Hacı Şəhla məscidi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Hacı şəhla məscidi
Haji Shahla mosque.jpgHacı Şəhla məscidi
40°27′49″ şm. e. 49°55′12″ ş. u.
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Şəhər Bakı
Yerləşir Balaxanı
Aidiyyatı AMEA
Memar Usta Arif, Musa Cibal
Sifarişçi Hacı Şəhla bin Şakir bin Mustafa Köşki
Tikilmə tarixi 1385/86[1]
Vəziyyəti bərpa olunub
TipiMədəni
İstinad nöm.127
KateqoriyaMəscid
ƏhəmiyyətiÖlkə əhəmiyyətli
Hacı̠Şəhla̠məscidinin̠planı.jpg
Məscidin planı

Hacı Şəhla məscidi — Bakının Balaxanı qəsəbəsində yerləşən XIV əsr memarlıq abidəsi. Məscidin giriş qapısı üzərindəki kitabədə onun 1385-1386-cı illərdə Hacı Şəhla bin Şakir bin Mustafa Köşkinin sifarişi ilə Ustad memar Arif bin ustad Musa Cibal tərəfindən inşa edildiyi göstərilmişdir.

Məscid həm xarici, həm də daxili konturları ilə böyük xaç formasına malikdir. Xaçın şimal qanadı, digərləri ilə müqayisədə daha çox uzadılmışdır; bu cür uzadılma məqsədli şəkildə edilmişdir. Belə ki, geniş çıxışa malik şimal qanadı tikilinin portal hissəsi rolunu yerinə yetirməklə, əsas bina həcminə aparan dəhlizə çevrilmişdir.

Tarixi[redaktə | əsas redaktə]

Şakir ağa türbəsi və Hacı Şəhla məscidi 1940-cı illərin əvvəllərində

Hacı Şəhla məscidi Balaxanı qəsəbəsinin qəbiristanlınğında hündür bir təpənin üzərində tikilmişdir.

Giriş qapısının üstündə vaxtilə iki sətirlik kitabə olub ki, onun mətni belədir:"Bu imarət Hacı Şəhla bin Şakir bin Mustafa Köşkinindir. Yeddi yüz səksən yeddinci il (787-1385/86)”. [1]

Bu kitabədən bir az solda, qapı çərçivəsindən bir az aralı ərəbcə bir kitabə də olub ki, bu da imarəti tikən ustaların adını bildirir. İki sətirlik bu kitabə belə oxunub: “Ustad Arif bin ustad Musa Cibalın işidir”. Üzərində olan kitabələrdə məscid imarət adlandırılıb.[1]

Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]

Hacı Şəhla məscidi restavrasiya olunarkən, sentyabr 2017

Balaxanı məscidi maraqlı memarlıq planına malikdir. O, həm xarici, həm də daxili konturları ilə böyük xaç formasına malikdir.[2] Xaçın şimal qanadı, digərləri ilə müqayisədə daha çox uzadılmışdır; bu cür uzadılma məqsədli şəkildə edilmişdir. Belə ki, geniş çıxışa malik şimal qanadı tikilinin portal hissəsi rolunu yerinə yetirməklə, əsas bina həcminə aparan dəhlizə çevrilmişdir.[2] Portal yerinin daxili yan divarları oxvari nişlərlə bəzədilmişdir.[2] digər üç daxili hissə kimi, portal hissəsi də oxvari tağtavanla örtülmüşdür.[3]

Məscidin mərkəzi hissəsi üç kiçik oyuğa malik günbəzlə örtülmüşdür. Qanadların divarlarında böyük dördbucaqlı nişlər yaradılmışdır. Tağtavanlar incə işlənmiş, lakin formalarına görə sadə olan stalaktitlər vasitəsiylə dəstəklənir.[3] Bütün bina yaxşı yonulmuş daşlardan tikilmişdir.

Binanın tərəflərinin ölçülməsi zamanı, eyni tipli divarların uçuş hissələrinin kifayət qədər fərqli nəticələr verdiyi məlum olmuşdur.[3] XV əsr abidələrində bu cür qeyri-dəqiqlik nadir hallarda rast gəlinir. Həmin dövrə aid digər abidələrin öyrənilməsi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, bu cür ölçü detallarına böyük əhəmiyyət verilir və diqqət yetirilirdi.[2]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ 1 2 3 "Hacı Şəhla məscidi bərpa olunub". azertag.az. AzərTac. 08.01.2019. İstifadə tarixi: 10 iyul 2019.
  2. ↑ 1 2 3 4 Щеблыкин, 1943. səh. 33
  3. ↑ 1 2 3 Щеблыкин, 1943. səh. 32

Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]

  • Щеблыкин, И.П. (1943). Памятники Азербайджанского зодчества эпохи Низами. Баку: Изд-во АзФАН.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Hacı_Şəhla_məscidi&oldid=5298137"