICS to Understand Emergencies" (ingilis). mics.unicef.org. 2017-11-22. 2022-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  6. ↑ "News: Children's time use - developing a new module in Belize" (ingilis). mics.unicef.org. 2019-04-10. 2023-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  7. ↑ "MICS5 Survey Design Workshop standard PowerPoint presentation on "MICS – Past, Present and Future"" (ingilis). mics.unicef.org. 2017. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  8. ↑ ""Publications - Methodological - UNICEF MICS"" (ingilis). mics.unicef.org. 2023-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  9. ↑ Stoeckel, J.; Hong, S.; Hereward, M.; Thorpe, I.; Cerulli, A. "1999 Global: Evaluation of UNICEF Multiple Indicator Cluster Surveys" (ingilis). unicef.org. 2018-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  10. ↑ "2009 Global: Evaluation of UNICEF Multiple Indicator Cluster Surveys Round 3 (MICS3)" (ingilis). unicef.org. 2009. 2011-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  11. ↑ Beth Ann Plowman, Jean Christophe Fotso. "2014 Global: UNICEF Evaluation of the Multiple Indicator Cluster Surveys (MICS) -- Parts 1 and 2" (ingilis). unicef.org. 2014. 2018-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  12. ↑ 1 2 Beth Ann Plowman. ""UNICEF Evaluation of the Multiple Indicator Cluster Surveys (MICS) - Round 4"" (PDF) (ingilis). unicef.org. 2014. 2016-08-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-02-07. 
  13. ↑ ""Surveys - UNICEF MICS"" (ingilis). mics.unicef.org. 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  14. ↑ "2007 Botswana Family Health Survey IV Report" (PDF) (ingilis). cso.gov.bw. 2009. 2016-09-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  15. ↑ ""Women- - বাংলাদেশ পরিসংখ্যান ব্যুরো-গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ সরকার"" (ingilis). bbs.gov.bd. 2021. 2021-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  16. ↑ Breman JG, Alilio MS, Mills A. "The Intolerable Burden of Malaria II: What's New, What's Needed" (ingilis). American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. 2004. 2023-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-07.
  17. ↑ "Child Disciplinary Practices at Home: Evidence from a Range of Low- and Middle-Income Countries" (PDF) (ingilis). data.unicef.org. 2010. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-02-07.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

MICS məlumatlarından istifadənin son nümunələri

Ev təsərrüfatları ilə bağlı sorğuların veb saytları

Regional proqramlar

Şəbəkələr

Digər əlaqəli keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Çoxgöstəricili_Klaster_Sorğuları&oldid=7366845"